Katalog

o E ç Mı $ ı N MELİH CEVDET AMDAY ÛTTTTTTT İdeoloji üstüne Iktidarın ldeolojisi ve tdeolojinin Iktidarı / Göran Therborn / Çeviren: İrfan Cüre / İletişim Yayınları / 112 s. / 6000 TL / CKK Kod No: 066.088 Ilginç bir adı var kitabın: "Iktidann ldeolojisi ve Ideolojinin Iktidarı." Yazarının adı ıle ilk kez karsılasıyorum: Göran Therborn. Kitabın son paragrafını, arka kapağa almıslar. Orada şöyle diyor Therborn: "Ideolojinin iktidarı yalnızca dramatik olayların yaşandığı konjonktürlerde degil, ama yavaş gelijen tedrici süreçler içinde de varlığını hissettirir. ldeolojiler yalnızca iktidar sistemlerinin çimentosu olmakla kalmazlar, onların çatlamasına da neden olabilir ve onlan yok etmeseler de baska yer ve biçimlere doğru kum yığınları gibi sürükleycbilirler. Ama her iki durum için de toplumdaki farklı eğilim ve iliskilcrin içinde yer aldığı ve maddeci açıklamaya tabi tutulabilecegi toplumsal güç ve seslerin varlığı söz konusu olacaktır. Bu deneme, kuramsal ve siyasal merkeziyete sahip bu açıklama görevine katkıda bulunmak üzere yola çıkmıstı, ama görev ancak simdü başlıyor." "İdeoloji" sözcüğü kadar çok kullanılan ve anlamı açık seçik bilinmeyen bir başka sözcük belki de gösterilemez. Parti kurma modasının alıp yürüdüğü bir dönemde, adam, parti kuracağını duyduğu arkadasını bufur: "Yahu parti kuruyormujjun, doğru muî", "Evet, doğru.", "£.. ben de parti kuruvorum. Senin ideolojin hazır mır", "Hayır.", "tstersen beraber hazırlayalun." Kim bilir "ideoloji" derken neyi düşünüyorlardı? Ama elimdekı kitap daha önsözden başlayarak konuyu bam telinden yakalamaktadır: Bilinçle eylem arasındakı birlik. Şu satırları birlikte okuyalım: "Bütün ideolojik biçimler bilim, sanat, felsefe veya hukuk olmadıkları gibi, bunların görduğü i}leri dc göremezler. Ama bilim de, sanat da, felsefe de, hukuk da ideolojik biçimlestirmelerden doğar ve ideoloji olarak isjer görebilirler." Kıtabını "deneme" saymakta haklıdır yazar. Nedir deneme? Bir konunun çevresinde alçakgönüllü bir dolaşma. İste biz de öylc, yavas yavaş giriyoruz konuya. Şimdi }u satırları da okuyalım: "Adam Smith, Manc ve Darwin'in yapıtları bilimsel yapıtlardır; bu nitelikleriyle incelenebılirler. Ama bunlar 'ekonomik liberalizm', 'bilimsel sosyalizm' ve 'toplumsal Danvincilik' gibi ideolojiler olarak da i} görmüşlerdir. Bu anlamda yaygınlıklanna, etkililik ve ima ettikleri sonuçlara göre de incelenebilir, dcğerlendirilebilir, geiistirilebilir veya karsı durulabilir." Meraklı okur ıçin gerçekten ilginç bir kitap. Ama ben, gene de okura dısardan yardımcı olabilmek umudu ile Sayın Prof. Dr. Bedia Akarsu dofumun Felsefe Terimleri Sözlüğü'nü açtım ve ideoloji maddesini yeniden okudum. İ]te buraya alıyorum: "1 Terimin yaratıcısı Destutt de Tracy'ye göre ideoloji, 'ideler bilimi'dir, ideleri (geniş anlamıyla bilinç olaylarını), idelerin niteliklerini, yasalarını, gösterdikleri anlamlarla bağlantılarını ve kökenlerini inceler. 2 (Küçültücü anlamda) gerçekliği olmayan, soyut düjüncelere dayanan kuram. 