Katalog

Toplumsal düzenlenmelerin ya da geçmişte olup bitenlerin içindc kadınların konumları nc olmuştur vc ne olabilir sorularını yanıtlamaya girişmek de, "kadın" Kuvrammın kapsadığı anlamları sorıiijturmak, çö/ümlemek, baska kavramlarla baglantılandırmak da, özelliklc kendi kendisini kavramak ve bilinçli yaşamak isteycn hiçbir kadının gözardı cdcmeyeceği bir çaba. Bu çabayı, yantutmaz bir araştırma inceleme yöntemiyle sürdürenlerin açtığı yol, kadın olsun erkck olsun, yaşamını daha bilinçlc sürdürmck isteycn hcrkcsc başka yolları da açacaktır. Kadınların, kcndi aras.tırmalarını kendilerinin yapması gerektiğini bclirtcn Bcrktay, bu belirtmeylc kadın arasjtırmalarını crkcklere kapatmıyor; yalnızca kadınların kendilcrinc yüklcncn bclirlcnimlcr ve tanımlamalarla yctinmemclerinin, kcndi kendilerini tanımlamalarının, 'kcndi adlarını kendilcrinin koyması'nın önemini vurguluyor. MEDAR ATICI FatmagülBerktay'dan "Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın" Bilgi agacının mevvesindehi umut F atmagul Berktav'ın, Mıtıs Yavınc vı'ncc vavımlanan Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın acllı kıtabı, taııh bovunca kadmlaıın toplumsal ılı^ kıler ıçınıkkı konumun.ı avdınlık gctı ıııken, bıı yanclan tl.ı dının, o/ellıklc tıktanıılı vc kuıumlasmıi; dınlu oıne gındc, toplumsal du/cnlcmıleıdckı clc ıın vı koklu ttkısını vuıguluvoı Demek kı, bıı vandan ınsanlıgın vaıısı olaıak acllandııılabılccek olan kadınlaıı, otc vandaıı da ncıdcvsc ııçtı ıkısını olııs turan tektanıılı dmdaılaıı kapsayan ku ş^ıtıcı bıı çalıijmayla kaısı kaışıyayı/ Kı tap, bu bakımdan 'çoğunluğa' seslense dc çoğunluğıın gemllıklc, kolayca ve sorgulamaksı/m bcnımseycbıleceğı tuı den basmakalıp anlayısjann otcsındc bıı anlatıma sahıp I lenı kadınların hcm dc dmın, ıçmde y.Uj.ıdığımız oıtamda oldıı ğu kadaı, gcçmış yu/yıll.uda da tasjdık Iaıı oncmı, tarıhten verılen oınekkı csjı ğınclc çc^ıtlı açılaıdan vc ataştıııcl, clc^tıtıcı, soıgulayıcı bıı yontcmlc gcvonunc serıyor Topluınsal ılı^kılcı ıçınde oıtava ko ııulan duşıınscl dcgcılcım \c anlamlaıın ccMtlı yonkıden arastıt ılması vc larklı bakışaçılaıı uyaıınca bunlaıa açıklık ka /andlı ılması, toplıım felsefesı ya da daha nesnd bir adlandıtmayla kultııı fclsıte sının ıçmdc ycı alıı I Imı/dckı kıtap bu bağl.ımcla, dının kultııı ıçınde taşıdıgı ycrı, oncmı, ISJLVI vc anlamı tıtı/lıklc oı tay.ı koyarkcn, kadınlaıın kultııı taııhı nın çesjtlı devıelerınde vc çcsıtll top lıımsal ılışkıkt ıçıntlc oıtaklaşa vuklcn dıkkıı degcılcıı vc anlanılaıı ıl.ı soıgu luyoı Avnı /anıanda, bu ıkı konunun bııbııkııyk IK dcnlı ıç ıçc gnmıs okjıı ğunu, sıkı baglaıla bııbııkıınc nasıl bağ lı oldukl.ııını gosteıuck k.ıdınl.ıtın, kcn dıkıı ııın daha o/guı daha vaıatıu bıı dunva kuımal.ıı ınııı, dının anlamı ıı/c ıındc du^unmelcrıylc gcrçckleijcbılece ğmı vıırguluyoı I lem kadınlaıın hcm dc dının, ya hcp kaıalanıp a^ağılandığı va ıla hcp aklanıp vutcltıldı£ı gubir ınıclcmc okluğıı kadaı, 11n ı ı m u / d c , Fatmagul Rcıkkaı ılıskılcıındcn bağımsu ol !IKI\\R!I! tay'ın kıtabı bıı bakımdan ayması gcıckcn ınanc sistcmlcrı DIM 11< ıiL.