Katalog

Dogan Özlem'den "Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar" Cagdaghk ve derleme "Hermeneutik (Yorumbilgisi) Üzerine Yazılar", insanın yüzyıllardır süregelen düşünsel öyküsünün bitip bitmediği üzerine yapılan o tadına doyulmaz "son" tartiijmalannın karşısına, sözün asla tüketilip bitirilemeyeceği gerçeğindcn hareketle çeşitli hermeneutik kollardan dü^ünmeyi sürdüren farklı yazarlarca verilmiş yanıtları bir araya getirerek hazırlanan derleme; tek bir yazarın ayrı bağlamlarda, ayrı bakış açılarından, apayrı kaygılarla konu^tuğu ızlenımi uyandırmasıyla, bir ba^ka uilde derlemenin nasıl kurulması gerektiğine oldukça iyı bir örnek oluşturuyor. A. BAKİ GÜÇLÜ O tcdcn bcıı yayın dıınyasında hcm okıır hcm de yayıncının kımıleyın bılc ısteye, kımıle yınsc onemlı olmadığını du^uneıck olumladığı tcrncl bıı yeğlemeye değı nerck basjayalım Derleme kıtaplar okurun okuma, yayıneının ıse yayın sı radu/enınde hemen hcp en sonlarda rastladığımı/, gerek okurun gerekse yayıncınm kendı sıradu/en ukıklarının bir kenatında beklemeyc aldığı ya da eıtelemcye bıraktığı yapıtlardır Gelge lelım kendıleııne ne okuma ne de ya yımlanma ızlencelermde gcnellikle pek sıra gelmcv., çunku okur okunması on celıklı dıye bir kenaıa ayırdığı obek obek kıtap yığınlarının ustesınden gel meyı bir turlu becereme7 Ustclık her geçen gun de bıınlaıa yenılerı eklen dıkçe eklenır Yayıncı da bunu bıldı ğınden "doğal olaıak" tek tuk ozcl du rumlaı dışında derleme kıtapları oku ra oncclıkle sunmaya "cleğer" kıtaplar arasında gorme/ pek Derleme kıtaplaıın okunması dola vısıyla yayımlanması ertelenen kıtapla ıın ba^ında gelmesının çok çeşjtlı ne denlerı olduğu açıktıı Gelgeklım bunlatdan L n oncmlısı hıç kuşku yok kı bu tıır kıtaplaıın okurıın "du/en ul kusu"ne katsjlık gelmıyor olmasıdır Adı ustunde deıleme, yanı derme çat ma Çeşıtlı ya/arlaıın bir dolu metnı arasmdan dcrlcvıcının kendı o/el ge ıckçclcıı dogrultusunda cleyıp seçetek bıı aıaya getırdığı bu parçahlığın ele avuca gelen bıı butun olus,turmayaca ğını dusıunuyor egemcn okuma yorda mımız Butunculluğu arayan o ege menlık duıtusu, derleme kıtapta bellı bir "us uıdıs,atı"nı ızlemeye vatkın bir okuma deneyımleyemevınce, yanı bellı bir "usavurum gıdımlılığı" goremeyın ce derleme kıtabın onu sonu yazgısı okuııın dusıkıııklığında son buluyor Derlemt kıtabın kıtaptan dahı savıl maması da bu ısjn cabası oluyor Doğ rusu derleme kıtap ıle okuıun arasın tlakı u/aklığı deıleyıcınının iyı derleye memesınden kaynaklanan bırtakım so runlar da derınleştırmıyor değıl Tıım bunları goren yayıncı da kendınce lıaklı olarak okuıun kendı ı/lencesın de tanımadıgı oncelığı, çekıp çcvırdığı ya dd sahıbı oldugu yayınevının ı/len eesınck etıdeı durumlaı dışında derk me bir kıtaba tanımayı oyle kolay ko lay ıstemıyor Oysa bugun Batı'da bııakın ayrı ya zarların çeijitlı ya/ılarının toplandığı derlemelerı, aynı yazarın belkı de 07 yapısı bakımından hıçbır dıi7İcmde yan yana gctırılemeyccck, ele aldığı so runlaı taıtışjıgı konular, kullandığı soykmkı bakımından