Katalog

Fetih ruhundan keşif ruhuna Gezi yazısının hangi yönüyle ya da hangi özellikleriyle edebiyat kapsamına girdiği nesnel bir değerlendirme ölçütü gerektirir. ALPAY KABACALI ezı ya/ısı, edebıyatın ııinde kalan bolumleııylc edcbıyat dısına ta^an yonlerı, roporuj turuyle ıı, iı,e ge<,en alanları bulunan bir y.ızı turu "Hangi yoıuıyle ya da hangi ozellıklerıyle edebiyat kap1 samına gırcr " sorusu, nesnel bir değerlendirme ol^utu gerektııır "Derın go7İcm gucıı" gıbı, "edebı uslup" gıbı ol (,utler nesnel sıvılamaz Otc yandan, roportajin ncrede, Türkiye'de gezi türündeki yazılar üstüne bir deneme G gezi turunun nerede basladıgını ortaya koyatak nesnel ol vutler de yok elde 5 Şoyle bir ayrım yapabılır mıyız Onte, yazın sozcuğunu her turlu yazılı urunu ı^ıne alacak bir kapsam genışlığıyle, edebiyat sozcugunu ıse ger vekten edebı (lıtteraıre) uegerı olan urun karşılıgı kullana lım Sonra, Batı ya/ınındakı kıyı edebiyat (Margınal lıtterature) terımını yardıma çağıralım "Yazılı ya da basılı kâgıtların kenarlarında bırakılan boşjuk" anlamına gelen marge'dan (marj) tureyen marginal (marjinal) soztuğu, kımı terımlere karjılık aranır ken, "kıyı" sozciıguyle kaışılanmaya çalı^ıldı So/gelımı marginal man homme margınal yerıne, "toplumsal ve ckınsrl değışmeler sonucu herhangı bir toplumsal kumc nın tanı olarak katılmıs., butunlesmış, uyesı olnıayan kışı" olarak açıklanan "kıyı ınsan" tenmı onerıldı (Prof Dr Ozer Ozankaya: Toplumbilim Terimleri Sözlügü, TDK, 1980) Bunun gıbı, Batı yazınında mar|inal edebiyat, "Kıyı edebiyat" demektır Kıyı edebiyat kapsamındakı urunler, edebıyatın dışında olmadığı gıbı, bılınen ana turler de (roman, oyku, şıır) değıldır Oyle bir ya/ın turudur kı edebiyat dedığımız genış alanın ıçınde degılse de, hemen yanında, bıtışıgındedır Bızde de, kımı edebiyat tarıhı ya da edebiyat bılgısı kı taplarında (sozgelımı M.N Ozon'un Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi'nde) uç temel turun (nazım/şıır, tıyatro, roman) yanı sıra tarıh, coğratya ve seyahat, edebiyat tarıhı ve tenkıt, mektup ve hatırat, felsefe, hıtabet ve gazetecılık turlerıne de yer verılmesı, bu turlerın yazınsal açıdan edebiyat kapsamında gorulmesının, en azından kıyı edebiyatlar olarak degerlendırılmesının sonucudur Ve bu, ge^erlı bir değerlcndırmedır Antak gunumuzde bu turlerden bazıları edebıyatın kıyısında degıl, kapsamı içindc goruluyor; kımısı de ayrı bılım, bılgı dalları sayılıp dıjlanıyor Bu nedenle, gunumuz Tuı k ya/ını açısından kıyı ede bıyat(lar) ayrımı yapmak oldukva guvlejıyor Bir de Cemal Sureya'nın getırdıgı olı,ut var (Papirüs, S.2); "Edebiyatçı ne ya?arsa, yazsın, neden söz ederse etsin, edebiyattır. Edebiyatın alanını genışlctmcmiz, yazı türlerini arttırmamız gerekiyor." Ancak Bu ılgınç olçutun zıt kavramını (metnumı muhalıfını) geı,erlı sayabılır, "Edebiyatçı olmayan ne yazarsa ya/sın edebiyat 5 değıldır" dıvebılır mıyı/ Fdebıyatçının nesnel ol^utu nedır> Donelım gezı turune Ahmet Midhat Efendi, jjenk Sayyadane Bir Cevelan, Avrupa'da bir Cevelan gıbı kı taplarının onsozunde, gerek kendı basımevınde (Kırkam bar Matbaası, 1878) bastığı Mchmcd Enııtı ffendı'nın lstanbul'dan Asyayı Vustaya Seyahat adlı kıtabına yaz dığı onsozde, Osmanlıların, ba^ka alanlara gore gezıye