Katalog

Chomsky'nin Türkiye insanını yakından ilgilendiren kitabı Kader Üçgeni, Filistin sorunu üzerinde odaklanıyor. Yahudi asıllı yazar, Pentagon Raporları eleştirisinden beri yapmakta olduğu gibi, ABD kamu oyunun nasıl oluşturulduğunu derin söylem çözümlemeleriyle anlatiyor kitabında. BÜLENTPEKER aom Chomsky, ABD'nin totaliter devlet aygıtına, gcniş kitle iletişim tekellerine ve Amerikan 'kitle kültürü'ne karşı mücadele veren birkaç söylem militanından biridir. 1960'lardan beri yoğun bur gerilla savaşı vermektedir. Amerikan akademyasındaki tarih mühendislerinin ve enformasyon mühendisliği ordusunun ABD devletleıarası politikalarını olumlayıcı, dahası Chomsky'nin ısrarla belırtmekte olduğu gibi, ABD askeri müdahale ve işgallerine kültürel zemin ha/.ırlayıcı işlevleri karşısında Chomsky (Hdward Said'inde yapmakta olduğu gibi) taın da bu kültürel zemini sabote etmeye çalışmaktadır. Diğer bir deyişle teknokratların, stratejistlerin, tarih, toplum ve enformasyon mühendislerinin kurgulamakta olduğu 'gerçekleri' maskesizleştirmeye, kodlanan zihinsel yapılara sorular sokmaya çalışmaktadır. Yakın dü nemde Chomsky'nin iki önemli yapıtı Türkçe'yebaşardıbirşekildekazandırıldı. Terorujm Kültürü'nde devlet terorizminin uygulanmasının ancak uygun bir kültürel alanda, yani halkın onaylar hale getirilmesiyle mümkün olduğunu belirten Chomsky, kamuoyu oluşturucu aygıtların kültürel terör eylemlerini sergiliyor. Chomsky, Orta Amerika'da bölgenin siyasal aktörlerinin eşit bir barışı gerçekleştirme yönünde önemli adımlar atmış olmalarına karşın ABD'nin bu girişimleri nasıl baltaladığını gösteriyor. Orta Amerika'ya müdahalelerini kendi işlerini hallctmeye gücü yetmeyen azgelişmişlere yardım etmek, Sandinist terörle mücadele olarak meşrulaştırmaya çalışan devlet, bölgeye terör ihraçediyor. Chomsky'nin çalışmalarını cn ilginç kılan, uluslararası ve ulusal siyaseti, bu iki alan ilişkilerini çözümleme biçimi; sorunsuz laştırılmaya çalışılan meseleleri siyasal bir duyarlılıkla sonınlaştırması; daha önemlisi, siyasal kararlara gcrekçe oluşturan 'gerçekJiklerin' kurgusallığını göstermesi. I3evletlerin siyasal kararları çoğun 'kamuovu baskısı' ile açıklanır. Oysa Chomsky, ABD'de ideolojik ve siyasal çoğulculuğunda kurgu olduğunu gösteriyor. Filistin'deki ABD politikakrının asıl bclirleyicisi, ABD'nin Ortadoğu'daki stratejik çıkarlarının kavramsallaştırılmasıdır. Bu saptama dikkatle okunmalı: F.mperyalizm çözümlemeleri 'emperyalist' bir devletin gerçek çıkarlarını varsayarlar. Oysa Chomsky, bu çıkarların da kurgusal oldu litikalarının ülkenin varlığını, daha önemlisi ülkede demokratik yaşamın gelişmesini tehlikeye düşürdüğünü gözlemlemekte: Ahlaki yozlaşmanın Israil'i nihai yıkıma götüreceğini belirtiyor. Chomsky'ye göre Israil'in uzlaşmaz tutumunu asıl belirleyen ABD'nin kayıtsız, koşulsuz desteğidir. Gerçi, bu sorunlu bir saptama olmakla birlikte, meselenin tarihsel bir boyutunu vurgulamaktadır. tsrail'in ve yakın döneme kadar