Katalog

Ekonomi 2.Dünya Savaşı sonrası dönemde değişen uluslararası konjonktür nedeniyle savunma sanayinde gerekli adımları atamıyor. 1974 Dünya ve NATO’ya ilişkin askeri har Kıbrıs Barış Harekatı’nın gerçekleştirilmesi cama tutarlarını ve Türkiye’nin Dünya ve ile gündeme gelen silah ambargosu sonuNATO askeri harcama değerleri içerisinde cunda savunma sanayinde dışa bağımlı ki paylarını gösteren Tablo 1 incelendiğin olmanın getirdiği sonuçlar tüm açıklığı ile de, 1992 yılında 1,199 milyar dolar olan ortaya çıkıyor. dünya askeri harcama değerinin izleyen Tablo 2’de gösterilen veriler incelenyıllarda hızla artarak 2013 yılında 1,702 diğinde, Türkiye’nin 1992 yılında 14.3 milyar dolar gibi yüksek bir değere ulaştığı milyar dolar olan askeri harcama tutarının görülüyor. Dünya askeri harcama değerleri izleyen yıllarda artmaya başladığı, 2013 19921998 arasında ılımlı bir düşüş ger yılında Türkiye’nin 18.7 milyar dolar kadar çekleştikten sonra 20002009yılları arasınaskeri harcama yapda artmaya başlıyor ve 2010 Tablo 4: Askeri Harcamalarda tığı görülüyor. Tablo ve izleyen yıllarda 1,700 milyar Öne Çıkan İlk 20 Ülke: 1992 2’nin ikinci sütununda dolar düzeyinde durağanlık gösterilen savunma 2013 Toplamı (Milyar $) kazanıyor. Başka bir ifadeyle, yükü (askeri harcaPay dünya askeri harcama değeri Toplam maların GSYH içeri  (%) 1992: 100 kabul edildiğinde, ABD 11,477 38.9 sindeki payı) incelen2013 yılında %142’e yüksele Çin 1,569 5.3 diğinde, Türkiye’nin rek %42’lik bir artış gösteriyor. Fransa 1,427 4.8 savunma yükününün 1,295 4.4 NATO askeri harcamaları Japonya 1,204 4.1 19921999 arasında nın da dünya askeri harcamala İngiltere Almanya 1,113 3.8 artamaya başladığı, rına paralel bir yapı gösterdiği Rusya 1,076 3.6 ancak izleyen yıllarizlenmekte, 1992 yılında 803 İtalya 860 2.9 da önce düştüğü ve milyar dolar olan NATO askeri S.Arabistan 742 2.5 sonrasında da %2’ler 711 2.4 harcama değerinin 1998 yılın Hindistan 591 2.0 civarında istikrar kada 665 milyar dolara düştükten Brezilya görülüyor. 515 1.7 zandığı sonra izleyen yıllarda artma eği Güney Kore Avusturalya 454 1.5 Hiç kuşkusuz askeri limine girdiği görülüyor. NATO Kanada 398 1.3 harcamalarının artma19922013 yılları arasında top Türkiye 384 1.3 sına karşın askeri har337 1.1 lam 18 trilyon doların üzerinde İsrail 330 1.1 camaların ulusal gelir askeri harcama yaparken (tam İspanya 258 0.9 içerisinde düşen payı olarak 18,382 milyar dolar), Hollanda Tayvan 239 0.8 askeri harcamalardaki NATO’nun 1992 yılında dünya Yunanistan 188 0.6 artışın ulusal gelir artıaskeri harcama değeri içerisin DünyaToplamı 29,534 100 şının altında kalmasınde %67 olan payının izleyen Kaynak: SIPRI. 2011 fiyatlarıyla. dan kaynaklanıyor. yıllarda aşınmaya başladığı ve 2013 yılında %54.6 oranına BÖLGESEL DÜZEYDE ASKERİ kadar gerilediği anlaşılıyor. Türkiye’nin NATO ve Dünya askeri HARCAMALAR harcamaları içerisindeki payları incelendiBölgesel düzeyde askeri harcamaları ğinde (Tablo 1 ve Grafik 1) , 1992 yılında gösteren Tablo 3 incelendiğinde, ABD’nin Türkiye’nin NATO içerisinde %1.8 olan as yüksek askeri harcamaları nedeniyle Amerikeri harcama payının 2013 yılında% 2 ora ka kıtasının diğer kıtalardan önemli ölçüde nında gerçekleştiği görülüyor. Türkiye’nin farklılaştığı, Amerikan kıtasının 1990 yılındünya askeri harcamaları içerisindeki payı da 616.7 milyar dolar olan askeri harcama nın da NATO içerisindeki payında olduğu değerinin 2013 yılında 717 milyar dolara gibi benzer bir eğilim gösterdiği izleniyor. yükseldiği anlaşılıyor. Askeri harcama deBuna göre 19921999 yılları arasında ğerlerine göre Amerikan kıtasından sonra Türkiye’nin dünya askeri harcama içerisin öne çıkan diğer temel bir kıtanın da Avrudeki payı göreli olarak artmaya başlıyor, pa kıtası olduğu anlaşılıyor. 