Katalog

SEVGİLİSİ MILENA 'NIN KALEMİNDEN FRANZ KAFKA Gercek, cıplak ve acı verici Kafka, yapıtlarında hiç de büyük laflara başvurmadan bugünkü kuşağın kavgasını anlattı.Kitapları, dünyayı tüm çıplaklığıyla görmüş, bu yüzden ona dayanamamış ve ölmek zorunda kalmış bir insanın kuru alayları ve hassas şaşırtmalarıyla doludur. Bohemyalı gazeteci ve çevirmen Milena Jesenska 1896 1944 ydları arasında yaşadı. Yaşamı boyunca toplumsal ve siyasi sorumluluk duygusuyla hareket etmesini bilen Milena, Hider Çekoslovakya'yı işgal ettiginde tehlikede olan insanlan hayatı pahasına kurtarmaktan çekinmedi. Yahudileri ve MILENA Çek vatandaşlarını yurtdışına kaçırdı. Illegal bir dergi çıkardı ve halkını direnişe çağırdı. Sonunda Gestapo tarafından tutuklandı ve 1944 yıhnda Ravensbrück toplama kampında öldü. Milena, Kafka'nın sevgilisiydi. Aralarmdaki aşk 1920 ydında başlamıştı. Milena'nın, Franz Kafka hakkında elimizde kalmış az sayıda makalesi, Kafka'nın dehasını ve hayata karşı olan zaafının trajedisini ne kadar derinden kavramış olduğunun kanıtıdır. O, "hayat veren sevgisiyle" Kafka'ya derinden bağlıydı. Ama bu beraberlik bir süre sonra Mektup arkadaşlığına dönüşecek, Kafka ilişkiyi bitirmek isteyecektir. Milena Kafka'yı en son, vereme yakalandığı sırada, 1922 mayısında ziyaret erti. Bir iddiaya göre ise Kafka'nın hastalığı ağırlaştıktan sonra onu bir kez daha ziyarete gitmi§ti. Hangisi doğru bilmiyoruz. Bildiğimiz bir şey varsa Kafka'yı sonuna kadar sevdiğiydi. ölümünden sonra kaleme aldığı şu satırlar bunun en güzel kanıtı: Türkçede yeni "Dava" metnl 1985 ydında Kafka'nın bütiin eserlerıni Ahmet CemaTin çevirtsiyle yeniden yayınlamaya karar veren Can Yayınları'nda ilk olarak 1986 yılında geçen yıl 4. basımı da yaptlan"Dönüşüm" ("Die Verwandlung") çıkmıştı. 1988'de "Dava"nın çevirisine başlayan Ahmet Cemal, aynı yılın sonlannda eserin Kafka'nın özgün elyazısı metnine dayanan yeni bir basımının 1990'da çıkacağını duyunca çeviri çahşmalartna ara vermvşti. Yakında Can Yayınları'nda çıkacak olan "Dava", escr üzerinde gerçekleştirilen en son çalışmalar göz önünde tutularak yapılmiş bir çeviri olup, ana metnin dışında yayunianan malzenıelerin de önemli bir bölürnünü içerrnektedir Aynca Kafka'nın MDava"yı kaleme akiığı sırada tuttuğu günce ııotlan da çevirmen tarafından metne eklenmisttr » v » • « S E R I V f N I na yüklemişti. Çekingen, ürkek, yumuşak ve iyi idi, ama acımasız ve acıtan kitaplar yazdı. Dünyayı, korumasız insanı yok eden ve parçalayan, gözle görünmez bir yığın kötü ruhla dolu olarak görüyordu. Yasamı sürdürebilmek için fazla önsezili, fazla bilgeydi, soylu ve güzel insanların zaaflarıyla savaşabilmek için fazla zayıftı; anlaşılmamaktan, sevgisizlikten ve düşünsel yalanlardan ürktükleri için değil, başından beri güçsüz olduklarını, yenik düştüklerinde kazanan kişiyi utandıracaklarını bildikleri için kavgadan kaçınanlardandı. insanlan ancak büyük duyarlığa sahip birinin tanıyabileceği biçimde tanıyordu, yalnızdı ve karşısındakini, yüzünde gördüğü tek bir belirtiden nerdeyse bir insan sarrafı gibi kavrıyordu. Dünyayı alışılmamış ve derin bir biçimde tanıyordu, kendisi de alışılmamış ve derin bir dünya idi. Genç Alman yazımnın en önemli yapıtlarından sayılacak kitaplar yazdı; bu kitaplar hiç de büyük laflara başvurmadan bugünkü kuşağın kavgasını anlatır. öylesine gerçek, çıplak ve acı vericidirler ki, simge olarak kullanıldıklarında bile doğal bir edci yaparlar. Dünyayı tüm çıplaklığı ile görmüş, bu yüzden de ona dayanamamış ve ölmek zorunda kalmış bir insanın kuru alayları ve hassas şaşırmalarıyla doludur, geriye çekilmek istememiş ve başkaları gibi, öznel olarak namuslu da olsa, bilinçaltı