Katalog

Yazarlar kitaptaki makalelerin de, Avrupa/Batı uygarlığının ' dünyaya ve özellikle Doğu ve Güney âlemine 500 yıldır nasıl muamele ettiğini sorguluyorlar; tek pazara giden AT'nin nasıl muamele etmekte olduğunu gözler önüneseriyorlar. TANIL BORA llginç bir kitap: "Niçin Aztekler Avrupa'yı keşfetmedi?" 3. Diinya? Evet, hâlâ! tekler Avrupa'yı Keşfetmedi? kitabındaki 13 makalenin yazarları, işte o "kötümser" aydınlardan. Kitaptaki makalelerinde, Avrupa/Batı uygarhğının dünyaya ve özellikle Doğu ve Güney âlemine 500 yddır nasd muamele ettiğini sorguluyorlar; tek pazara giden AT'nin nasıl muamele etmekte olduğunu serimliyorlar; Batı/Kuzey ile Doğu/Güney'in ilişkisinin nasıl adil, eşit birilişkiye dönüştürülebileceğini, Doğu/Güney âleminin500ydlıkmağduriyetinin nasd telafi eddebileceğini tartışıyorlar. Kitap üç bölümlü değinilen bu üç sorunsala ilişkin makalelerin yer aldığı üç bölüm. "Eski ve Yeni DünyaTarihinin Işığında" başlıklı 1. bölümde, Avrupa3. Dünya veya KuzeyGüney ilişkilerinin tarihsel mirasını ele alan makaleler var. Bıırada, Batı ve Doğu arasındaki, dünyanın "Batı despotluğu"nun tahakküme girmesinden önceki kültürel ilişkinin insanlığa sağladığı "verim" vurgulanıyor. Batı'yı Batı yapan bu "Niçin Aztekler Avrupa yı Keşletmedi J " sorusunun sırrı bu hiç de "ııçuk" bir sorııyla karşı karşıya değiliz! Doğu kültüılerinin aşağdanıp marjinalize (jdilınchinin insanlığı yuksıdlaştırıcı et kisi, 1. bölümün makalelerindeki or tak satırarası konıısu. Kitabın en kalabalık bölümü, "Avrupa ve Güney Güncel Cîörünümler" başlddı 2. Bölüm. Bu bölümde, AT'nin Güney'e, nâmı diğer 3. Dünya'ya nasd muamele ettiğini dcğişü< özgül alanlardaki görünümleriyle tasvir eden makaleler yer alıyor. Batı Avrupa 3. Dünya iflkelerine kapalı bir ka le; Güney Amerika Kuzey Amerika için (artık "arka bahçe" bile değil) bir ön bahçe mi olacak? Çevre politikasının anlamı, Güney'in diinyanın çöplüğü olarak kullanılmasından ibaret mi kalacak? AT'nin tarım politikası, sa dece Güney'i açlığa mahkum etmekle kalmayıp bizzat Avrupa'nın ekolojisini telef etmeyi sürdürecek mi.^ Afri ka'nın makus kaderi daha da mı ağır laşacak PAvrupa'nın, yazının başında değinilen bakiye sömurgeleri ne olacak ? Sömürgeciliğin "gambot politikası" teriminde ifadesini bulan askeri geleneğicanlanacakmı1 Niçin Aztekler Avrupa'yı Keşfetmedi? sorusunun bir "halanıın bıyıkları olsaydı..." sorusu olmadığına ikna olmayan "katıgerçekçiler", I böliımu "naif", "romantik ' bir ıııetin olarak okuvacaklar. 2. bölüm, "somut duru mun somut tahlili'ni sunmasıyla, ger çekçilerin ağzına layık. "Ku/evGüney İlişkilerinin Geleceği" b.