ABD'nin siyasal çözümden anladığı, Filistin'in taraf olmadığı, 'gerçek' siyasal taraflar arasında bir anlasmaydı. (Bu tür siyasal çözümün prat ik anlatımını kendi deneyimimizle de biliyoruz.) ABD retorik düzeyde tavır değişikiiği belirtileri göstermekteyse de belirsizlik sürmektedir. Chomsky'nin diğer bir lsrail Devleti ve FKÖ'nün oluşturduğu yeni bir 'Kader Üçgeni'ninçizilmesinidayatmijgörunüyor. Chomsky'nin kitabı, yazarının kişiliğiyle bir açıdan daha önemlidir. Siyonist hareket tarafından Filistin sorunu'nda takındığıduyarlı tavır nedeniyle "gerçek antiSemitist"lerden biri olarak ilan edilen Chomsky'nin kendisi de Yahudi kimliği taşıyor. Âslına bakılırsa Israü'de bir kesim Yahudilerin Filistin sorununda hem Batı ülkelerindeki hem de Türkiye'deki radikal hareketlerden daha kararlı ve cesur tavırlar almışlardır.Bunun uç bir örneği olan Sefardik Yahudilerin antiSiyonist terör hareketi belki anımsanacaktır. Oysa Türkiye'de, pek çok kesim açık ya da gizli bir Yahudi düşmanlığı beslemektedir. Noam Chomsky'nin "Kader Üçgeni" Türkiye insanı için acil bir metin. Filistin sorununun anatomisî ilginç gözlemi ise Filistin sorununa Israil'de ABD'de olduğundan daha uleştirel bakılahılmesi, AHD'de ( lıomsky'nin çah.ıları 'gerçek anıısemitizm' olaı ,ık nitelenebilir^(11 İsrail'de işgal t ııırıni reddeden ulıaylar çıkabilıv or.Filisiin sorunu nu düşünmek, < homsky'nin ola•ındışı çözümleKleriyleyeniboyuilar kazanıyor. Türkiye'de pek çok koşutluklar taşıyan bir tarihselmekânsal bağlamda yaşamakta olmamız işin başka bir yönü. Bu bağlamda Filistin sorunu'nu düşünme edimi sürmek zorunda. Türkiye'de Filistin sorunu'nu sorun edinmiş kesimlerin çokluğu ne yazık ki bir sorunsuzlaştırmayı engelleyemiyor. (Tazetelere şöyle bir göz attığımğzda, bu açıdan düşündürücü bir görünümle karşılaşmaktayız. Bugün, öyle görünüyor ki Filistin sorununda düğüm noktasına gelinmiştir.Chomsky'nin bıraktığı soru işaretleri, şimdi Yeni Diinya Düzeni 5>öylemi'nde okunmak durumundadır. lsrail'in giderek daha uzlaşmacı bir tutuma yöneldiğt görülüyor.Weizman'ın başkan seçilmesi, bu bağlamda tsrail'dc tntifada koşullarının körüklediği toplumsal paranoyanın da daha uzlaşmacı bir siyaseti dayattığının bir işareti olarak alınabilir. Fakat, söylemle doğrudan ilgili ve Türkiye okuryazarlannı bir kez daha ilgilendiren bir başka boyut daha var; gözden kaçan bir boyut bu. îsrail Devleti'nin FKÖ'y ü siyasal bir çözüme taraf olarak kabul ctmesini dayatan bir kosul da tntifada sürecinde radikal tslam'ın güç kazanmıs olması, Hamas'ta somutlanan Füistin radikal tslam'ı, Filistin'de taraflarını ABD, Milli Gazete'nin 1979'daki bir başyazısı, ancak daha sonra Eco'nun Foucaull Sarktın'nda bir oyun olarak düşünüleceği bir biçimde, tüm tarihi bir Yahudi komplosu olarak okumaktaydı. Türkiye'de pogromlara tanık oltnadık, ama pogrom özlemleri de aynı sınıfa girer. .Türkiye'de Yahudi düşmanlığı, antiSiyonizm = anti Senıitizm kanına oynanmaktadır. Kader Üçgeni, tartışmaya açtığı pek