Katalog

Server Tanilli soruyor: Islam Çağımıza Yanıt Verebüir mi? Laik manifesto Ser\*>r Tanilli tslatn Çağımıza Yanıt Verebilir mi? Server Tanilli / Say Yayınları, İst. 1991. 268 s./15.000 TL./CKKKodNo: • 102.104 MBHMET AÜ KHJÇMV Son o n yıldır Türkiye siyasetiİslâm çağımıza nin ve toplumsal gündeminin birinci maddesi laikliktir. Batı Avvanrt rupa'nın iki yüzyıl önce çözmüş verebilir mi? olduğu bir sorunu şimdilerde tartışıyor olmak (aslında tartışaınamak), geriliğimizin somut göstergelerinden biri olarak acı verici olmakla birlikte, Üçüncü Dünya ülkelerinın büyük çoğunluğıınun bu noktaya dahi gelemediklerine dair bilgi bir nıiktar iç serinletic\ olmaktadır. Bugün dünyadaki halkı Müslüman olan ülkelerde, D O f i A N K A R D E Ş T EN Şık ve yararlı kitaplar Yapı Kredi Yayınları geçen hafta üç kitap birden yayımladı: Yalvaç Ural'ın "Gözü Boynuz ile Izi Yaldız"; Mehmet Güler'in "Uçurtmam Bulutlardan Yüce" ve George Onvell'in "Hayvan Çiftliği". Ünlü Ingiliz yazarı George Onvell'in 1945 yılında yazdığı "Hayvan Çiftliği" kitabını Ercan Dinçer resimlemiş. Ciltli, renkli kuşe kaplı mukavva kapakla yayımlanan yapıtın konusu şöyle: Manor çifrliğindeki hayvanlar insanların yönetiminden hoşnut değillerdir. Bir gün hayvanlar ayaklanarak çifrliğin yönetimini ele geçirirler. Çiftliğin adı "Hayvan Çiftliği" olur. Hayvanlar aralarında bazı ilkeler belirlerler. Buna göre tüm hayvanlar eşittir. Zamanla domuzlar çiftliğin yönetimini üstlenirler. Ancak giderek insanların niteliklerini benimscrler... Bu ilginç kitabın yazarı 1903 yılında Bengal'de doğdu. Bir süre polislik yaptı. Uzıın süre Asya'da yaşadıktan sonra, îngiltere'ye gitti. İspanya'daki iç savaşa, Cumhuriyetçilerin yanında katıklı. Savaşta yaralandı. Polislik ve iç savaş. günlerini çeşitli kitaplarında anlattı. Onvell 1950 yılında öldü. Doğan Kardeş okurlannın "Bir Dağ Masalı" ve "Sevgili Kardeşim" adlı çizgi romanlanndan tanıdığı Ercan Dinçer'in resimleriyle süslehen "Hayvan ÇiftliğF'ni küçük kardeşlerimize öneririz. hatta Müslümanlann azınlıkta oldukları ülkelerde (örneğin Batı Avrupa'daki göçmen Müslüman cemaatleri) fondamantalizm denüen bir hareket gözlenmektedir. Bu hareket esas olarak siyasaldır ve becerebildiği her yerde devleti ele geçirmeye yöneliktir. Bu hareket aynı zamanda antilaiktir. Ama fondamantalist hareketlerin asıl özelliği değismeye, yani tarihe ve çağa karşı olmalarıdır. Bu hareketler kendi rejimlerini kurduktan sonra, bundan 1400 yıl öncesinde, Arap yarıınadasının kendine özgü koşulları içinde ortaya çıkmış olan topkımsalsiyasal bir örgütlenmeyi değişmez ve mutlak bir kavrayış içinde tüm topluma dayatacaklardır. Bunu İran'da yaptılar, Pakistan'da yapıyorlar ve eğer FIS Server Tanilli kıtabında, Islamın tarlhsel surecinı, ınceledikten sonra serlat, İslam devrlmı, iktidara gelirse Cezayir'de de ya Islamda reform gıbı konuları ögretlcl ve uf uk acıcı bir sekılde gundeme getlrlyor. pacaklar. ziyareten kaçınması, Cumhuriyetimize açık bir sayTarihin, yani değişmenin reddininkaynağında, de gısızlık olmanın yani sıra, esas olarak fondamantalist ğişme sürecinin getirdiği sonuçların gerisinde kal bir devlet düzeninin başının, İslam âlemindeki yegâmak veya daha açık bir üadeyle, tarih tarafından aşıl ne laik devletin kurucusunu ziyaret etmekten bu kamak yatnıaktadır. Batı Avrupa'nın kendi kıtasının dar korkutan nokta, işte bu uzlaşmaz çelişkidir. dısına çıkmaya başladığı 13. yüzyıldan itibaren, bir Türkiye'de