Katalog

Gürhan Tümer'den doyurucu hir çalışma BirBaska Mimarlık nıklı yapı gereçleriyle kurulan bir yapı gelmiştir büyük bir olasılikla. Bu hiç de yanlış değil doğal olarak. Bitmiş yapılar bildiğimiz ıııimarlığın ürünü. Klimizdekikitap buna ek olarak ya da onun dışında başka bir nıi ıııarlığın da var olduğunu anlatıyor. Bu mimarlık alıştığınıız ta nıfnlara pek uyınuyoı. Örneğin biz mimarlığı yerine bağlı, dıırağan biryapıolarakdüşünü yoruz. Kitap bize devinen, bulunduğu yerden kalkıp başka yerlere giden yapılardan söz ediyor. Bizim bildiği miz yapı gereçlcri, ahşap, keıpiç, tuğla, kireç gibi şeyler. Bunlara çimento, donatılı beton, çelik, cam gibi daha çağdaş olanları da katabilirsiniz. Oysa kitap size pasta ya da kurabiye gibi yenen gereçlerden oluşturulan yapıları anlatıyor. Nerede ve ne zaman yapılırsa yapılsın, mimarlık yapıtlarının akl.ı, maııtığa yakın bir yanlarıolur. XL\\azındandoğadageçcrli fizik yasalarına uynıaları söz konusu. Kitap bize olağanüstü güçlerin yardımıyla yapılan, görüten bir düş sonucu yıktırılan yapılardan söz ediyor, vaııi akılla, mantıkla açıklanmaları zorya da olanaksız davranışlar ile bunlann etki si altında oluşturulan bir mimarlıktan. Yapı üretme eylemi hiitiin toplumlarda önemsenmiş. Bunıın bir belirtisi çeşitli aşamalarında gcrçekleştirilen törenler. Örneğin Türkiye'de temel atılırken bir tören yapılır, Almanya'da ise çatısı kapandığında. Yapı yapımının önenısendiğine tanıkhk eden bir başka olgu da mimarlıkla, yapıların üretimi ve kullanımıyla, yapıyı yapan ve yaptıranlarla, son olarak da doğrudan yapıların kendisiyle ilgili öyküler, söylenceler; Hemen aklınıza geliyor değil nıi, padişahın biri barıa öyle bir cami vapacaksınız ki, demiş, minareleri altın olacak. Ama nerede onu gerçekleştirecek"parasal güç? Akla gelen ı ı ı ı ı u mımııı Mimarlık denince herkes gibi sizin de aklınıza tiuvarlanve ÜSTÜNALSAÇ çatısı, pencerelerivekapısı, merdiveni ve katları olan, içinde insan eylemlerinin yer aldığı mekanlarbulunan, elden geldiğince dayanıklı yapı gereçleriyle kurulan bir yapı gelmiştir büyük bir olasılikla. Bu hiç dc yanlış değil doğal olarak. Bitmiş yapılar bildiğimiz mimarlığın ürünü.Elimizdeki kitap, buna ek olarak ya da onun dışında başka bir mimarlığın da var olduğunu aıılatıyor. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 7 5 . ir nedenle minıarlık ııedirsorusıınıı yanıtlamak zoıunda kalsaydınızneyapardınız?İşinizin kolay olmadığını baştaıı söylemek isteriz. Yapı sanatının pek çok tanımı var ama bunlann biri üstünde herkesin hirleştiğini ileri sürmek olanaksı/. Ama bizim amacımız başka, mimarlık denince gö/.