3Kendine özgü verilere dayanarak gelistiğıni sanan, gerçekte ise toplumsal ve ekonomik olayların dile gelişi olan, ancak bunun bilincinde olmayan, hiç değilse bu toplumsal olayların kendisini bclirledigini hesaba katmayan kuramsal düşünce. Bu anlam özellikle Markscılarda çok kullanıhr; onların diliyle, bir çağın, bir toplumun düşünceler (ideler) dünyası, bilinç yapısı, toplumsalekonomik ilijkilerin ürünüdür, idelerle ilgili üstyapıdır." D t > Her ırkın bir Pinokyosu var İtalyan yazar Piero Zanotto, "Dünyada Pinokyo" adlı bir kitap hazırladı. Türkiye'de yayımlanan "Pinokyo"ları da inceleyen yazar, Pinokyo'ruın ülkesine göre beyaz, siyah ya da sarı derili olabildiğini belirtiyor. lan ASUAZER Yıl 1990. Asıl adı Carlo Lorenzini olan ve Pinokyo adlı kitabıyla tüm dünyada tanınan ünlü İtalyan yazar Carlo Collodi'nin ölümünün 100. yılı. İlk kez 1856 yılında basılan kitap bugün hemen her dile çevrilmiş, değişiK dillerde defalarca farklı çizerfer tarafından resimlcnrniş. Sinema ve tiyatroya uyarlanmış. italyan gazetecıyazar, sinema ve çizgiöykü eleştirmeni Piero Zanotta Pınokyo'nun^jyaratıcısı Collodi'nin ölümünün yüzüncü yılında "Dünyada Pinokyo" adlı bir kitap hazırladı. 1990 yılının hazıran ayında, Paoline Yayınevi'nce basılan bu kitapta dünyanın dört bir yanınaa, değişik çizerler tarafından resimlenmis Pinokyo kitapları üzerine yaptığı arastırmayı toparlamış. Konuğu olduğu ülkeye göre kimi zaman beyaz, kimi zaman sıyah, kimi zaman sarı ırktan olan, bulunduğu ülkedeki insanların giysilerine burünüveren Pinokyo1 î inokyoinun yazart Carlo Collodi'in 100. ölüm yılı incelemij. Pinokyo'yu ilk resimleyen (1883) İtalyan çizer Enri00 Mazzanti'den baslayarak bugüne kadar resimli olarak yayımlanan Pinokyo'ların bazılannın resimlerinden örneklere de yer vermiş Piero Zanotto kitabında. Türkiye'den de bir örnek yer alıyor bu kitapta. 1985 yılında Sosyal Yayınları arasından Nihal Ycğinobalının çevirisiyle çıkan, resimli olmasına raemen çizerinin adı geçmeyen kitabın kapak resmini kullanmış. Ülkemizde 1950'lerden ben basılagelen Pinokyo'ların büyük çoğunluğunda Walt Disney çizeilerinin ya da onun taklitlerinin kullanıldığını gözlemlediğini söylüyor Zanotto. 1953 yılında Varlık Yayınları. Pinokyo'yu Gungör Kabakçıoğlu'nun özgün çizgileriyle basmış. Kabakçıoğlu'nun çizgilerinde 1001 Gece Masalları havası estiğıni, 1982 yılında Bilgi Yayınevi'nin çıkardığı, ama yine içinde çizerin adının bulunmadığı (Erdoğan ö z e r ) kitaptaki resimlerin de 1001 Gece Masalları havası taşıdığını, köylü Türk kadını tipi çizildiğine dikkat çekıyor. Piero Zanotto, 1984 yılında İsmail Gülgeç'in Cumhurivet Kitap Kulübü'nün yayınları arasından cıkan Pinokyosu içın ise bir karikatüristin elinden çıkmış, Dişneyimsi çizgiler diyor. Ülkemizde nafen piyasada bulunan Pinokyo'lann hepsinin kaJitesiz kâğıda basılmış olduğunu da söylemeden edememiş. Kitabına aldığı Sosyal Yayınlar'dan çıkan Pinokyo^ nun çizerinin de Naiad Einsei olduğunu yaptığı geniş arastırma sayesinde öğrenmiş olmalı, çünkü kitabın çi zerinin adı ne kapağında ne de içinde geçiyor. D S A Y F A 7 C U M H U R İ Y E T K İ T A P : SAYI 29