düşünsel hatalarla kendisini kurtarmaya kalkmamıştır. Dr. Franz Kafka "Ateşçi" fragmanını, bir kuşak çatışmasını ifade eden "Hüküm"ü, çağdaş Alman edebiyatının en güçlü yapıtı olan "Değişim''i, "Ceza Sömürgesi"ni, "Bir Taşra Doktom"nu ve "Gözlem" adlı öyküleri yazmıştır. Son romanı "Mahkemede" (Milena, yazarın ölümünden sonra yayunianan "Dava" adlı romanının yalnız "Mahkemede" adlı parabolünü tanıyordu) manuskri halindedir, uzun ydlardan bu yana yayına hazırlanmıştı. Okunduğunda, tamamen kavrandmış bir dünyanın izlerini veren ki Kafka ve telif ücretierl Franz Kafka, kendisi hayattayken yayunianan eberlerinden o zamanın en düşük telif ücretlerini almıştı. Tıpkı dünya çapındaki ünü gibı eserlerinın karşdıgı olan servct de, ancak yazarın ölümünden sonra kendini gösterdi Kafka'nın nışanlısı Felice Bauer'e yazmış olduğu mektuplar, 1987'de New York'taki bir açık arnırmada yaklaşık bir milyon marka satıldı. Halen bu mektuplar Marbach Edebıyat Arşivi'nde bulunmaktadır. Ayrıca S. Fischer Yayınevi tarafından yayımlanmıştır. Kafka'nın 1919 ydında babasına yazdığı, fakat hiçbir zaman göndermediği ünlü "Babaya Mektup" da ("Brief an den Vater"), açıklanması yasaklanan çok yüksek bir fiyata bir sanatsever tarafından satın alındıktan sonra Marbach Arjivi'ne "emanet" edilmıştir. FJ yazısı 108 sayfadan oluşan metin, daha sonra 50 sayfalık bir kitap olarak yayımlanmıştır Kafka'nın ünlü romanı "Dava", S. Fischer Yayınevi'nin son eirişiminden önce dc gündeme gelmişti. Nobel Rdebiyat Odülü sahibi Avusturyalı yazar Elias Canctti, Kafka'nın nişanlısı Felice Bauer'e yazrnış olduğu mektupların yayımlanışının ardından kaleme aldığı "öteki Dava Kafka'nın Felice'ye Mektuplan"* başjıklı incelemesinde doğrudan •"Dava"nın uluşuınunu ele alınıştır. Bu incelemesinde Kafka'nın nişanı bozmak üzerc Berlin'e gidişini, Berlin'de "Askanischcr Hof" adlı otelde Kafka, dostu yazar Ernst Weii.s, Felice Bauer ve Felice'nin dostu Grete Bloch'un katılmasıyla yapılan toplantiyı ayrıntılarıyla anlatan Canetti, bu toplantı sırasında Kafka'nın kendisini nasıl bir "yargı organı" önündeymiş gibi duyumsadığını ve bu olgunun "Dava"ya nasıl temel olduğunu da incelemesinde ele almıjtır * Eltas Canetti Sözcüklerin Bilmci(Denemekr), Cemal, Payel Yaymevt Turkçest: Ahmet Canettf'nln Davası Viyana banliyösü Klosterneuburg yakınındaki Kierling Sanatoryumu'nda önceki gün, Prag'da yaşamakta olan Alman yazar Dr. Franz Kafka öldü. Kimseye benzemeyen KİERLİNG SANATORYVMV (VİYANA). KAFKA 'NIN ÖLDÜ6Ü YEK. biri olduğundan burataplardandır, insan artık ona ekleyecek bir tek sözcüda onu çok az kişi tanırdı, son derece bilge ve yaşamğe bile gereksinme duymaz. Kitaplarının hepsi indan ürken bir insandı; yıllardan beri ciğerlerinden sanlar arasındaki gizli yanlış anlaşılmaların dehşetini hastaydı, hastalığı tedavi ettiriyordu, ama bir yandan ve işlenmemiş suçları anlatır. Olağanüstü ince bir da onu bilerek besliyor ve düşünsel olarak destekliruh yapısına sahip olan bir insan ve sanatçı idi, öyle yordu. "Ruh ve yürek, yükü taşıyamaz olunca hiç deki, onun kadar hassas olmayan başkalarının kendileğilse eşit bölünmesi için ağırlığın yarısını ciğer üstlerini sağlam hissettikleri yerde bile o, bir şeyler hissenir", diye yazmıştı bir mektubunda, işte onun hastadiyordu. • lığı aynen böyle gelişmişti. Ve ona neredeyse olağaMilenajesenska, "CününNotlart", NarodnıLtsty,6 6.1924. nüstü bir incelik, ürkütücü biçimde ödün vermeyen düşünsel bir titizlik vermişti; insan olarak yasam karNot:BuyazıMargareteBuberNeumann'ınAfaYayınlan arasındaçıkan"Milena"adlıkitabındanderlenmiştir. şısında duyduğu entelektüel korkuyu hastalığın sırtıS A Y F A FPMZ Kafka CUMHURİYET KİTAP SAYI 93 9