ılıklı bıı vcıc sahıp nın, ko^ullaıa vc zanıana bağlı olarak, nasıl dunvaya ılıskın Kadınlaıın cgcmcnlık alanK\l)l\ bir ıktiılaı aıaıına donuscblllaıının, yanı yapabılmc \c dılc clığını gozonunc scınıcsı bakıgıtııcbıfmc alanlaımın o/cllık mından da aydınlatıcı vc bılgılc ınanç vc bılgmın kuıumsal lcnılıııcı bıı calı^ma laştıgı bıı doncmde daıalmaya ba^ladlgını ılcıl suıcn Bcıktay, T ı k t a n r ı l ı d ı n l c ı ı n , ıstcr bıı daıalnıanın bılgılcıın vazıya Muscvılık, ıstcr Hıııstıyanlık, dokulup kavdcdılmcsıvlc vc ana ıstcı Islamıvct olsun, toplum tanıııalaım ycıını cıkck bıı tanrının al sal yaşamı duzcnlcmcvc vondık okluğıı masivla ba^lavıp tcktanıılı dınkıın nıc oıanda, topltınuın ıcıııılc suıcgıdcn cgctııılcıındc vc kıııallaıında cn \uksck mcnlık ılı^kılt 1 ındc taıaf olduğu vc noktaya ula^ıığını bclııtıvoı Kadınlaıın o/cllıkk dc kadınlaıı dı^layıp, 'gorıın toplıım ıtındcKi konunıl.ııı valnı/ıa dı nıcz kılarak' cıkcklcrdcn yana çıktığı, nc bağlı olınasa th, bınvıllaıdıı ınsanla kıtap boyunca (,ei;itlı oıncklcrlc gozo ım ıc dıınvalaıında vcı ctmı$ olan dınscl nıınc scıılıyoı Muscvı cıkcklcrın "bcnı mctınlcıckkı kcsm vc kcskın kadın tan kadın yaıatmayan Tann'va ^ukurlcr ol ıılaıının, kadın olmanın nc anlama gd sun" dıvcıck gunc ba^lanıalarından, Hı dığını aıa^tııanlaı ıçın /orunlıılukla hı ııstıvanlar'ın Kadını i;cvtanla bir tutmasaplaşılnıası gcıckcn tanımlaı okluguna sına, Islamıyct'ın kadını 'tıtnc' olaıak paımak basan kıtapta, dın, Ma\ Wc damgalamasına kadaı kadınlaıı aşağıla ntr'c dayanan bir anlayışla, bu duya\a yan ılınscl dılc gctıımckıı go/onunc scılıskm, bu dünyavı du/cnk\cn bıı ku ıcn kıtap, kadınlaıın, 1 oucaultcu bağlaflaı vc sımgclcı butunıı olaıak bclıık lamda bıı ıktıd.ıı aracı olan bılgı yolııy nıyoı l.ı, a^agı konumdan c^ıt konuma gclcbılccckkı ını sa\ unu\oı Dınc yakla'jimda, kcstıııiKcı \c ındıı gcmccı tutumlaıı dışlavan Bciktav, dı insandan sözetmek nın nc " İ S vu/yıl avtlınlanmacılıgının Kadınlaıın aslında cıkcklcrlc zatcn bcnımsttlığı gıbı 'lahıplcıın cahıl h.ılkı c^ıt okluğunu vc o/gıuluğun tıkandığı kandıııp cgeınenlıklerını suıduımck ycılcıdc kadın vc crkck dıyc ayırmak ıçın uvdıııduğu yalanlar butunıı', nc dc vcıınc, insandan sozctmck gcrcktığını c/ılcn sınıflaı ıçın 'toplumsal afyon' ol savunanlaı, 'ınsan'ın aslında, gcnıi; bu duğunu" \ ıııgıılavarak, "bırcyscl va da sovutlama oldıığunu go/ardı cdıvorlar kokktıl ınsan va^amının cn dcıın vonlc \c bunun sonııcunıl.ı, amaçlaıı bu ol ııvlc ılgılı bıı olgu" (I) oldugunun altını masa d.ı, kadını insandan ayıııı gıbı gonınuvoılaı Kavıamlaıın sovutlayicilığı nı dcnlı gcnı^ olııısa, vcrdıkkıı bılgılc rın clc o dcnlı sınıı lı vc .u olclııgu a<,ık Bu ni.di.nk d ı , \alııı/ı.