ı^lıklı 3. bölüm, "sadece gerçek"çilerlt, i Dünyanın kaderine sadece istati.siik lcrle değil gönül yaresiyle bakanları a\nı masaya oturtııyor. ATbiıtıınlışmesi ortaya nasıl bir manzara çıkaracak, "hangi Avrupa "ya muhatabız? İki kıı luplu dünyanın sona erişi, 3. Dünya için "yağmurdan kaçarkcn doluya mtulmak mı" olatakr1 AT, 500 vıllık sı> mürüniin ve tahribatın lelalısinde nc gibi kalkınma siyaseti alterrutiflerinr zemin sıınabilir? Bu bölümdeki maka leler, 3. Dünyanın nuıkııs lalıhine ağıt yakmakla kalmak gibi bir Iuksıın ol.t mayacağını bize hatırlatıyor tipik Avrupalı/Batılı bir tavır, ama şimdi o da lazım! "Zıtların birliğine", farklılıkların zenginliğine hürmet, Doğu'nun geleneksel kültüılerinin köklii bir de ğeri değil nıir1 Kitabın yazarlarıııdaıı Rainer Werning'in, Doğu bilgeliğinin ulularından Konfüçyüs'tan alıntdadı ğıgibi: "Suylasukarıştırıldığında.kim bunu içebilir? Gitar ile lirin .sehleı i biı notaya indirgenip basitleşıirildiğiude kimbumelodiyidinleyebilir'" • Niçin Aztekler Avrupa'yı Keşfetmedi? /Dcrlıyctı :Pclvr Wahl I Çcvircıı :Lcvcnl KafacLır/ilctı^inı Yıiyııılan S A Y F A 5 çüncü Dünya'dan bırakın söz etmeyi, "Üçüncü Dünyacdığı" çağrıştıracak meselelere değinmenin bile ayıp kaçtığı, emperyalizmin ve sömürünün yerini "karşıfıklı bağımlılığın" aldığının söylendiği 199O'lı ydlarda. Ratı Avrııpa ülkelerinin hâlâ söınürgeleri var. Kontrol altında tutıılan "yerliler' iyle, sönıürgeci ülke merkezine ağır ekonomik bağınılılıkla, geçerli dilin "efendi"nin dili oluşuyla bildiğiniz sömürge işte, müstemleke. Fransa'nın, Daninıarka'nın, I lollanda'nın, Büyük Britatıya nın dünyanın dört köşesindeki bakiye sömürgeleri (ayıp olmayan adıyl.ı "denizaşırı ülkc ve bölgeler") sayesinde, bııgiin Avrııpa Toplııluğu'nıın üzerindegüneşbatmıyor! "ü Avrupa ve Batı uygarlığı, 1992 yılında öneınli bir yıldönümü tamamlarken yeni bir evreye girdi. 1992'de diinyanın Avrupa tarafından fethedilmesinde en önemli eşik olan Amerika'nın keşfinin 500. ydı doldu; 1993 ydbaşında ise Avrupa Topluluğu (AT) ortak iç pazar uygulamasına geçerek Avrupa'nın yüce dcğerlerine iman eden "iyimser" aydınlara göre Amerika'nın keşfinin 500. yddönümü ile Avrupa için "yeni çağ" başlangıcının aynı yıla denk düşmesi, hayırlı bir tesadüf idi: Avrupa'nın Amerika'daki ve başka "deplasmanlardaki" sömürgeci uygulamalarının, soykırımlarının, köleciliğinin vs. özeleştirisinin yapdması için ııygun bir vesile. Diinyanın Avrupamerkezli gelişme tarihine, yani neticede kapitalizme eleştirel bakan "kötümser" aydınlar ise Amerika'nın keşfinin 500. yıldönümü ile AT'nin tek pazara geçmesinin aynı yıla tesadüf etmesini, tarihin tckerrüru olarak yorumladdar. "Tosun", 1990'larda da 5. Diinya nın veya diinyanın yoksııl Güney yarımküresinin "hiznıeündeydi": Bu kez sömürgeci latihleriyle, koloni valileriyle değil,iktisadiuygulamalanyla,"işbirliğiAarşılıklı bağımlılık" programlarıyla, "3. Dünya'sı, azgelişmişi olıır mu bu işin canım, aynı küreyi paylaşıyoruz ".söylemiyle... Petcr Wahl'in derlcdiği Niçin Az Frdiii.j nın Djnntidi k,ı nın Hollandj nın.Buyuk Brıtanya nın aunyanın dört kösesındekı bakiye sömurgeleri savesinde bugun Avrupa Topluluğunun uzerınde gunes bdtmıyoı G U M H U H I Y f c J K İ T A P S A Y I 16 3