Katalog

Soylu bir özgürlükçü Geçen yüzyılın seçkin Rus yazarlarından Turgenyev'in hemen tüm yapıtları dilimize çevrilmiş bulunuyor. Okurlara, Turgenyev'in bütün yapıtlarını okuyarak kendilerine bir şölen çekmelerini öneririm. Turgenyev, Rusya'daki serflik düzenine karşı çıkmıştı B ATAOL BEHRAM06UI ahar Seli' nin yeni bir basımı dolayısıyla Tuı genyev'in yapıtlarının Türkçe'de bir dökü münü yapmak yararlı olacak. Tureenyev'in de Türk okurunun da bu bakımdanşansh ol duğunu hemen belirteyim. Ç ü n k ü geçen yüzyılın bu seçfein Rus yazarının hemen tüm belli başlı yapıtları dilimize çevrilmiş bulunuyor. Edebiv.: aianına şiirle giren (çok güzel romanslar vardır bu şiirlerden yapılmış) İvan Turgenyev'in (18181883), anlatı türünde ilk yapıtı "Avcının Notları"dır. Fakat 1852'de yayımlanmış olan bu notlar, bazı bakımlardan Turgenyev'in en önemli yapıtı ya da hiç değilse, en önemli yapıtlarından biri sayıfmaktadır. S.Scedrin'in sözleriyle Avcının N o t l â r ı " , "Konusu halk ve onun sıkıntılan olan' itün bir edebiyatın başlangıcıdır." "Avcının N o t l a r ^ nda, Turgenvev'in sonrakı yapıtlannda da başlıca özelliklerden biri olarak beliren usta doğa betimcıliği, Rus köy yaşamından unutulmaz tablolana ve tiplerle bir aradadır. Çoktandır listelerde görünmeyen Avcının N o t l a r ı " , belki de yeni bir basımla okura sunulmayı bekliyor. ("Varlık Yayınlan" arasında bir çevirisini anımsıyorum.) İlk büyük çıkıştan sonra yayımladığı " R u d i n " , Turgenyev'ın oldukça sıradan sayılabilecek bir romanıdır. "Rudin"nin önemi, Turgenyev'in bu romanda, onu artık sürekli olarak ilgilendirecek olan bir başka konuya, ilerici Rus aydınının yazgısı sorununa ilk kez bu yâpıtıyla yönelmiş olmasında ve diyalogların cokça yer tuttuğu akıcı bir roman üslubunu da yine İİK kez bu romanıyla örneklemiş olmasındadır. "Rudin" i izleyen ve aynı sorunsal çevresındeki "Asilzade Yuvası" ise kompozısyon sağlamlığı, ulay örgüsü ve tiplerin inandırıcılıjh bakımından "Rudin" le karşılaştırılamayacak ölcüde güçlüdür. Tureenyev'in aynı sorunsal çevresindeki bu ıkı romanı Milli Eğitim Bakanlığı klasikleri arasında yayımlanmıştı. Yeni çeviri ya da basımlarını anımsamıyorum. Ünlü "Babalar ve Çocuklar" ın yayınından iki yıl kadar önce, 1860'ta, "Arife" adlı bir roman yayımladı Turgenvev. Her yapıtı gibi geniş yankılara, tartısmalara yof açan romanının Kahramanı, İnsarov adında bir Bulgar delikanlısı, bir ulusal kurtuluş savaşçısıdır. Tureenyev'e özgü bazı yüzeyselliklerden, yalınlaştırmacılıktan (şematik) uzak olmamakla birlikte, o dönem Rus aydınlarının devrimci duyarhğını yansıtan bir roman olarak Turgenyev'in yazarlık yaşamında ve o dönem Rus edebiyatında önemli bir yeri vardır "Arife"nin. "Devrim Önccsi" ve sonra "Fırtına Öncesi" adlarıyla, 70'li yıllarda Türkçe'de de birkaç kez yayımlandı bu yapıt. 