Katalog

METİN CELAL iirin gizli bir gücü olduğuna inanılır. Bir makaleden, bir bildiriden daha güçlü vc inan9 dırıcı.. Siyasi akımlar, iklidarlar ondan yararlanmak, ona hüknıetmek isterler Şiir oıılara göre korkutucu bir silahıır. Bu silaha sahip olmak, onıı kcndi amaçları için kullanmak, kullananıa/lat sa susrıırmak arzusıındadırlar. Bireylerin düşuncelerini açıkça ifade edemedikleri ortamlarda geıçekten de şiir düşünceleri iletmek, gizli nıesajlar vennek ve lıatta propaganda yapmak amacıyla kullanılır. Tamamen siıngelcre dayanan bu tür şiirlerle nasıl bir güce ulaşıldıgı, hangi amaçların gerçekleştirildiği ise pek net değildir. S Michel del Castillo'dan totalitarizm eleştirisi: Şairin Ölümü. Bütün iletişim araçlarının yönetimin sikı kontrolu, sansürü altında oldıığıı totaliter rejimlerde ise şiir sözelliği, ezberlenebilirliği, kulaktan kulağa hsıldanabilirliği ve en önemlisi çok anldığıyla denetlenemez bir iletişim aracı halini alır. Bu ilginç yapısı nedeniyle de hiçbir hayat hakkı taıiımayan muhalefet için çekicidir. Yönetimin bu silahı ele geçirmesi için şairleri kendi sallarına çekmesi ya da susturması gerekir. Totaliter rejimlerde sanatçı, şaîr iktidara rağmen var olamayacağını, yokedileceğini bilir. Ya uzlaşmalıdır ya da öyle bir konunıa gelmelidir ki yazdığı şiire kimsecikler karışmasın. Bu tür uzlajjtnalarda, yakınlaşnıalarda sozcüklcr ne kadar şairc itaat edcr, işte bu bilinmez. Şair dokunulmazlığa cri^ebilmek için iktidarla gizli bir suç ortaklığına Şair dokunulmazlığa | erişebilmek için iktidarla I gizli nirsuç ortaklığına girmekdurumundadır. Şairiktidarın yapısı hakkında bir şey söylemeyecek, yaratılan teröre sessiz kalacak, iktidar da onun yazmasına göz yumacak ve olabildiğince onu kullanacaktır. Ama nereye kadar? Michel del Castillo, Şairin Ölümü'nde işte bunu düşündürüyorinsana. girmek durumundadır. Şair iktidarın yapısı hakkında bir şcy söylemeyecck, yaratılan teröre sessiz kalacak, iktidar da onun yazmasina göz yumacak ve olabildiğince onu kullanacaktır. Ama nereye kadarr1 Michel del Castillo, Şairin Ölümü'nde iijie bunu düşündürüvor insana. Sözcüklerin Gücü, Sairin Sırri devletin gizli gücü. Ama bu aynı zanıanda kolayca adlandırılama yacak, anlamına erişiletneyecek bir terördür Neye karşı krmin ya da nelerin korunmaya ça lışıldığı neredeyse her sokak başında rastlanan katillerden ve ce setlerden daha önemlidir. Castillo, öyle bir ülke bir ilişkiler ağı kurar ki insan anlatılanların gerçekliğinden, ya^anabilirliğindetı şüp hebileetmez. Castillo bir düşsel ülke yaratır; Dumarya. Bu ülke kuvvetle Romanyayı hatırlatmakta, "Yenilmez Marcşal, Tuna Dahisi Karol Usek" tle Karpatlar Dahisi Çavuşesku'yu andırmaktadır. Peki, şair AleksandrÇardin'i gerçek hayatta kime, hangi şaire benzetebiliriz? Sözcüklerin büyücüsü, dokunıılmaz, ıılaşılma/. bir abide, bir efsanedir o ülkesintle. Şairin Ölümü'nde bir yandan da bu iki devin iktidar mücadelesi anlatılır. Castillo, Dumarya ile Roınanya arasındaki benzerliği öylesine zorlar ki anlatılan ülke sonunda tüm totaliteı rejinılerın simgesi haline gelir. Karol Usek de şahsında lüm dik tatörleri yaşatır Zaten önemli olan Karol Usek'in ya da Dumarya'nın gerçek hayatta neyi hatırlattıkları değil, romanda oluşturulan evren ve genelleşebilendurumlar.olaylardır. Casıillo, Şairin Oliimü'nü Gallimard'ın Kara Dizi'si için ısmarlama olarak yazmış Türkçe'de Çağımızın Çocuğu ve Karar Gecesi ıomanlarıyla tanıdığımızyazarbukitaplardakigerilim dozııyla zaten insana kolayca polisiye yazabileceğini düşündürüyordu. Özellikle Karar Gecesi, İspanyol polis örgütünü, devlet terörünun boyudarını sorgularken okııyucularına polisiye roman tadını da veriyordu. Şairin Ölümü'nii demindenberi sözünüettiğım nitdiklerini gözardı ederek bir polisiye olarak da okuyabiliriz. Kitap Bir Doğu bloku ülkesi, onun değiş mez önderi, itaatli silah arkadaşlarından olıışan Devrim Daimi Konseyi vc en küçük bir değişikliğe, kıpırtıya tahammül edemeyen bir sistem. Sıradan bir cinayet böylesine bir sistemı nasıl etkiler 5 1 îer şey kontrol altınday ken, herkes şüpheli kabul edilip izle nirken faili meçhul bir cinayet ıniimkün müdür? Hele bu cinayetin ıılkcnin efsane şairiyle ilgisı varsa sistenıin bu olaydan etkilenmemesi düşünülebilir mi? Sistemin tüm açıklarını, eksiklerini gösterecek, devletin yapısını derindcn sarsacak bir simgedir bu cinayet. Yazar, totaliter rejimin nasıl oluştuğunu, yüce önderin hayat boyu başkan olana dek nerelerden geçtiğini hatırlatarak bu tür bir devletin en ufak bir esintiye bile tahammülü olmaılıgmı gösterir Şiirdirbuesintiyiyaratacakolan. Şair dir. İlginçolaıuliktaiörünve şairin yaşa dıklaıı ve gizlediklerı hayat oykuleıi dir. Kimsenin geçmişi temiz degildıı ve herkes ulealize ediltliği müddetçc mükemnn'ldir. Şair de diktatör de.. Yaratılan imajlan \ikacak, sarsacak herhareket acıması/caezilmelidir. '/i ra halk için, rejimin geleceği için önemli olan bu mitoslardır. En ulak bir kuşkunun bıle yar.ııılması heı şe yin bo/.ulmasına nedeıı olabilir. 1 lüseyin Boysan'ın özenli Türkçesinden okuduğumuz Şairin Ölümü, nefis bir polisiye kurgusuiçinde totaliter rcjinıleri sorguluyor, şiirin, sözcüklerin gücüne inananlara iç açıcf nıesajlar veri yor; "Şiirölmedikçc, unıutlardayeşer ıneye tievam edecekur.Karamsarlığ.ı gerekyok!" • Şairin Ölümü / Michel del Castillo, çev. Hüseyin Boysan I Ayrıntı Yay. S AY F A 11 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AYI 163