Katalog

Türkiye'nin kilometre taşlanndan: STFA'mn hikâyesi Ömrümüzün Kilometre Taşları Bir yüzyıla yaklaşan Türk girişimciliğinin tarihi üzerine henüz pek az yazılmıştır. Bu eksikliğin en büyük nedeni, bizzat girişimcilerin kendilerinden kaynaklanmıştır. Bu, ileride yazılacak Türk kapitalizminin gelişim tarihi açısından çok önemli bir eksiklik olacaktır. lik ve mühendislik şirketler grubu tarihinin hem de kurucularından biri tarafından kaleme alınıp basıldığını duyunca çok sevindim ve meraklandım. * Feyzi Akkaya'nın kaleminden, Sezai Türkeş'le birlikte 1926'da Yüksek Mühendislik Mektebi'nde başlayan sınıf arkadaşlıklarımn zaman içinde nasıl giîçlü bir dostluk ve ortaklığa dönüşünü konu alıyordu Ömrümüzün Kilometre Taşları. Bu altmış yılı aşmış işbirliği ve beraberliği kaleme almak, çok az konuştuğu ve daha da az yazdığından şikâyet ettiği Sezai Türkcş'in tutumu yüzünden Feyzi Akkaya'ya düşmüş! Akkaya da bu arkadaşlığın gelişimini ve büyük bir ortaklığa dönüşen iş deneyimlerini, tamamladıkları belli başlı projeler ve projelerde karşılaştıkları sorunlar çerçevesinden anlatıyor. Akkaya ve Türkeş önceleri kısa sayılacak bir süre kamu sektöründe çalışıp deneyip kazanmışlardır. Daha sonra her ikisi ayrı özel Türk rirmalarında bir süre görev aldıktan sonra gayretlerini birleştirmişlerdir. Böylece ileriki yıllarda STFA'yı doğuracak olan bir ortaklığın temeli atılmıştır. llk çalışma alanları Türk hükümetinin "demiryolu ağı" kurma yolundaki çabalarına rastgelmijtir. Hükümet bu demiryolu yapımlarında Türk müteahhitlerinı desteklemekle kalmamış, yabancı müteahhitlerin aşırı fiyat taleplerini ve ileri sürdükleri haksız istekleri kırmak için onlarla geniş işbirliği yapmıştır. Öyle ki bu işbirliğinin ve karşılıklı dayanışmanın sonucu, zaman içinde önce demiryolu sonra da İiman inşaatları yabancı S on yıllarda Türkiye'de özel girişimciliğin artık "üçüncü kuşak"ın eline geçtiğinden sık sık söz edilmektedir. Ne var ki bir yüzyıla yaklaşan Türk girişimciliğinin tarihi üzerinde henüz pek az yazılmıştır. Bu eksikliğin en büyük nedeni, bizzat girişimcilerin kendilerinden kaynaklanmıştır. Bunlardan çok azı anılarını yazmış veya yazdırmıştır. Birçok büyük şirket ve hatta banka, bazı araştırmacıların bu yöndeki isteklerini, zaman veya belge yokluğu gibi nedenler ileri sürerek olumlu karşılamamışlardır. Bu, ileride yazılacak Türk kapitalizminin gelişim tarihi açısından çok önemli bir eksiklik olacaktır. İşte böyle bir ortamda Sezai Türkeş Feyzi Akkaya daha yaygın adıyla STFA adlı ünlü Türk müteahhit SELİM İLKİN şirketlerden tamamen Türk müteahhitlerine geçmiştir. Akkaya'nın bu yöndeki anıları, özcllikle günümüz gençlerinin belki de anlamakta güçlük çekccekleri bir boyutta özel girişimdevlet işbirliğidır. Bu, Kıırtuluş Savaşı sonrası kadrolann, ülkc lonınl.ırına y.ıkhşım biçimlcrindeki "azimlerinin" bir göstergesidir. 