Katalog

ganda çalışmalarını yoğıınlaştınyor, ardından da siyasal örgütlenmeye gidiyordu. Bu kanadın (çeşitli destekleri arkasına alan) müstakbe! lideri Dcrviş Vahdeti idi." lOAralık 1908'deVolkangazetesiniçıkaıan l)eı viş Vahdeti, günlük olarak 120 sayı yayınılayacagı bu gazetede orduyu (bir kesiınini. "Alaylı ları) ayaklanüst yönetiminde örgütleniyor ve 'cilte standart şekOsmanh'da Çağdaşlaşma Taassup mayakı^kırtırve^eriat isteıkenİttihadı Muhammelinde tüm uygulamalara yansıyi)f, yönelimin doruktli Cemiyeti adlı siyasal örgütü dekuruyordu... larından avanıın günlük vaşamına kadaryayılıyordıı. Çatışması / Murat Çulcu / Kastaş İkinci cildin 105. sayhısından ba^layarak yer yer İşin ilginç yanı, bu ikilenı arasmdaki dengenin de yı Yayınları, İst. 1990 / 2 cilt, 347 s. + Volkan'dan alıntılarla 31 Mart'a dogı u gidişi, ııluyııı ne padişahın kişiliğinde olıışmasıydı." l'anzimat'tan ardındakı çeşirli etkenleri ele alan Çulcu, 31 Mart'ta sonrabıına"dışgüç1er"dekatı!mıştı... fotoğraf ekleri + 387 s. ( 13 Nisan ibaşlayıpSelanik'tengelenl lareketOrdu İki tiltlik Usınanlı'da Çağda^la^aıa Taassup Çasu'nun İstanbul'agiıi^i. Abtliilhanıid'in lahtt.ın inditışması'nda imparau)i!uğun altı yüzyıllık tarihi bu teALPAY MABACALI rili^i, Istanbııl'un iinlü ziıı ı^ıgında ele alınıyor. ki yüzyıldır neden bocalıyoruz? meydanlarında daıağaçları Tanzimat öncesini, TanBu snrııya verilen cevaplar, başka bir deyişle kurulup kanlı olaylaıının zimat sonrasıntiakı Yeni toplum, devlet ve uygarlık soı unlarına önerilen suı LiınlııKıı ınııı idaıııı ile Osmanlılar ve ]ön I iirkleı çözünı yollan kendi aralanııda büyük ayrımlar soıuıçkınan birkaç gtınlük hareketlerini kısaca yaıısıbulıınsa da iki arıa kategoride toplanabilir: Son çodıınemi ayrıntılarıyla ınce tan (C. I,s. 13126)'yazar, zümlcmede "çagdaijlaşamadığımız için" cevabmda liyor. 31 Marr olayıvla ilgili İkinci Meşrutiyet s'onrasınodaklanacak gprusjcr ve "geleneklerden ıızaklaştığıdaha önıeki çalışmalaıda daki olav ve i)Iıi!;umları geınız için", "dinin buyrııklarını yerinegetirmediğitni/. geıvğiıue ü/erinde duıulniş, biçimde, <" > ı kez bi,< ğ için" gihi cevaplarla ortaya konulacak bağnaz, tutııcu mamı^ öneınli bir nokta, rincı elden kaynaklara gorüsjer... eski hatiyelerin kı^kırtıcı(Takvimi Vakayi'deki Bugörüşlerdenbirininyadaöbürününiktidarola lıkları burada özellikle vııı • Medis zabıtları, dönemin ıak eylenıe ytfnelmesi ile toplumda çatış,maljr başjıgulanıyoı. gazete ve kitapcıkları, vb.) yor. Bizde sııııfsal çatüjmadan ileri gelcn ya da sınıf sal başvurarak inceliyor; güKitabın sonunda, (Jağ çaııs,ınaya giden sureçlerin kaynağındaki motivas nünıtizokurununbaşkakidaşliişmaTaassup çatı%yonbudur. taplarda bulamayatağı birmasına "Kemalist çö/üm" 31 Mart Olayı'nı ( 13 Nisan 1909) inceleıneyegiıiçokayrıntıyıveriyor. buhındıığu, bunıın "ıııüeyşen Murat Çulcıı, bunıın "zincirirı kanlı halkalann yitleli (vaptırım giicıı olan) Kitabın belkemiğiııi, dan biri" olduğuna inanıyor; "bu kanlı zincirirı hallaiklik" oldıığu savunıılııikinci Me^rutiyet in ilaııı kalannıoluş,turaiHeıııelnedenleri"araş.tınyor. vor: "Bövlece Mustala Ke(23 'reıııınuz 1908) ile 31 ü n a görc "ana neden, Osmanlı İmparatorlu mal Atatüık'tin kunluğu Mart Olayı (13 Nisan ğu'nun yönctimindeki, hatta bizatilıi padişahın ko (.unıhuıiyet ('l'aassup ve 1909) arasındaki sekiz bunumundakı ve kalasındaki ikilemdi. Bu ikilemin bir oiHikullanan iç dı^ıulakl.ıçuk aylık süre oluşiuruyor. kanadı hilâtete dayanan (veya hilâfetteıı kaynaklarınlıerzamaııtehdıdı .