Katalog

Arzu Başaran'ın Red Kit ve Teksas'la başlayan, Agatha Christie'den geçen, Edip Cansever, Milan Kundera ve Tezer Özlü'ye uzanan bir okuma serüveni var. Başaran'ın akademılı yıllarından sonra "Kundera'lı yıllar"ı başlamış. Red Kit'ten erotizme Ressam Ar7.u Başaran çuçuk'kitaplara tutkun N E 0 K U Y 0 R L A R ? Tehlikeli Oyunlar Manken Merve ildeniz, şu sıralarda Oguz Atay'm Tehlikeli Oyunlar adlı ıx>manını okuduğunu söylüyor. Bir dönem nıacera romanlorın.ı meraklı (>lduğunu belirten Merve lldenız, bılim kurgu yapıtlardan en çok da Isaac Asimov'unkileri İHveıınıiş. Merve Ildeııız, Oğuz Atay'ın romanını ağır bulnıakla birlikte keyille okuduğunu Kflırtıyoı yoru/: "Lisc yıllannda okuduğum Yenişehirde Bir Oğle Vakti benim için sosyal içerikli ilk kitaptı. Kafama 'küt' diye inen bıı kitabı hiç unutamıyorum. Özel bir lisede okduğum için etrafımda hcp Bcbek sosyctcsinin çocukları vardı. Ben onlardan oldukça soyut bir biçimdc kendi başıma yaşıyordum. Bir de Sevgi Soysal'ı okuyunca onlara daha da tepcdcn bakmaya başladım. Sevgi Soysal'Ia birlikte önümde bir şeylerin açıldıgını fark ettim." 19791985 Arzu Bajaran'ın akadenıi yıll.ırını kapsıyor. Başaran ıçin aynı yıllarda Edip Cansever lutkusu da başlıyor. Taa kı Cansever dlene kadar: "Ürhan Veli, Okıay Ritat, Cemal Süreya, Tur^ut LJyar'ı okudum, ama hiçbiri tabii ki branşım edebiyat değil beni Cansever kadar etkilemedi. Onun şiirleri benim için aşk gibi bir şeydi. Yan yana çok gcldik, kitabı çantamın içindcydi, aına hiç tanışmak, konuşmak istemedim. Onun ölmesiyle birlikte jiire küstüm. Öldüğünde bana ihanet ettiğini falan düşündüm. Onun yerini hiç kimse tutmadı ve tııtmayacak. O benim saplantılarımdan biri belki." Bunca etkılendıgı şaır Canscver'ın dızeleri Başaran'ın resmıne konu olmuş muydu hiç? "Çok düşündüm aslında. Ama benim resmimin hikâye tavrı olmadığı için sadece bir motivasyun olarak kalabilir. Mutlaka aldığım bir şeyler oluyor. Ve bclki üçbeş ay sonra bir resmimde ortaya çıkıyor. 1984'te Gösteri dergisinde birkaç şiirc dcsen de çalışmıştım. Ama Edip Cansever'in şiirlerine ne yazık ki rastlamadım." Akadenıi yıllannda başladığı ve sanatı konu alan kıtapları devamlı okuyan ve şu sıralar elinde John Berger'ın Kızıl Milyarder r/u Başaran 10 yıklır zamanının büyuk bit bo luınuııu ıesme veriyor. Sessiz çığlıklar .uaıı, çatışan belırsız lıgürler, eıotı/m vc ıç genlıınler, onuıı re.sımlerindc ön plana çıkıyor. Başaıan'ın edebiyaıı.ı, sincınada y.ı d.ı sanatın b.ışka bir dalında ilgisinı çeken noktalar yinc .ıyrıı. O/ellıkle edebıyalta, ıçerıği ne olursa olsun "uçuk" kiıapl.ır dnnııp dıılaşıp onu v.ıkalayıveıiyoı. Toplandığı halde dagınıklıgını yııiımenıış atülyesinde gorüştügümüz ressam Ar/u Başaran'ın ılkokul yıllaımda seçtiği kiıaplat Red Kit'leı ve Tcksas'lar oluyor. Ardmdan Charles Dickcns'ın serııven kıtaplati ve Başaran'ı lıer an, ağlatnıayı başarabılen Kemalettin Tuğcu'lar. Çalıkuşu ve Jane Eyre, Başaran'ın "ciddi" olarak uğraştıgı ılk kitaplar olurken, birden Agatha Christie'yle karşılaşıyor: (ierılım, korku vc cinayvi... Ortaokul yıllannda Chrıslie roıııanlarındakı cinayetlerı çdzmek en büyük /evkı. Ar/u Başaran'ın yaşama bakışını değiştircn, tnıu ddniıştüren bir yazar vc bir şaitden söz edilebilir: Sevgi Soysal ve Edip Cansever. Başat.