Katalog

Highsmith gerilimin kurallanna meydan okuyor Hediyesi cinayet HALİL TURHANLI LONDRA Trendeki Yabancılar / Patricia Highsmith Çeviren: Tomris Uyar/ Metis Yayınları, Şubat 1991 / 272 s. / 19.000 TL / CKK Kod No: 079^ 119 Pauicia Highsmith, gimmick ve lonnül olay örgülerinden kaçınan, gerilim ya da cinayet romanı olarak anılan türün kurallarına meydan okuyan ve türün sınırlarını aşan ilginç bir yazar. Ünlü yönetmenlerin onun yapıtlarına ilgi duvmaları ve filme dönüştürmelerıdebuyüzden. 1950 yılında yayımlanan ilk romanı Trendeki Yabancılar, düzelımen olarak çalışan vekırk dolar aylık la Manhaıtan'da tuıunmayı başaran Teksaslı bayanın ya/ın dünyasında yer edinmesini sağlamıştı. Dahası, Alf red Hitchcock'un romana ilgi duyması ve sinemalaştırması yazara popülerlik de kazandırmıştı. Patricia Highsmith 1970'Ierdeyazdığı Ripley dizisi dışındaki romanlarında dolaylı da olsa güncel toplumsal sorunlara eğildi; yapıtlarının ortak izleği suçu toplumsal sorunlar bağlamında işledi. Köpeğin Fidyesi'nde (A Dog s Ransom, 1972) kentsel Amerika'nın yasa uygulayıcı organ ve ajanlarının başarısızIıklarını, Edith'in Güncesi'nde (Edith's Diary, 1977) toplumun kadınları itaatkâr kılmada başvurduğu yolları, Kapıyı çalan tnsanlar'da (People Wbo Knock on the Door, 1983) Ilıristiyan fundamentalizminin sıradan Amerikan ailesi üzerindeki etkilerini eleştirdi. Kadın Düşmanlığının Küçük Öyküleri K İ T A P T A N B İ R B Ö L O M Guy, tiksinerek süzdü onu. Bruno'nun dış çizgileri, bir suçluluk süreci izleyerek gittikçe siliniyordıı sanki. Artık bir ses, bir soluktu yalnızca, kötü bir ruhtu. Benim nefretle ittiğim her jeyi o simgeliyor, diye düşündü Guy. Benim olrnak istemediğim şeylerin bir toplamı Bruno, ya da eninde sonunda olacak. "Senin adına kann için kusursuz bir cinayet tasarlamama ne dersin? Bir gün işine yarayabilir." Guy'ın dik bakışları altında suçluluktan eziliyordu. Guy ayağa kalktı. "Bir dolaşıp geliyorum." Bruno coşkuyla ellerini çırptı. "Hay allah! Buluşa bak! Birbirimizin cinayetini işleyeceğiz, anladın mı? Ben senin karını öldüreceğim, sen de benim babamı! Biz trende karşılaştık tamam mı? Birbirımizi tanıdığımızı kimse bılmiyor! Cinayet anında başka yerlerdeyiz! Anladın mı?" Guy'ın gözlerinin önüne örülmüş duvar, çatlayacak gibi zonkluyordu Cinayet. tcini bulandırıyordu bu süzcük, dudaklarını uçuklatıyordu. Bruno'dan kurtulmak, odadan bir an önce çıkmak; ne var ki bir karabasan ağırhğı çökmüştü üstüne. Bruno'nun dedilderini kavrayarak önündeki duvarı yerli yerine oturtmaya çalıştı, çünkü tıpkı çözülmesi gereken bir problem ya da bulmaca gibi anlattıklarında bir mantık sezilivordu ne de olsa. (Little Tales of Misogyny, 1977) başlığı altında topladı ğı öykiilerinde çizdiği kadın portrelerinden dolayı ise antifeminist olmakla suçlandı. Patricia Highsmith'in romanlarında terör katastrofik bir eylemden kaynaklanmaz Tam aksine, çoğu kez terörü yaratan böylesi bir eylemden kaçınma çabasıdır. Ruhsal gerçeklik, en kritik anda dorukta işlenen cinayetten daha ürküntü vericidir. Yazarın incelediği sağduyunun ii Patricia Highsmith Clnayet romanı olarak anılan turun kurallarına meydan okuyan VP rurun sı lası, usun coşkusu değil; tam nırlarını asan ılgınc bir yazar Belkı de bu yuzden yapıtları filme alınıyor. aksine usun varhğını tehdit eden koşullar altındaki direnişidir. Bu nedenle, Tom Guy'ın boşanmak istemeyen karısını öldürecektir; Ripley de dahil olmak üzere Patricia I Hghsr^ith'in Guy da karşılığında Charles'ın babasını. Katiller ve karakterleri manyakça eylemler yapan aklıbaşında kurbanları arasında herhangi bir ilişki bulunmadığı insanlardır. Vicdanının sesine sağır Ripley'in en tikiçinpoliscinayetlerikiminveniçinişlediğiniçözemesinti verici eylemleri dahi usdışı değildir. Onu böyle yecektir. Guy bu teklifi derhal gerı çevirir, takat bir davranmaya yönelten motivasyonları vardır. süre sonra karısı gerçekten öldürülür ve