pek az onem verdıklerınden yakınır, ge/ıye çıkanların "seyahatname" yazmadıklarını, Avrupa'ya gıdenlerın Istanbul'dan Beyoglu'na gıdenler gıbı yalnızca eglence yer lerını gorduklerını belırtır Ona gore gezıler, maddı ve manevı yararlar sağlayabılır Unlu yazarımı/ bu goruşlerıyle gezı turunun yol açıcılarından bırı olarak gorunur Ancak, otekı alanları goz onune alırsak, cumhuriyet do nemınde de gezı kıtapları yonunden onemlı bir sağlanamadığı anlaşıhr D Seyyah doktor Doç Dr NadirPaksoy 1952'deÇa lalca 'da doğdıı 197b 'da IU Cerrabpa }a Tıp Fakultesı'nden mezun uldu Patolojı dalmda ıhlısas yapan Paksuy, u/manlık le7 <,ah}masmı lü/am korııı sunda Hındıstun 'da yaptı 1981 88 yıl lannıin Pa\ijık'te çulıştı Şu atıda Antalya Akdenu Ümversıtesı Iıp Fukultesı l'atolojı Anabı lım Dalı 'nda ogretım uyesı olan Paksoy, bu^une kadar 4 kı tada yaklasık 50 ulkeyı ge7dı Uzakdoğu ve Avrupa'dan izlenimler Son yıllarda gezi turundekı kıtaplarıyla da dıkkatı <,eken Zeynep Oral, bir konu^mamızda (Cumhuriyet, 30.11 1989), gezının "dunyayı tanımak ıstemekk, oçrenmek ıstemeklf <,ok ılıntılı" oldugunu belırtıyor Bir Dcmek Pasifik'ın yazarı Dr Nadır Paksoy (d 1952) da, kıtabının "sunu" ya/ısındı bu ılgısızlıgm nedenını soruşturuyor, "Bız Turklerdr fetih ruhu dalbudak salmısken bir zamanlar, keşif ruhu tomurLuklanmanustır bıle " dıyor Paksoy, bolge saglık sorumlusu sıfatıyla 198385 arasında Vanuatu (Yenı Hebrıdler), patolojı uzmanı olarak da 198688 arasında Batı Samoa Adaları'ndakı "gozlem ve mcelemelerını", gorev gcrcğı ya da gezı amauyla Fıjı, Nauıu, Mıkronezya, Tokelau ve Uzakdoğu lımanlarından "ı/lenımlerını" bir araya getırıyor kıtabında Daha once zaman zaman Cumhuriyet'te yayımlanan bu yazılar, yerkurenın bızlere yabantı nıce beldesıni, nıte ıklımını bınbır ayrıntı ve gerçekten gu^lu bir gozlem yetenegıyle gozlcr onune serıyor Ya/ar ayma, yayımlanmıs ıntelemelerden de varaılanarak, yerlı kabıleleıın ılgınç geleıiık, yaşayış vc ınanı,lan uzerıne genış bılgıler verıyor Buket U/uner, yaşammın bırkaç yılını gezıp goınıe, tanıma tutkusuyla oradan oraya savurarak ge<,ırmış bıı oykutu (u<, oyku kıtabı var) "Seyahaıname" altbaşlıgını koyduğu Bir Siyah Saçlı Kadırun Gezi Notlar ı'nda, Avrupa'nın veşıtlı kentlerındekı, Cezayır ve ABD'dekı "cevelanlarım" anlatıyor Paksoy gıbı uzun tarulınalara, açıklamalara yonelen bir gezi yazarı degıl Uzuner'de, oykutuluğunden gclen ı/lenımLilık ağır basıyoı Ozellıkle kı>ılert ılışkın vc kış,ıscl ızlenımleı llışkılcr Bir de, kendı deyiiiyle, "teknolojının, sanatın ve ı,ağdas,ın ensesınde dolaşmak hastalığı Kuzey tutkunu Buket Uzuner l'J55 yıhnda Anka ra 'da doğdu Hacettepe Umversıteu Bı yolojı Holumunu, Norve^ 'tekt Bcrgen Unıversıtev tkolojı Bolumu'nu, ABD Mıchıgan Ümversıtesı Çevrcbdım Bo lumu'nu bıtırdı Buket Uzuncr'm ılk oyküsn 1977 yıhnda Doııemeç Dergı sı'ndeyayımlandı Şu sıralarda "Babarnın Sevgılısı"adlı ro tnanı u/ennde çalısan U/uner'ın sımdıyt dık yayımlanmıs kıtaplanmn adlan şoyle Benım Adım Mayts / Ayın En Çıplak Gunu / Gune% Yıyen Çıngene Bir Demet Pasifik / Nadır Paksoy / Baglam Yayınları 246 s / 8000 TL / Kod No 154 024 Bir Siyah Saçlı Kadının Gezi Notları / Buket Uzuner Gur Yayınlan / 125 s / 3500 TL / Kod No 057 039 CUMHURİYETKİTAPSAV/S S A YF A 11