Katalog

Carlyle, Eliot, Stuart Mill ve Dickens'ın evlilikleri Mutsuz, ama birlikte Amcrikalı araştırmacı Phyllis Rose Viktorya dönemi İngilteresi'nde gerçekleşen evliliklerin perde arkasını göstermeyi amaçladığı "Paralel Yaşamlar" adlı kitabında felsefeci Stuart Mill, sanat eleştirmeni Ruskin, tarihçi Carlyle, kadın yazar Eliot ve bir erkek yazar Dickens'ın evlilik yaşamlannı aralıyor. Viktorya dönemi evliliklerinden söz ederken o çağın koşullarını da dikkate almak gerekiı. 1857de gundeme gelen boşanmaya iyi gozle bakılmazdı. Kadınların ekonomik bağımsızhklarınıelde etmeleri çok giiçtii ve evldikler genelde herhangı bir cinsel eğitimden yoksungerçekleşiyoıdu. Thomas Carlyle uzun süre peşinde koştuktan sonra mirasçısı ile evlendi. Bütünü ile ivi bir evliliktı bu Carlyle çifti yarım yiızyıl boyvınca I.ondra'nın entelektüd çevrelerı içinde yer aldı. 1855'te Carlyle eşini Lady Ashburton ıığruna aldattı Lady Ashburton, Carlylelar'ı sık sık çıltlik evine davet ederdi. elli yıl buyunca hiçbir şey söylemeyen Emma, tuttugu günlükte tüm acılarını dile getirmişti. Emma'nın ölümünden sonra günlükle başbaşa kalan Thomas Carlyle, son yıllannı altüst olmus bir durumdageçirdi. John Ruskin, 1848'de 30 yaşındayken güzeller güzeli, kendinden 10 yaş küçük Effie Grey'le evlendi. 10 nisanı 11 nisana bağlayan gece, yeni evli çift, Viktorya döneminin en ünlü gerdek gecelerinden birinegirdi. Ve Rose şunlan yazıyor, "John ve Effie, oteldeki odalarında başbaşa kalmışlardı. John karısını soydu. Sonra her ikısi de uyuyakaldılar." Birkaç yıl sonra Ruskin, avukatına, Effie'yi çıplak gördüğü zamanhiç hoşlanmadığını söylemişti. Effie, Emma'nın tersine olupbitenleri kabullenmeye yanaşmadı. Evlilikleri çiftin tatillerini Rafael öncesi okulun kıırucusıı ressam J o h n MÜlais'in çiftliğinde birlikte geçirmek istememelerine dek sürdü. Genç ressam Millais, Effie'yi bir tablosunda çizmişti. Effia, Millas'a âşıktı ve evliliğini noktalamak istiyordu. John Stuart Mill'inki başlıbaşına farklı bir öykü... Mill, 1830'da uç çocıık annesi ve bir sanayicinin karısı Harriett Taylor'la tanıştı. Mill ve Taylof, kısa süre içinde birbirleri için yaratıldıklarını düşündüler. Mill, çarşamba günü dışında her gün Taylorlar'ın evine gidiyordu. Dk karşılaşmalanndan 20 yıl sonra Harriett'in kocası öldü. Mill, Harriett'le evlendi. Harriett'in 1858'deki ölümünden sonra tüm zamanını otobiyografisini bitirmeye adadı. Ve bu çalışmada sürekli yinelediği Harriett'in hayatı ve çalışması için ne kadar kaçınılma olduğuydu. Mill'in Taylor'la uzun süreli ilişkisindecinsellikyoktu. F r e u d b i r g ü n n i ş a n F DERLEYEN A8LI K Y B l AAA rank Harris, "Hayatım ve Aşklantn" adlı otobiyografik çalışmasında ünlü tarihçi Thomas Carlyle'ın karibi Emma Carlyle'ı ziyaret eden Dr. Sir Richard Blayer'den söz eder. Harris'in aktardığına göre Dr. Blayer bir gün Emma Carlyle'a gitmiş. O zamanlar 5Ü yaşlarında olan E m m a ' m n hâlâ bakire olduğunu fark etmiş. Bayan Emma doktor Blayer'a, Thomas'la evlendikleri gece kocasının yatakta didişip