bııbırınden bamba'jka çct>ıth ya/ılaıının bıı araya gct ırılmcsiylc ohıs.tuı ıılan ve adına "Readeı ' (Okuı) dciııleıı pek çok ya pıt en çok okunan kıtaplar lıstesının ba^ında gelıvor So/gelımı "Rortv Ke adeı ', "Deırıda Reader", "lrıgarav Reader" bunlaıdan yalnt7ca bırkaçı Diizen ülküsii Hatta bunlara, kı mıleyın bir muda hale amacı guden kımıleyınsc bir oncesıne eklentı olmak va da bıı oncesını açınıla mak dısjnda bas, kaca hıçbır amaç gutmeyen ıkıncı ve uçuntu Okur lar ıle de kaışılaş mak olanaklı Sozgelımı Another I o utault Reader (Bas,ka bir I oucault Okutu) ya da A ( rıtical Hcıdeggeı Rc ader (Llesjırel bir Heıdeggu Okuru) gıbı Butun bunlaı bir yana, derleme kı taplara olan uzaklıöımı/ın hıç de yaba na atılmaması geıeken bir sakınca oda ğı var Kımı yenı tartıs,malara ve sonra kı tartı^malaıa vol a<,masından, bağlı bulunduğu tarının yazın gokyuvarına bııtakım onemlı eklemlemelcr \a â<\ (.le^tırıleı yoluyla katılmasından so nuçta ınsanlıgm duşunsel seruvenıne yenı anadamarlaı açmayı basjaımasın dan otıırıı kendısıne oncnı ve oncelık sırası VL'iılmesı gereken yalnı?ea bu kendı ıçınde bir us butunluğu ve su reklılıöı olıi!;turduğu varsayılan yapıtlar degıldır Nıtckım hn, de ku^unisenme mcsı getekcn bir makak metın akısı nın oldugu Batı'da yukarıda so/u ctlı len etkılerı yazdığı oylumlu kıtaplarda bai;aramavan pek çok >a/ar kımılevın bıı dergıde vayımladıgı oıtalama 20 savfalık bir metınle va da kımılcyın ol dugu gıbı o ovlumlu yapıtlaıının yal nı/ta bellı bu bolumuylc yaptığı bılı ntn bir gerçek Bir de buna dıgeı me tınleıınde sureklı bu eldekı "ılkornek" metnını gclı^tıren, yenıleyen, de^ıp ge nısjeten ya/arın yenıden yaratma /o lunluluğunu, yanı metnın yenıden du ijiınulerek yazılmasının va da ba!}ka bir deyış,le metnın yenıden yazarak du^u nulmesının eldekı en basat Çagcıl Mc tın Yaratma Yordamı oldugu gerçeğını katnıak gerekıyoı galıba ( agcıl ya/rna yoıdamtarının gunumu/de butunluk verıne parçalılıöı, suıeklılık verıne kc sıntılılığı one (,iKarmaları bojjuna olma sa gerek Yazarın oıuekı mctnı v<ı (.h metınlerı u/eııne venulen dusuneıek kuulugu yenı metınleı bir anlamda va/ma edı mının nyıınla^tııılması egıetılemesıne karşılık gelıyoı l^te o okurun ktndı esınını kabartan bu metınle vetınıp va /arın sonrakı ovnamalaııyla oval.ınma vıp kendı (jyıın olanaklaıına donıiKsı ne dalıa bir olanak tanımıyoı mu deı leme kıtaplar acaba' Unutmayalım kı so/un ekonomisının kurulduğu bir çağda okuı da kendı okuma ekonomı sını kurmak durumunda lvı dulenmı^ bıı kıtap bu anlamda ktndı başına do lavısıyla so/e (.ağıııyoı olsa gtrek oku IU Kusjkusu/ nu dcıkvenın okuı adı na bir so/ ekonomisi kurdugu bılıncını vc soıumlulugunu ta^ıması gere^ının altını daha bir koyuca (,ı/ıyor l^te Dogan O/lem'ın Hermeneutik (Yoıumbılgısı) Uzerıne Yazılaı adıvla derlevıp çevırdığı Ark Yayınevı'nce vavımlanan kıtap da boylesı bir cağcıl kurma Burada kıtabı anlatmak çok olanaklı goıunmuvor, ustelık buna gc rekte vok Ancak hıç değılse bir okur gozuvle vanı okurken uyandırdığı ı/le nınılerın