kendisine Bayan Highsmith'in karakterleri yerleşik anlamda ulaşan bir mektuptan cinayeti Charles'ın işlcmis, olbirer kahraman sayılmazlar. Görünüşte meraksız ya duğunu öğrenir. ('harles, Guy'ın payına duşen cina da pek az şeye ilgi duyan, can sıkıcı, sıradan beğenileyeti işlemesi için kampanya başlatır ri olan orta sınıf erkekleridirler genellikle. Fakat bu Bu karmaşık üişkide değişken ve dengesiz kişilikli görünüşün ardında koruyucu kabukları kolay kırıCharles Bruno, aklıbaşında Guy Haines'in doppellan, dış dünyanın darbelerine karşı dayanıksız insangaenger'ıdır. Guy Haines'in et ve kemiğe bürunlar vardır. Korku ve tedirginliklerini gündelik hayamüş, cisimlejKniş bilinçaltı. Uğursuz bir rastlantı tın sıradanlığında unutmak isterler; lakat bu onların onun ussal ve aktörel kimlik güvenliğini yavaş yavaş ruhsal kaoslarını daha da yoğunlaştırır. Patricia yıkacaktır. Guy, aktöresi olmayan oportünist RipHighsmith'in romanları yavaş yavaş denetimden çıİey'den de oldukça farklı bir karakterdir. Ripley suç kan hayatların titizlilde tutulmuş kayıtlarıdır. O, meluluk duyma yeteneğinden yoksundur. Oysa Guy, diokrat kurbanlardan daha fazla sempati duyduğu suçluluk duygusunun ağırlığıyla ezilir. "kahraman psikopatlar"ın moral bilinçlerinin haritaTrendeki Yabancüar'dan dolayı gerilim romanı sınıçizer. yazarı olarak nitelenmek Bayan Highsmith'i tedirgin Patricia Highsmith'in romanlarında, aralarında kılmıştı. tki kadın arasındaki aşkı işleyen ikinci robir tür ortak yaşama (simbiyoz) ilişkisi bulunan iki manından ötürü bu kez de "lezbiyen romansı yazarı" insan vardır. Birbirlerinden nefret ederler; nefretleri olarak tanımlanmak istemediği için Tuzun Bedeli'ni çoğaldıkça aralarındaki bağ daha da kuvvetlenir. Bu (The Price of Salt, 1952) Claire Morgan adı altında iki insanı çoğu kez uğursuz bir rastlantı bir araya getiyayımlamıştı. Yazarın bibliyografisinde genellikle rir ve o andan itibaren kötü bir yazgıya doğru birlikte anmak istemediği ikinci romanı geçen yılın son aylayol alırlar. Craig Brown, Patricia Highsmith'in rorında İngiltere'de ilk kez yayımlandı. Yazar bu kez manlarındaki kontrast karakterleri Goya'nın tablode romanına kahramanlarından birinin adın vermesundaki birbirine kenetlenmiş olarak dövüşen ve yayiyeğlemiş:Carol. vaş yavaş bataklığa gömülen iki insana benzetiyor. Ripley dizisi bu bakımdan istisna oluşturıır. Karısı Manhattan'daki büyük bir mağazada alışveriş yaHeloise de dahil, (dost ya da düşman) diğer insanlar pan ortayaşlı Carol ile aynı mağazada çalışan genç Ripley'in dünyasının periferisinde yaşarlar. Ancak Therese'in tanışmalan, sonra Noel'de gönderilen bir dizinin dördüncü kitabı Ripley'i İzleyen Çocuk'ta on tebrik kartı ve bunu izleyen bir akşam yemeği. Bir tür altı yaşındaki Frank ile karşılaşır. Sinderella öyküsü belki ama... Carol, aynı dönemde yayımlanan ve aynı izleği işleyen romanlardan farklı Romanlarının ortak izleği olan suç'u işlemede karolarak trajediyle sonuçlanmıyor(du). Bir diğer anla^ıt kişiliklere başvuran Bayan Highsmith Trendeki tımla, 1950'lerin romanında âşıklar "adını açıkça Yabancılar'da mimar Guy Haines ve Charles Bruno söylemeye cüret edemeyen aşk"tn bedelini pahalıya adlı dengesiz genç adamı bir kompartımanda bir araödüyorlardı. Carol aynı zamanda, türünün ilk örneği ya getirir. Tren yolculuğuyla başlayan ilişki onları cisayılan Lolita'dan dahi altı yıl önce yazılmış bir "yol nayet(ler) ve ihanet ağının içine iter. Guy Haines, ayromanı." İki sevgili bir otel odasından diğerine sürı yaşadığı karısını boşanmaya ikna etmek için Tekrüklenirken peşlerine takılan dedektifler duvarda açsas'a yolculuk yapmaktadır. Yolculuğunun nedenini tıkları delikten onları izliyorlar. Tutkunun kaydını açıkladığında Charles da babasına karşı müthiş neftutmakvesuçadönüştürmekiçin. D ret duyduğunu belirtir ve bir teklifte bulunur: S A Y F A 13 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 6 6