bu konudaki tartışmalar Batı'dan en uygarlık küresi (Batı) ve bir üretim tarzı (kapitalizm) aşağ' beş yüzyıl sonra başladı, ama halkı Müslüman kendini dünyanın tümüne dayatmaya aday olmuş ve olan ülkeler arasında gene de bu işi ilk yapan toplum. süreç içinde bahsi kazanmıs,tır. Kapitalizm ve Batı Bunun bazı nedenleri olmalı. Değerli bilim adamı ve uygarlığına yenik düşen veya onunla eşdeğerli bir araştırmacı Server Tanilli İslam Çağımıza Yanıt Vedünyasallaşma sürecine giremeyen diğer uygarlıkla rebilir mi? adlı sonuncu kitabında bu nedenleri bürın ancak iki yolları olmuştur; bunlardan biri Batı gibi yük bir yetkinlikle inceliyor. Eserinin ilk bölümünde olmak olan Batılılaşma, diğeri de ilk kez antropolog din kavramı ve kurumunu sosyolojik bir yöntemle lar tarafından, beyazlarla temasa geçen ilkel halldar çözümleyen Tanilli, genelden özele doğru gittiği çada keşfettikleri ve kargo kompleksi adını verdıkleri, lışmasında, ikinci bölümde İslamiyeti kendi ideolokorunmaya yönelik içgüdüsel bir geri çekilmedir. Ba jik yapısı ve kendi söylemi içinde tartıştıktan sonra, tı dışı toplumlar bu iki seçenek arasında defalarca gi üçüncü bölümde İslamiyetin kutsal kitabı Kuran'ı dip gelmişlerdir ve daha gidip geleceklerdir. gene kendi söylemi içinde çözümlemektedir. Bu Çağı yakalamadaki aczin bir ifadesi olan kargo yöntemin başlı başına doyurucu olduğunu belirtmekompleksi îslam dünyasında fondamantalizm (veya liyim, çünkü dış kanıtlar kullanmadığından ötürü, entegrizm) olarak ortaya çıkmakta ve bir toplumun bir bilim adamının bir dine nasıl bakabileceğinin haBatılılaşmasının en temel dayanağı olan laikliğc cep rika bir örneğini sunmaktadır. Server Tanilli daha heden saldırmaktadır. Laikliğe saldırmak ise demok sonraki bölümlerde İslamın tarihsd sürecini, çağırasiye ve cumhuriyete, yani özgiir insana yönelik sal mızdaki îslamiyeti inceledikten sonra şariat, İslam dırıİarın başlangıcını oluşturmaktadır. Çünkü teok devrimi, İslamda reform, islam ve demokrasi gibı ratik devlet insan iradesini devre dışı bırakacağı için konuları öğretici ve ufuk açıcı bir şekilde gündenıe böylesine bir siyasal yapı içinde itaat ve imandan baş getirmekte ve bana göre eserini bir "laik manifesto" ka bir şey olmayacaktır. Çünkü fondamantalistlerin ile bitirmektedir. çok açıkça belirttikleri üzere, toplum, devlet, dünya birer oîuşum, birer süreç değillerdir; bunlar verilidirler, verili oldukları için kutsaldırlar, o halde değişmeleri olanaksızdır. İnsan iradesini dcvre dışı bırakan fondamantalist tavrın; dini kişinin, bireyın tekil sorunu, onun iç dünyasına ait dııygusal bir olay olarak gören laiklikle uzlaşması olanaksızdır, hatta fondamantalizm laıkliği en büyük düşman olarak görmektedir (kı doğrudur). Bir İslam devlet başkanınıntıım uluslararası protokol kurallarını çiğneyerek, hatta Türkiye'nin egemenliğine ters bir tutum alarak Anıtkabir'i Ülkemiz zor bir dönemeçten geçiyor, bunu herkes biliyor. Kimsenin "bana ne" deme hakkının olmadı ğı kadar kritik bir dönemeç. Server Tanilli deialarca bedel ödediği bir demokrasilaiklikCumhurivet mücadelesinde bir kez daha büyük bir görev ustlenmiş, ey "laik" aydınlar, hiç değilse bu kitabı okuyarak mücadelede yer aldığınızı ve tarafınızı belirtiniz. Şe riatçıların kitaplarının tirajlarının yüz binlere yaklaş,tığı bir sırada Server Tanilli'nin bu değerli çalışnıasının üç binde kalması vahim bir aydın umursanıa/lığı olacaktır. D SAYFA 11 CUMHURİVST.KİTAP^ SAY)t6