ı kadınlaıın tıı Insan k.nıammın altında hcr ınsan konumıınu dıgıl, ınsan \ai5amm1 ılııın vcı alabılıı Kadını cıkcğnlc, /cncısl bck mcsınc ka\ıamak ıstcvcn hcıkcsın, dı ya/ıyla, çocuğu buyuğııylc, hastası sağnı, taııhscl vc toplumsal olarak ıncclc Iıklısıvla akla gclcbıkcck daha bııçok nıcsı gcıcktığını bclırtmcnın yanı sira, insan, bu kavıamın altında toplanabılıı o/cllıklc, kaılınlaıa hcp ıkınıılığı uvgun (ıcncllcnıclcr, acıklama \apmak ıtın /o goıcn tcktanıılı dınlcım kutsal mctınlc ııınlulııkla başvuıulan soyutlamalaı ol ımı co/umlcvıcı, soıgulavıcı bıı \ontcm nıakla bıılıktc, gcncllcmclcıın ıçındc lc d c almanın kadın aıaştıımalarındakı ycr alanları avrıntılarıyla vc dcrınlcmeMoncmını vuıguluvoı "Dın, bıı dızı simnc kavrayabılmck ıçın, ayııımları, raıklı gcscl bıccnı vc ımgc yaıatın bıı kultıı lıkları, bcn/cmc/lıklcrı clc hcsaba kat run dınscl gclcnklerı, o kultııı ıın ıfadc mak gcıckıı Bu tıpkı, oıncğın tıp bılıbıçımlcıı vc anlam yaratma sıııcçlcıının mının, oncchklc bcdcnı lyılc^tıımcyı paıçasıdır Bu ncdcnlc, topluma vc kul amaçlaması ama bunu yanarken dc crtuıc ılıskın fcmınıst aıaştıımalaı, kadın kck bcdcnını, kadın bccıcnını, çocuk laıın ıkırcıklı bıı ılı^kı ıçındc bulundıık bcdcnını, hayvan bcdcnlcrını hcm bir ları dın olgusunu ço/umlcmcyc ccsatct arada hcm dc ayrı ayrı gozonunc alması ctmcdıklcıı takdırdc, cksık vc yu/cysel gıbıdıı, hatta kalmaya mah araştırmaların kumdur " (s 8) ılcılcmcsıyle, gl Bıı ınanc oladcıek hcı bırcyıak dının clcijtlıı scl bcdcnın kcnvc aıastırmadan dınc o/gu ayrıcabagıijik olaıak lıkları gozonunc dokunulma/lığı alınabıldığındc, va da kııtsallığı ba^aı 1 oranının ılc, toplumsal bıı arttığı go/lcmlenolgu olarak dının mcktcdır Nasıl aıa^tıımava açık, kı bıı çocuğa ve soıgıılanabılıı va 1 ılcn ılacın do/u, pisi atasında sınıı yctı^kınc vcı ılcn cı/cmcycnlcı 111 ılcn laıklıysa, b u l u n d u g u orhcm çocuk hcm tanılaıda, dının ılc buyıık olan aıastııma konusıı c sıt olaı ak "ın cdllmısı gcıçck san"sa, toplum tcn ık ccsaıct gc sal araijtırmalarda ıcktııcn bıı dav ı\.i va da ınsana lanış Tektanrılı ılışkın aıastııma Dinler Karşısınlaıcla da heı topda Kadın, bu ıc Fatmagül Berktav, kadınların kendı adlarını koylumsal kategorisaıctı gostcıcn masının önemıne değınırken. bir yandan da yaşaiçinde kendllerini nasıl var kılacaklarının yolunin ayrı o l a r a k sağlam v c tıtı/ mın gösterıyor kıtabında nu Ç171VOI litiz bir inceleme gözönünde bulundurulması, bu alandakı aıa^tıtmalaıı ılcıktcccktıı Bu noktacla Aristotclcs'ın ^11 so/lcıınc basvuıabılııı/ "I lckım, aslında dosdoğıu gdlsıgıı/cl ın sana dcğıl dc, tcmclclc ınsan olan bıı Kallıas'a, bıı Sokıatcs'c vahııt lıcrhangı ba^ka bıı kımscyc sıl.ı sunaı lındı, tccıu bcdcn voksıın 'kavıam'a sahlpsck \c ıçcıdığı bııcysdlıgı tanımadan cvicnsclı bllıyoısak, u\gıılaclıgımı/ tcdavıdc sık ya nılırı/ Çunkıı sağlığma kavıı^tııııılacak olan hcr scyden oncı bırıydır" (2) Bu anlam da, fcmınıst ara^tıımalaıı, yalnı/ca bcllı bıı ıclcolojıvı clcstcklcvcn, bu baska dc yısjc bcllı bıı icleolojıyc du^unscl daya nak sağlamayı amaçlavan arastıımalaı olarak clc almak, cksık vc vanlış bıı ka\ rayısa yol açaı Aıastııma alanınm