ünüziin önünc getirdiğiniz şeyi öğrenmek istiyoruz, nedirbu? Insanlar çok eski çağlardan beri yapay fiziksel çevrelerini değiştirmişler. Bunu da kimi zaman barınmak, kimi zaman komnmak amacıyla yapmışlar, kimi zaman da başka ctkenler rol oynamış. Onu bilinçli bir biçim yaratma eylemi olarak ele aldıklannda etkileyici sanat yapıtları ortaya koyınuşlar. Ama ne yaparlarsa yapsınlar, bunuıı önemli bir iş, bir uğraş olduğunu hiç akıllarından çıkarmamışlar. Mimarhk, işte bu yapay fiziksel çevre oluşturma eylemlerindenbirininadı. Mimarlık denince herkes gibi sizin de aklınıza duvarları ve çatısı, pencereleri ve kapısı, merdiveni ve katları olan, içinde insan eylemlerinin yer aldığı mekanlarbulunan, elden geldiğince daya B çare 6 minareli bir cami vapmak olmuş. Padişah bunu görüp de bre bu nedir, hani minareler altın olacaktı diye sorunca da, sorumlu kişi, aman dev letlum demiş, biz onu altı minareli di\e anlamıştık, ne yapsak ki şimdi? Ve böyleceSultanahmet (]amisi.. Peki, ya ozanlarm, yazarların gezip gördükleri ve sonra bi/.e anlatııklan yapılar? Ya da onların engin düş diin yasında yaratılıp yalnızca yapıtlarııula hetimlenmiş olanlar? Onlar mimarlık mı değil mi? Hıı gerçekçileri bile olsa, ressamların yapıtlarında ver alan yapı ları da mimarlık sınılına sokamayız. Peki ya hiç gerçekleşemeyecek mimarlık tasanmlarını, ütopyaları nereyekoyacağız? Bunlar var olnıaya var, ama bizim bildiğimiz anlamda mimarlık va pıtı da değiller ıloğal olarak. O zaman nasıl birkümeyegirecekler? İşte bu kitap bıitıin bu ııir mimarlık ları konu ediniyor, yazarının deyişiyle "..mimarlık kitaplarında yer almayan, mimarlık ve sanat tarilıi yapıtlarında kendilerinden sö/ edilmeyen.." her türlü olgudan yanı. Başka bir deyişle, mimarlığın elle tutulan, gözle göriileıı katı gerçekleri dışında kalan yanını, kısacası mimarlık kühürünü konu alı yor. Kitabın yazarı, hem bildiğimiz mi marlığı hem de başka mim.ırlıkları çok iyi bildiği anlaşılan Cjürhân Tiimer, belki çeşitli knnul.trdaki deneme ya/ı laıından anımsarMnı/. l/.nıir'de IX» kuz Eylül Üniversitesi Mimarlık l'.ı kültesi'nde öğretim üyeliği yapıyor. Söylediğinegöreeskidenbeıi mimarlığın bu yanına ilgi duvaıınış. Zamanla elinde biriken bilgileri de bu ilginç ki tapta toplamış. Cierek içerdigi bilgiler açisimlan ge rekse rahat okıııuırluğu açisiıidan ol sun, kitap her bakımdan dovurucu bıı çalişma, insan onu okurken kimi /.aman bildik bir öykü ya da söylenceyle kaişılaşıyor, kimi zaman da (çoğun lukla) dünyada neler varmış diye şaşı rıyor. Ve başka bir mimarlık diye nitelendirilen şeylerin ne deııli gerçek, giinümüzde de ne deııli giiçlü bir biçim d : varlıklarını sürdiiidüğünü görüp hayıet ediyor Şıı sır.ıd.ı yapı vaptıımak gibi soıııul bir komıyla ıığraşmaktaysanız bu kitabın sorunlarını/ı çö/.nıede bir yaıarı olaeağını sanmıyo ruz. Ama taıili geçirirken hem eğlen sem hem de bilgi edinsem diyorsanı/., tam aradığınız kitap olduğundan emin olabilirsiniz. Onun yapay liziksel çev remizi daha iyi tanımamız için pek çok "gerçekçi" yapıttan daha yararlı olaea ğındanhiçkuşkumuzyok. • Bir Raşka Mimarlık / Cîtirbaıt Tütnvv /MimıirhırOdd<;ı \z»tır§ııbcsi Yayınlıin I \zmir, 1993 / 386 sayf,ı / li,5xl 9, •/;/. SAYFA 15