durduğundan, kendisi gülmeye başlayınca da Thomas'ın "Ah bu kadınlar!" diyerek yatağı terk ettiğinden söz etmiş. İşte bu öykü, Amerikalı araştırmacı Phyliss Rose'u "Paralel Yaşamlar" başlık.lı kitabı yazmaya yöneltti. Rose, kitabında Viktorya dönemi İngilteresi'nde gerçekleşen evliliklerin perde arkasını araştıracaktı O çağın ünlüleri, yazarlar, felsefeciler nasıl bir evlilik yürütüyordu? Rose, beş ünlü seçti: Bir felsefeci (John Stuart Mill), bir sanat eleştirmeni (John Ruskin), bir tarihçi (Thomas Carlyle), bir kadın yazar (George Eliot), bir erkek yazar (Charles Dickens). Beş ünlü de birbirleri ile tanışıyordu. Olaylar 1821'den (Carlyle JaneWelsh'i tanıyor), 1881'e de uzanıyor (Carlyle'ın ölümü). Charles Dickens, kızları Mamle ve Katele Cad s Hlll dekı bahceslnde Dickens. esl İle vıllarca mutsuz vasadığını sOylemlstı lısına yazdığı bir mektupta, "Mill'in otobiyografisini okuyan birinin insanüğın kadın ve erkek denen iki cinsten oluştuğunu ve bu farklılığın temel olduğunu anlayamayacağını yazmıştı. P. Rose, Freud'un yargısına şüphe Ue yaklaşıyor ve Freud'un yaşamı fazlası ile cinselleştirdiğini ileri sürüyor. Rose, Viktorya dönemi evliliklerinde seksin geri planda kaldığını düşünmenın hatalı olacağını söylüyor. Charles Dickens, "David Copperfield" adlı yapıtında aile ve evliliğin değerlerini yüceltmişti. 1835'te mavi gözlü Catherine'le evlenmış, 17 yılda 10 çocukları olmuştu. Yazar 43 yaşında genç Ellen Terman'la tanışınca her şey bir anda altüst oldu. Dickens bundan sonra karısı ile odasını ay ırdı ve bitişik odalarda yatmaya başladılar. 1858tarihliNewYork Tribune, Dickens'ın şu sözlerini yayım Iadı, "Bayan Dickens ve ben yıllarca mutsuz ve hoşnutsuz yaşadık. Bizleri yakından tanıyanlar birbirimiz için yaratılmamış olduğumuzu reddedemez." Kocasından ayrılan biçare Bayan Dickens'ı, ünlü babaları ile oturmayı tercih eden çocukları da terk etmişti. Bayan Dickens ölmeden önce kızi Kate'e evlilikleri boyunca kocasının kendisine yazdığı mekt upları b ırak m ıştı. George Eliot ve George Lewes... Rose'un model gördüğü bir birliktelik. Tanıştıklarında George Eliot, Westminster Review'de sekreter. George ise ufak tefek, çirkin, Agnes adında güzel bir kadınla evli bir entelektüel. Bu açık bir evlilik. Eliot ve Lewes birbirlerine âşık olduktan sonra birlikte oturmaya karar vermişlerdi. Heykeltraş Wıx>ner her iki sevgiliyi "kokuşmuş namussuzlar" ilan etmişti. 24 yıl birlikte yaşamış ve çok mutlu olmuşlardı. Eliot, Lewes'i tanımasa asla bir yazar olamayacağını açıklamıştı. Heryönden kusursuz bir çifttiler. Düzenli bir evlilik yaşamları yoktu. Rose, yasal olarak evli olsalardı acaba mutlu olabilirler miydi, diye soruyor. Yoksa bu mutluluk yasadışı bir birlikteliğin sonucu muydu? Lewes öldükten sonra George Eliot karşı karşıya geldiği sorunların çözümü için başvurduğu avukatına âşık oldu ve onunla evlendi. Evlendiklerinde o kırk yaşında, önce avukatı, sonra kocası olan George Cross 60 yaşındaydı. D C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 10» S A YF A 7