1862 de yayımlanan "Babalar ve Çocuklar"ın kahramanı Bazarov, tıp öğrenimi görmekte olan, orta tabaka kökenli genç bir aydındır. Bir önceki romanın kahramanıyla yakınlıklan açıktır. Her ikisi de bir davaya inanmış insanlardır. Ve yaşamlarını bu uğurda gözlerini kırpmaksızın feda etmeye hazırdırlar. İnsarov, halkının bağımsızlığı için özveriyle çalışmaktadır. Bazarov, derebevlik düzeni savunucularının ya da bu düzene karşı olmakla birlikte onu değişürmeye gücü yetmeyen "gereksiz insanlar"ın, "romantik"lerin karşıtıdır. "Babalar ve Çocuklar" Türkçe'de bir çok kereler yayımlandı. Şu anda da kitapçılarda bulunabileceğini sanıyorum. Reform sonrası Rusyası'nın anlatıldığı "Duman" (1867), Türkçe'de uzun aralıklarla bir iki kez basılmış, fakat nedense fazla yankı uyandırmamış önemli bir romanıdır Turr°nyev'in. Karamsar, bezgin bir havanın egemen olduğu romanında Turgenyev, Rus köylüsünün toprak köleliğinden kurtulduğu reform sonrası Rusyası'nı bir "duman" içinde görmektedir. Yapıtta Slavcılara eleştiriler yöneltmekte, uygar, ilerici görüşler savunulmakta, ancak bu konularda yazarın oldukça tek yönlü, eksikli yanları da yansımaktadır. Geçen günlerde yeni bir basımı yapılan "Bahar Seli", 1871 de, Almanya'nın dinlence ve kaplıca kenti BadenBaden'de yazılmış... Bir dinlenme anında ve bir cırpıda yazılıvermiş izlemi uyandıran roman, yine de kompozisyon sağlamhğı, akıcıhk, kurgu ustalığıyla, çizilen tiplerin inandırıcılıgı ve konunun evrenselliğiyle, büyük bir yazarın elinden çıkmış olduğu konusunda kuşku götürmüyor... Turgenyev'in kimı görüşleri oldukça yüzeysel bulunabilir, tanışılabilir, fakat gençlik duygusunu, insanın içinde bir an yükselen yaşama sevincıni (çevredeki doğayla birlikte) duyumsama ve duyumsamadaki ustalığı yadsınamaz... Tıpkı "Bahar Seli"ndeki şu betimlerde anlatımını bulduğu gibi "Pencerelerin önündeki kestane ağaçlarının gür yeşilliği arasından sızan öğleden sonra güneşi dükkânı yeşillı sarılı ışığıyla dolduracak, yüreğinı tatlı bir tembellik, sonsuzluk duygusu ve ilk gençlik keyfi saracaktı..." Okurlara, Turgenyev'in bu yazıda adı geçen ve geçmeyen bütün yapıtlarını birbirı arkasına okuyarak kendilerine bir Turgenyev şöleni çekmelerini öneririm...D Önce şiir yazdı Ivan Sergeyeviç Turgenyev, 18181883 yılları arasında yaşadı. Varlıklı ve soylu bir çevreden geliyordu. 183337 yılları arasında Moskova ve Petersburg'da felsefe, tarih ve edebiyat okudu. Bilgisini yetkinleştirmek üzere Almanya'ya gitti. 1842'de Rusya'ya döndü. Yüksekokul öğretmeni olmak istediyse de özgürlükçü tutumu yüzünden çarlık yetkilileri izin vermedi. 1840'tan itibaren yazarlığı meslek edindi. Kendisi devrimci olmamakla birlikte Rus özgürlük hareketini destekledi. Flaubert, Zola, Storm, Heyse gibi Fransız ve Alman düşünce yaşamının önemli kişıleriyle yakınlıklar kurdu. Gogol'ün ölümü üstüne yaptığı konuşma nedeniyle çarlık tarafından malikanesinde ikamete mecbur edildi. Yapıtları Mumu (1852), Rudin (1856), Asya (1858), Faust (1856), 4lk Aşk (1860, Varlık Yayınlan arasında Nihal Yalaza Taluy çevirisiyle yayımlandı. 4.000 TL), Sessizlik (1854), Bahar Seli (1872, Varlık Yayınlan arasında N.Yalaza Taluy çevirisiyle yayımlandı. 6.000 TLO, Soylular Yuvası (1859), Arife/Fırtına Öncesi/Devrim Öncesi (1860), Babalar ve Oğullar (1862, Cem Yayınlan arasında Hasan Ali EdizVasıf Onat çevirisiyle yayımlandı. 12.000 TL.), Duman (1867, Adam Yayınlan arasında Hasan Ali Ediz çevirisiyle yayımlandı. 12.500 TL), Düzyazılı Şiirler (1878). Turgenyev'in yapıtları 19. yüzyılın ikinci yarısında Rus toplum yaşamının sanatsal bir tarihçesini oluşturur. S A Y F A 4 C U M H U R I Y E T K İ T A P : S A C f 28