ızını surcıek bu deıleme kı tabın neden onemlı bn deıleme oklu ğunu ve neden pek çok derlemenin dustuğu yazgıya dus,memesı gcrcktığını kıtaba bellı bırtakım noktalarda odaklanarak gosterelım Derlemenin oldukça geııel bir de ğergesını ıkı ana eksen dogrultusunda O7etlemek olanaklı llkın kıtabın ne uzerıne bıı deıleme olduğu, neyı der ledığı sorusuna vanıt arayarak başlayalım Heımeneutık gunumuzde felsefe nın luun evrılış tarıhı ıçerısındekı fel sefeye daır bir o/ele^tırı alanı olarak "felsefenin felsefesı" olma savıvla kav ıaınsallas,tııılabıhr Ancak bu dus,u num ctkınlıgını çogunluk yapıldığı u/ere ııst felsefe (meta felsefe) ıle karıijtırmamak gerekır Nıtekım burada o/cleştııısı vcıılmeyt çalıi}ilan felsefe den çok, felsefe taııhınde clu^uncenın o/unden nasıl ve hangı vollarla uzak lasjtıgı ı/legı doğıultusunda ele alınan duiçunme anlama ve anlatma edımle ıı \c bunlaı ın hep bıı aıada bulundu gu clılın kendısıdır Ba^ka tuılıı soy lendıkte, burada snıunsallas.tınlan, sovlenılenden cok hcm anlama hcm de anlaijilma etkınlığının olma/sa ol mavan oğesı soyleme edımınde ıçerı len soyleme ve anlama olanaklarının ta^ıvanı sozun kendısıdır Sorun so/ dur, so/clen u/aklasjTiis, ve halen de u/aklaşıvor olmaktır Bu uzaklasma nın temel nedenlerınden bırı "nılgı merke/lı", "ozne merkezlı", "Avrupa merkezlı gıbı du!;unme edımıne bırta kım sakınca ve çekınceleı koyan "merkez tasarımı"na, kımıleyın dedığı uzere du^uncenın soz merkezlılığe saplanıp kalmasıdır Ku^kusu/ bu cağcıl ozelestırı damaıının son yıllarda daha bir nızlı atıyor olmasında vırmıncı yuzyıla gırılnıesıy k bırlıkte başgosteıen Donu^Ier (Fuıns, Kehıe) ıs,ığı altında okumak gcrekıı tngılı/ce konus,an ulusların Analıtık relsefe Dunyasının Dıle Do nuşu, Alnıan Kıta I'elsefesı gclcncğı nın Ya^antıya Donu^u aıayan Gorun gubılımı, I ransız Postvapısal Iclsefe sının Donmc denevımının kendısıne donmesi bunlardan baijlıcaları Bu an lamda 1 lermeneutık tum bu donuşle rın bıı aıada van vana duıduğu ana bıı donııs, noktası olması bakımından oldukça oncnı ka/anıyoı Buradan ku^kusu/ hermeneutığın yırmıncı yuzyıla O7gu bir etkınlık alanı olarak çerçeveleme çabukluguna dusjmemek gerekır Oyle kı bu, hermeneutığın felse kyle bırlıkte llkçag ^'un.ını'ndan bıı vana evrılen, kımıleyın felsetece gerı plana ıtılen kımılevınse felsefenin bu nalını anlaıındakı aıavı^ donemleıın tlc daha bıı on plana çıkan bıı tarıhı oklugunu anımsamakla e^değerdır lkıntılcyın, deılemeye derlemeye Felsefenin lelselesi alınan metınleı ve yazaıları açısından bakıldıgında, derlemenin kıiijkusu/ heımeneutık vazınına ılı^kın dort baiji manıuı tuketıcı bıı derleme olmadıgı açıkça goı ulmcktedır Nıtekım boylesı k.