ın'l.ı 1976 1977 yıllanna dı>nü A LALE FİLOĞLU İşadanıı Nurullah (îezgın, Arnold Hamnıer'ın Kızıl Milyarder adlı kiubını okuyor. Hammer'ı, demirperdc gensıne tıcaret yapan çok ilginç bir .ıdanı olarak nıleleyen Gezgin; "90 yaşında olmasına k.uşın oldukça 'uçuk' bir adam, tıirn işadamlanna okumalarını oneıırim" diyor. Biyografi ve mizah merakı 1 lyatro sanatçiii Riısıem Baııım biı kolıuga birkaç karpuz sığdıran, kıtap kurtlarından. Baium, şu sıralaıda biıçok kiıabı birden okuyor. Marlon Brando'nun İngilizcc biyogr.ılisı; Engın Ardıç'ın Şengül Hamamı; Eellini Fcllini'yi Anlatıyor, Baıum'un okumakta oldugıı kitaplardan yalnızca birkaçı. Batum bunların yanı sııa Salvador Dali'ııin giincesını; Metın Ustündağ'ın Langadank'ını ve M.Kanıil Zorti'nin Netekim'ini okuduğunu belırtıyor. Picasso'nun Başarısı ve Başarısızlığı adlı kitabı bulunan ressanı Başaran içın akademiden sonra "Kundera'lı Yıllar" başlıyor. Atölyesinde pencere kenarında duran fötr şapkayı işarct edip nedeninin Milan Kundera olup olm.ıdıgını sorunea, uzun bir kahkahadan sonra şapkanın, "Varolmanın Uayanılmaz Hafifliği"nı okumadan öncc de rcsimlerinde varolduğunu belirtıyor ve 1984'te Gösterı'nın Ahın Fırça Yarışması'nda ödül kazanan resminde de şapkanın obje olarak yer aldığını ckliyor. Başaran'a, Kundera'nın dışında, Marguerite Duras, Selim fleri, Tezer özlü, Patrick Süskind etkileyici geliyor. Arzu Başaran'ın seçimini biraz da uç noktalar, aykırılıklar mı belirliyor? "Agatha Christie benim çocukluk döneminde gcrilim yanımı tatmin cdiyordu. Fakat daha sonra bir sürü şey üst üstc oturmaya başlayınca daha iyi orülınüş gerilim mesajları aramaya başladım: Belirsizlik, içe daalı gerilim, erotizm... Orncğin Duras'nın Mavi (iö/er Siyah Saçlar'ında iki insan var ama cinsel kimlikler helirsi/liklerledolu. Belirsizlik oldugu /aın ;ı ben hep kafanıın içinde bir çerçeve çizmcye calışıyorum. Okuduğum kitaplardaki insanların kişilikleri çok dengeli değil. Hep bir marjinallik var." i Siyasi kitaplara ilgı duymayan ve slogan atan kitaplardan kendisini mümkün olduğunca uzak tutan sanatçı, kilaplaıda esieiık bıçımdc sunulan erotızıııi benımsıyor. Sınema ve TV filmlerınde sanat yönetnıenligi de yapan Başaran, resimlcrinde de erotizmın "elinde olınadan" ortaya çıktığını vurguluyor. Resnıındekı eıotı/mı "Benim geriye atmış olduğum birtakım duygularımdan kaynaklanıyor" diyerek açıklayan Arzu Başaran, erotizınin sadece çıplaklık olmadıgını söylüyor: "Süskind'in Koku'sunda da erotizm vardı. Ancak erotizm başka bir açıdan ele alınmıştı. Bir de bütün bunların dışında olan bir kadın yazar var; Tezer Özlü. Belki ondan sözünü ettiğimiz erotizm yok, ama başka bir şey var. Bağımsızlıkla, ölümle ilgili... Hisleriyle anlattığı bir gerilim de var. Kendi kendınle, etrafla, her şeyle olan çatışman ve sonunda aykırı olman, standart dısı yaşadığın aşklar ve bunun oluşturduğu gerilimler... Bütün bunları ki avkırılıklar beni de çok cezbeder Tezer Özlü'de bulabiliyorum." U Arzu Başaran, siyasi ve slogancı kıtapları sevmiyor, edebı yapıtlarda estetik bıçimde sunulan erotızmı benımsıyor (Fotoğraf' Ytldız Üçok) S A YF A 14 CUMHURİYETKİTAPSAy/3