19Ü0 sonrasında, bazı kötü uygulamaların bu "karşılıklı güveni" nasıl bozduğunu da gene Akkayj bize anlatmaktadır. Akkaya ile Türkeş arasındaki dar kapsamlı ortaklıklar /amanla büyük geİişmeler göstermiştir. Sondaj çalışmalarından, köprii, İiman inşaatlarına, petrol doldurma tesislerine, fabrika binalarına kadar çok farklı inşaat işlerini yüklenmişlerdir. STl;A'yı benzeri öteki girişimcilerden ayıran ve onlara farklı bir yer sağlayan en önemli özellikleri, onların sürekli teknolojik alternatif arayışları olmuştur. Daha zemin mekaniğinin, Türk üniversitelerine ve teknik okullarına girmediğ: dönemlerde, bu yönde yapılan deneyler ve uygulamalar, sondaj tekniğinde buluşlar, birbirini ızleyen patentler bu teknolojik arayış ve başarılann yalnız birkaçıdır. STFA'nın bu yeni teknolojik arayışları, hemen hemen tüm müteahhıtlik hizmetlerinin temel bir özellığı haline gelmiştir. Yeni teknoloji içeren buluşları, yeni ve daha ucuz alternatif projeler haline getirerek ış sahiplerine, çoğu kez de onları şaşırtan biçimde sunmuşlardır. • Bu yeni inşaat metotlarını uygu'amaya koyabilmek, yeni makine ve teçhizat yapımını gerektirmiştir. Zamanla bu, firmanın bir karakteri haline gelmiştir. Her iş için gerekli yeni teçhizatı, gemi ve jackup platformarına kadar, hep kendileri üretmişlerdir. Teknolojik yenılikte öncü olmalarının yanı sıra profesyonel bir iş anlavışına sahip olmaları da dikkate değerdir. 60 yıllık bir süre içinde tek bir projede 20 günğ i ük gecikme hariç, işlerin zamanında tamamlanması ve mukavele koşullanna uyumda gösterilen özen, STFA'ya ülke içinde haklı bir ün kazandırmıştır. Bu geniş yurtiçi deneyim Libya'da başlayan, Suudi Arabistan'da devam ederek dışa açılmayı kolaylaştırmıştır. STFA'nın buralardaki başarıları öteki Türk firmalarının dışa açılmasını kolaylaştıran en önemli etkenlerden biri olmuştur. Kitabın önsözünde Akkaya okuyucuları uyarıyor: "Bizlerin, yani mühendislerin meslek hayatı siyahbeyazdır. Renkli bir hayat hikâyesi bizler için değildir". Bu uyarıya karşın, aksine ben kitabı büyük oır heyecanla okudum ve çok da renkli buldum. Kitabın başarısında, dikkatli gözlemieri ve tatlı ifadesi yanında, deneyimlerinin Katır'a dayalı ki bu Katırpilar diyor bir teknolojiden, lazerli en ileri teknolojiye geçişin, bu geçişin yarattığı sorunlann ve çalışma koşullarında meydana getirdiği değişikliklerin, Türkeş ve Akkaya'nın yaratıcı işbirliği ve dostlukları çerçevesinde verilmiş olması yatmaktadır. Kitap yalnız STFA'nın ömürlerindeki önemli kilometre taşlarını değil, mütcahhitlik ve teknoloji hıVmetlerinde Türkiye'nin kilometre taşlarını anlatıyor. D * Bu kitabı ele geyırmek zor. Bu ^orluk son yıllarda banka, vakıt, şirket vb. kuruluşların yaptıkları bir uygulamadan doğuyor. Önemli birçok cseri basan bu tıp kuruluşl.ır, nedcnse yayınlarını "piyasa"da satmıyorlar. Türkiye'nin "piyasa ekonomisi"ne girdığının hemcn hemen her gün tckrarlandi);ı bir ortamda, anla^ılması gü^ bir uygulama!... Pıyasjda satılmayıntj, onu hasan kurulujun adresinı bulmanız, oraya gıtmcnı/ \eya ya/manız gerekiyor. Ya da benım yaptığım gıbi, u kurulu>ta ı jlışan bir arkadajınuı bulup bu külfetı ona yıkmanız gerekıyor!... Her ıki yol da pek kolay ve bevımlı değıl! STFA'yı benzeri öteki girişimcilerden ayıran ve onlara farklı bir yer sağlayan en Onemli özellikleri, onların sürekli bir teknolojik altematıf arayışları olmuştur. (Fotoğraf: Ergun Çağatay) Ömrümüzün Kilometre Taşları (STFA'nın Hikâyesi) / 1eyzı Akkaya / Ieyzi Akkaya Temel Eğıtım Vaktı Yayınları S A Y F A 17 C U M H U R İ Y E T K İ T A P : SAYI 28