ıçın clckı oıtak noktalaıı olduğu kadar, ayı rımları da go/onundc bulıındııı mayan hıçbıı bakışaçısı ncsnd bıı davanağa sa hıp dcglldıı Faıklı faıklı aıastııma alan laıının bulunması, hcı bııının voncldıgı konunun çc^ıtlılığındcn gclıı I lıç kıi!;ku suz, matcmatık ya da fı/ık gıbı ara^tırma alanlaımın doğıulaıı, cınsıyetlcıc goıc değısen bıı yapıda clcğıldır, ama so/ko nusu olan ınsan bılımlcrı ya da ınsana ılıskın atas.tuına ve ıncelemdcr olduğun da, buradakı doğrulukların olçutlcıı ın sanın butun yonlcıınc ılıskın olaıak çc sıtlcnmc gosterebılır 1 atmagul Bcıktav, kaclınlaıa ıliijkın aı.iijtırmalaıın ınsan bı lımlcıındckı ycıını şoylc dılc gctıııyoı "(îunumu/dc 'kadın' konıısu b.ı^ka hıç bıı cloncmdc olmadıgı kadaı dıısımce \c ıntckmc odagı halınc gclniüftıı Ioplumsal dcğısmcıım hcı alanında, toplumsal cmsıvct kavıamı bıı analı/ ka tegorısı olarak kullanılmaya, başka bir deyı^Ic siyasal, ekonomık konulaı, gelı^ me vc kalkınma konulaı 1 vb kadınların katılımı vc bunun roplumdakı sonuçlaıı bağlamında ckgcılcndııılnıcyc başlamıs tıı Akacknıık aıastııma alanında, ozcl lıklc ınsan bıhmlcıı vc sosval bılımlcıdc, bir analı/ katcgoıısı olarak toplumsal unsıyet, valnı/ca arastıımanın sonuçlaıı nı ctkılcmekle kalmamıs, soıulan soı ııla rın vc vontcmlcıın dc dcgışmcsınc yol açmıştıı " (s 27 28) Butun bunlaıa davanaıak, kadın aıas. tıtmalarmı gcıcksi/ 011 çaba olaıak goı mcnın ve bovlecc "tcmınıst sosyolojı ", "fcmınıst taııh", "fcmınıst telsete" gıbı ka\ıamlaıın gcıçcklc uyuşmaclığım onc suımcnın anlamı olmadıgım bdııtıbılı rı/ Butun bu ara^tıımalaıda "fcnıınist' kavıamıyla ıfadc cdılmck ıstcnen, kaclınlara ve kadın bakıijaçısına ılıskın olandıı Orncğın fclscfcyı, kavıamlaıın anlamın da dcrınlc^mc vc kavıamlar aıasındakı bağlantıları kuıabılmc olarak tanımladı ğımı/da, ayırım go/etmeksı/ın her kavıamı, fclscfc aıaijtıımasının ıçınc alabılıı 1/ Bu noktada, felsefc çalışmalaıının tcmcl dayanaklaıı olan kavıamlaı aıasında hı yeıanji go/ctcnlcıın, fclscfcnın o/gııı ış leyı^ını cngellcdığını ılu^uncn Ncrmı Uv gııı'tın so/lcrıne kulak veıcbılırı/ "()r ncğın, 'bılgı' so7iı, fclsefc ncdn'kıının sormasına açık gorulduğu haldc, 'ev' so zuniın '...anlamı nedır^'dckı bo% veıc yükselcmcycccğı buyuruluı.. ara^tırmaların ncrcyc, hangı tclscfc so/lcıınc var dıracağını kınısc onccdcn kcstııcnıcv 'Ev nedırr1' Chv sozcıığunun anlamı nc clırr>') sorusuna duzmc bıı tclsctc soıusu demek ıçın hıçbır ozlu felscfc /oıunluğu bulunma? 'üıınya ıns.ının cvıdıı' oncımcsı nc dcnlı clıı/mc bıı oncımc ısc 'cv ncclu^ lclsclc soı ıısu ı\,ı O dcnlı du/mc bıı lı Isc fc soıusuduı " (3) I elsefcnın ışlc\ısını olanaklı kılan kavıamlaıın sınıımı mut lak olarak çı/ıp bunlaıın dcgışmc/lıgmı s.ıvunmanın, ha/ıılavıp sunulmın> kav lamlaıla vctıncn vc aıastııma ıııhıından voksıın bıı tutumla kolkola gııtığını vuı gulayan bu so/lcr uyaıınca, "Kadın nc dır'1 K.ıdın so/ıınun anlamı ncılır1 " ılıyc soı mak vı bıı soııı u/cıındc cluıup du CUMHURİYET KİTAP SAYI 348 SAYFA 12