ıpsamlı bıı çalısjıuvı tek bıı deıleme den bekleiTKiıın vanıltıcı olaeagı dcgıı leıulırmesı, hermeneutik tarıhının kcn tlısının basjı ba^ına bıı derleme oldugu savıyla temellendırılebılır Derlemede karsımıza çıkan ılk vazı, Cağcıl FelseleLe Hermeneutığın belkı de en onemlı mımarlarından Hans Cıe orge Gadamer'ın 'Hermeneutik" adlı yazısı Tam anlamıyla bir baslangıç ya7isı olması bakımnıdan oldukça doğıu bir seçım Gadameı ya/ısında bir van dan bellı başlı ko^e ta^laıına odaklana rak hermeneutik taııhının kapsamlı bıı okumasını sunaıken bir yandan da bu uzıın donem bovunta ele alınan sorun ları, bu sorulara getırılen yanıtları yıne bu taııhte urctılen metınler ışığı altında ele alıyoı Yazının ayrıta hermeneutik tarıhındekı tartı^malaıın son donemde kı cağcıl hermeneutik taıtış.malaıla ılıs, kısını kuıması yazıyı vazgeçılmcv bıı okuma paıçası kılıvor Gadamer bu ya 7isında, ozctle, gunumu/de hermene utığın gundemını olu^tuıan temel so runların bir anlamda donu^um ya da başkala^ım tarıhını, vıne o tarıhın bellı ba^lı kırılma noktalarına odaklanarak sunuyor Hermencutığe daır gencl bıı çerçeve ve aıdyore edınmek ıçın ılk el de okunması gereken bir ba^metın go zuyle bakabılırız bu yazıla "Tın Bılımlerı Kuramı Içınde Yaşa ma Felsefesı Dıiijunccsı" ba^lıklı ıkıncı yazı George Mısch ımzasım ta^ıyoı Ya zı genelde Alman heımeneutık gelene Sının cn onemlı du^unurlerınden sayı lan ve sonrakı hermeneutik calı^malaı u/erınde ıtldukça derın etkııen bulu nan Dılthey ın heımeneutığe katkılaıı nı Dılthey'ın Iın Bılımlerınc Gnı^ adlı yapıtı e^lıgınde clc alıyor Mısch va/ı sında kapsam olarak yalnı/ca Dılthev ıle sınırh kalmavıp Dılthev'ın dd baglı bulunduğu Alman ıdealızmı ıle Alnıan romantı/mının dc genı% bir açımlama sını sunuyor ve cağcıl hermeneutığın bu kanallaıdan nasıl vc hangı vonfeı den beslendıgını gosteııyoı Ya/ı "Ya janu I elsetesı" tasarınıının dıle gelclıgı Dılthey du^uncesmm, felseıcde ege menlığını yu/yıllaıdır surduren bılgı kuramı agııkhklı lelscreye yonelık bas kaldırının bellı baslı ılk gostergesı ol dugunu gostermckle, Alnıan felsefe ge lencğındekı derın başkala^ıma da ısaıet edıyor 1 r elsefcnın vas,amdan yalıtılma sı du^uncesının ılk ızleıının logos ve et hos ayrımıvla basgosterdığı gerçeğıne değınen yazaı, Dılthev ın ve Alman ro mantı/mının dığer fılozotlaıının sıkça dılegetırdıklerı "Yas,ama Don" çağrısı na kulak vcrmemı/ geıcktığını yıne on ların kaygıları dogrultusunda temelletı dırıyor Yaşama lelsefesi Sözün ekonomisi Derlemenin uçuncu va/ısı "Wılhelm Dılthev'da " leoıık Bılmc ve Pıatık Ya ijama Resııılığı Bağıntısı" Ya/ar Rıedel de bir oncekı va/ının yazarı Mısch gıbı Dılthey relsefesı'nın hermeneutik va/ı nı açısından değerını ve katkısını aıa% tırıyor Rıedel Dılthey'ın yaşama felse fesı dusun(.esıne bu du^unceyı teorık bılme edımı ıle kaı^ıla^tırarak yaklası yoı Ya/ının en ozgun yanı, anlama edı mının nasıl olup da bıı felsefe sorıınu halıne geldıöme ılış,kın verılen ayrıntılı çcvunıleıneclc yatıyor UcrJcvvn boJum lerde vazar k'lselenın venı, nıhaı ve cla ımı adresı olaıak 'bıı bas,ka bılme taı /ına" olanak sagla\an pıatık felseleyı gosteııyoı 2 Ya/ar bu savını pratık tcl sefe olanagını kendı etık polıtık cvleın oğretısının csjesjgı olaıak okudııgu Dılthey ın tın bılınıleıı ogıelısıtule te mellendırmektetlıı Rıeılcl son bolum de ' a^kınlık aıayı^ıyla yola kovulan CUMHURİYEÎ KİTAP SAYI 330 SAYFA 12