ılıınII. Abdülhamid in ouız iki nan) dinsel tuuıculuk, diğerkanadı iseçağı yakalayada bulunınasına kaışmi li yıllık ba.skı yönetimi sona bilınek için müsbet ilme ve giincel teknolojiye yönekir ve vicılan hiirrıyetine erer ermez, bir iki giinde len eğilimdi. Bu iki kanadın meydana getirdiği iki davalı, merkezı, milli, laik, "hilâfet dü/.enincie tam de lem, padişahın kcndisinden kaynaklanıyor, devletin bürnkratik, lasyoıul lıumdkrasi" havası veren bir kuk, eğiıım ve ekonomi ilortamageçilnıiştir. Biryan keleri doğrultusunda, ikidan da "devlelin ve topluK İ T A P T A N B İ R B Ö L Ü Hürrlvetln llanı (23 Temmuz 1908». istanbulda mun derinliklerine kök sal dık goruntüler; kadınlar hurrlyet kokartı alıyor. alısılma lenulen armnııs,, basiıınsız bir l'ürk Devlt'ti olarak, mıj, hücrelerine adeta nüalı\ordıı. l'akat luz ctmiş" genij hafiye örgütünün bınlenbire dağıtıl duınadaki verıni 31 Mart Olayı öncesi ve sonrasındaki ilginç gelişmelere örnek niasının ardından, hafiyeierin "provokasyonlara açık ^ | Ç ^ \aıiıgını gi/lıdctı ve bu alanda küçük bir katki olması için o günlerde dağıtılmış, gösteriler"e katılıp "gösterilerin nabzını ellerine gegizliye koruyordu. Demokrasileıin geregı ı>lan birer nüshası elimizde bulunan iki bildiriyi bugünkü dile çirmeleri" ile... kadınhakları, tiyatıngibi alanlardaki sayısal çokluğu' saglamak aıııacnla Dinsel Sivasal aktararak veriyoruz; görece gelişmelere tutııcu kesinılerin sert tepkileri laalişetlere göz yunıanlaı ise, çağda^ devletin teınel ("lttihatçı ve ulama olduğunu ileri süren bazı gruplar, askerin ile... politikanın içindeki ordu ile... vedaha niceıılayilkelerini aijindır;>:ak ve gozardı eılerek 'g.ıllet, dala arasına gircrek erlcri kışkırtmaya başlıyorlardı. Gerek tttihat ve la,i)luşumla...gcrçekten ilginç bir ortamdırbu! let ve hatta hıyaneı durııınıına diişiiyoılaiılı Terakki Gemiyeti'nden, gerekse ulema ve hcKa takımından olduklarını söyleyen bu kişilerin büyük bir kısmı, Meşrutiyet'in Murat Çulcu'nıın tezlerine katılalım ya da kaı ılıııa Geçenlerde yitirdiğimiz Tarık Zater Tunaya'nın ilanının hemen ardınd?n lagvedilen hafiye teşkilatının işsiz yalım, kitabında "ibret" alınacak pek çok olgu\ ıı ge bir konuşmamızda söylediği gibi (Cumhuriyct, kalan ajanlanydı. Bunlar değişik roller üstlenmiş, tttihatçı ve reğince ııuele\ip oıla\a koydugumı vadsı\'aıuavız. 11.12.1989), "Hiç olmamıs. bir sey Türkiyede: Bir ulema kimliklcrini kullanarak askerin arasına karışmış, onları Kitaln okıı\ııp biıirdikıen sonra 1950lerden bu yaparti kuruluyor, çoğulcu bir siyasal hayat kuruluvor. kışkırtıyorlardı." M. Çulcu, agy, C ü, s. 221. Ajağıdaki ııa "bagna/lık" lıareketlerindegozleınlenen tırıııanı(...) Hürriyet doğdu. Zaten bu çıx.uğun doğmasını Türkçcsi bozuk bildiri de söz konusu provokasyonlardan ^ı, özellikle 1960ların sonunda bir gazetenin\a\ınla hiçbir dogal yasa engelleyemezdi. Anıa biraz lıasia biridir.) rı sonucu kılınan sivasal nanıazları, iki p i i "Birkaç ntm önce burada bir subayın bir kışlada gecenin saat iki doğdu o çacuk. Çok büyük problemlet içiıule ck)ğdu." 1970'lerdeki eylemleıini, 1980'lerdeki diııci siv.ı>al buçuk ya da üçuncü sdzde astre itaal durma oğulkri verdifct sırada Murat Çultu'yagörebuoitanıda "Ozgıirlük. sadeaskcrler $u sokaklarda gpdüğünüz sarıklı bocalar yok mu size olıışıımları ister isteınez anınısıyoruz. "Çagda^lıgııı" ce emrettiğimiz zaman bunlun sungülerinizin ucuna takacaksmız gtbi onu isteyenler için değil, talep etmeyenler, hatta giicüne inansak, Tarık Zater Tunava gibi "Lııklik öğiıt vermek de askerlikte var ntı, varsa hata içinde hatadır, (ünkü çağdaş anlamda özgürlüklere karşı olanlar için de devrimcilerin buldozeri olmuştıır. İnsanların kar^ısi bu milk'tin askeri ya fehit ya gazi olmak için savajtr askcrler vardı. Orneğin, İslami ilkeier doğrultusunda dinsel/ naengeller koyan, ilerlemeye set çeken ne\aiN.ı oııla toprak için bo^uff/taklan çok Kuran için canını verir Müslüman siyasal' faaliyette bulunııp bu ilkeleri egeıııen kılınak rın hepsini tenıizleyen bir araç..." (anılan konu^ına) serialıisleriz" için çalışanlar da aynı olanaktan yaraıianabiliyorlardiye düşünsek de bu olııp bitenleı i küçünısemevedı. (...) Önce likir özgürlügürıü kullanarak prı>paliriı.! D Dinsel tutuculuk ve bilim ikileminde 600 yıllık Osmanlı tarihi İbret alınacak olgular I ilginç bir belge C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 70 S A Y F A 13