çok sorun ve verdiği ipuçlarıyla Türkiye insanı için acil bir metin. Türkiye insanı, hem Ivu savaşın hem de kendi ülkesindeki bir savaşın taluralarını ödüyor. Kitap, bu anlamda kafalardaki pek çok bulanıklığı aşmayı, pek çok yaşamsal sorunun yanıtlanmasında yol gösterici bir işlev yüklenrficyi vaadediyor. Chomsky, umutlarıyla yaşayan gerçek bir aydın. Vxo, yukarıda andığım makalesini şöyle bitirir: "Teknolojik iletişimin dünyası, iletişim araçlarının mesajlarını... eleştirel bir boyut katarak onarmaya çalışan gerilla grupları tarafından sürekli gözetimaltındatutulabilir. ...bireyselsorumluluğutı egemen olduğu bir iletişim dünyası yaratılabilir. Teknolojik iletişimin ne idüğü belirsiz, adı konulmamış kutsallığına karşı, Kutsal Kitap tncil'in diliyle verebileceğimiz yanıt, 'Sizin değil, ama bizim düşlerimiz mutlaka gerçek olacaktır!' şeklinde olabilir." Yeni Dünya Düzeni ve ABD hükümetine yazılmış siyasal bir raporda yer alan (ne hikmetse Türkiye'de de heyecan yaratan,) larihin sona erdiği iddiaları; uyuşturulmuş, işgal edilmiş, edilgen, 'kitle toplumu' karamsarlığı Chomsky'yi yıldırmamıştır. Ne de teknolojik iletişimin, 'cilalı imaj devri'nin, telesiyasetin ihtişamı karşısında yorgun düşmüştür. Belki hâlâ kitle iletişim araçlarının kurduğu haberlerle yetinmeyenler, kitap okurları vardır; muhatabı o birkaç kişi de olsa, yaşlı Chomsky'nin hâlâ düşleri var.B Kader Üçgeni: ABD, tsrail ve Filistinliler / Noum Chomsky I Çev.: Sina Şencr I îstanbul I îleijim Yaytnları 11993 CUMHURİYET KİTAP SAYI t « * N Chomsky'nin Türkiye insanını daha yakından ilgilendiren kitabı Kader Üçgeni ise Filistin sorunu üzerinde odaklanıyor. Fakat bu bağlamda, Pentagon Raporları elcştirisinden beri yapıaakta olduğu gibi, ABD kamuoyunun nasıl oluşturulduğunu derin söylem çözümlemeleriyle anlatiyor. S AY F A * Filistin Sorunu'nu Düşünmek ğunu ılcri sürmektedir. Chomsky, hayli sorunlu bir alan olan ABD dış politikas. ve hele Ortadoğu'daki müdahalesini geniş bir belge ve enformasyon yığınının üstesinden gelerek tartısıyor. Alanda uzmanlaşmij olan araştırmacıların çalışmalarına da başvuran Chomsky, alanı tüketiyor dcğil elbet. Doğrudan Arapİsrail sorununa ilişkin hayli önemli bu uzman çalışmaları içinde en yetkin ve Türkiye okuyucusu için en acil olanları, Philip Khurry ve Maxime Kodinson'unkilerhâlâönemlerinikoruyorlar. Chomsky, soğuk savaşsöylemikurulurken Ortadoğu'nun nasıl yeni bir stratejik önem kazandığını anlatiyor. Kader Üçgeni, işte bu stratejik önem kurgusu çevresinde çıkmazlaşan bir mücadelenin öyküsüdür. Bu stratejik çıkarhesaplarınınfaturasını Filistin halkı çok ağıt bir biçimde ödeyegeldi. Fakat yalnızca Filistin halkı mı? Eğer Chomsky öykünün bu tarafını konu edinseydi, söyleyecekleri o kadar da yeni sayılmazdı. Oysa Chomsky, bu faturayı herkesin ödediği kanısında. Filistinliler ve Araplar, reddiyeci tutumlarından vazgeçmişken ABD ilc tsrail'in tutumlarını değişürmemelerini eleştiren Chomsky, Israil'in zora dayalı, inkârcı po