1990 yılında izleyen yıllarda önce düşüyor, 2007 yılın 668.2 milyar dolar olan Avrupa’nın askeri dan itibaren %1’ler düzeyinde istikrar ka harcama tutarının izleyen yıllarda önemli zanıyor. ölçüde aşınarak 2013 yılında 407.3 milyar dolara kadar gerilediği anlaşılıyor. Başka bir ifadeyle, kıtalar arasında askeri TÜRKİYE’DE ASKERİ harcama değeri azalan tek kıtanın Avrupa HARCAMALAR olduğu diğer tüm kıtaların askeri harcama Türkiye savunma sanayinde dışa bağım değerlerinde önemli artışların yaşandığı lılığı azaltmaya yönelik girişimlere henüz görülüyor. Cumhuriyet’in ilk yıllarında başlıyor, ancak Tüm kıtalar arasında askeri harcama Tablo 3: Bölgesel Düzeyde Askeri Harcamalar (2011 yılı sabit fiyatlarıyla, Milyar $) Afrika Amerika Asya ve Okyanusya Avrupa Ortadoğu Dünya 1990 17.9 616.7 151.6 668.2 80.1 1534.4 1995 15.1 472.8 176.2 348.9 59.8 1072.8 2000 19.6 458.2 202.2 358.0 80.8 1118.8 2005 24.4 651.3 260.3 382.6 97.8 1416.5 2010 2011 33.8 37.8 814.9 805.0 355.8 371.5 411.1 404.9 116.3 120.2 1731.8 1739.3 2012 39.4 769.3 385.9 410.5 131.1 1736.3 2013 42.7 717.0 399.7 407.3 135.0 1701.7 (%) 138.5 16.3 163.7 39.0 68.5 10.9 CBT 1445/28 Kasım 2014 9 DÜNYA VE NATO’NUN ASKERİ HARCAMALARI Grafik 1: Türkiye’nin Askeri Harcama Değerlerinin NATO ve Dünya İçerisindeki Payları (%) değeri en çok artan kıtanın Asya ve Okyanusya kıtası olduğu, bu kıtanın 19902013 arasında askeri harcamasının %163.7 oranında artarak önemli ölçüde yükseldiği anlaşılıyor. Kıtalar arasında askeri harcama değeri artan diğer bir kıtanın da Afrika olduğu anlaşılıyor. Afrika kıtasının 1990 yılında 17.9 milyar dolar olan askeri harcama değerinin izleyen yıllarda önemli ölçüde artarak 2013 yılında 42.7 milyar dolara yükseldiği izleniyor. Kıtalar arasında askeri harcama değeri göreli olarak artan diğer bir kıtanın da %68.5 artış oranı ile Ortadoğu kıtası olduğu gözleniyor. Ortadoğu’nun 1990 yılında 80.1 milyar dolar olan askeri harcama değerinin izleyen yıllarda hızla artarak 2013 yılında 135 milyar dolara kadar yükseldiği anlaşılıyor. T a b l o 3’den hareketle bölgesel düzeyde askeri harcama payları incelendiğinde, Amerika kıtası %40’ların üzerinde askeri harcama payı ile ilk sırada yer alırken, bu kıtayı Avrupa ile Asya ve Okyanusya kıtalarının izledikleri görülüyor. Askeri harcama payına göre Ortadoğu %10’un altında bir paya sahip iken, Afrika kıtası en son sırada yer alıyor. 19902013 arasında Afrika kıtasının askeri harcama payı %1.2’den %2.5’e yükselirken, Asya ve Okyanusya kıtasının askeri harcama payında artışlar izleniyor: Buna göre 1990 yılında %9.9 olan söz konusu kıtanın askeri harcama payı izleyen yıllarda hızla artarak 2013 yılında %23.5 oranına yükseliyor. Bölgesel düzeyde askeri harcama payı hızla düşen kıtaların başında Avrupa kıtası geliyor. Buna göre 1990 yılında %43.5 olan Avrupa kıtasının askeri harcama payı, 2013 yılına gelindiğinde %23.9’a düşerek önemli ölçüde aşınıyor. ren Tablo 4 incelendiğinde, ABD’nin diğer ülkeler ile kıyaslanmayacak kadar yüksek düzeyde askeri harcama yaptığı görülüyor. Buna göre 19922013 yılları arasında ABD toplam olarak11,277 milyar dolar askeri harcama yaparken, ABD’yi Çin, Fransa, Japonya, İngiltere, Almanya ve Rusya’nın izledikleri görülüyor. Türkiye’nin 19922013 yılları arasında askeri harcamalara toplam 384 milyar dolar kaynak ayırdığı, dünya askeri harcamaları içerisinde %1.3’lik bir paya sahip olduğu anlaşılıyor. Başka bir ifadeyle, Türkiye en fazla askeri harcama yapan 20 ülke sıralamasında 15.sırada bulunuyor.19922013 yılları arasında yapılan askeri harcama tutarına göre Türkiye’den Kaynak: SIPRI. 19922013 yılları arasında yapılan askeri harcama toplamından hareketle öne çıkan ilk 20 ülkenin yaptığı askeri harcama tutarını ve askeri harcama paylarını göste ASKERİ HARCAMADA ÖNE ÇIKAN ÜLKELER daha az askeri harcama yapan ülkeler olarak; İsrail, İspanya, Hollanda, Tayvan ve Yunanistan sıralanıyor. Sonuç olarak, Türkiye son yıllarda savunma sanayinde önemli gelişmeler göstermesine karşın büyük ölçüde dışa bağımlı bir yapı gösteriyor. Savunma sanayi gibi son derece stratejik bir sektörde ülkemizin dış bağımlı olmasının yaratacağı olası olumsuzluklar göz önüne alınarak, savunma sanayinde dışa bağımlılığı önlemeye yönelik ithal ikameci politikalara ihtiyaç bulunuyor. Başka bir ifadeyle, Türkiye’nin savunma sanayinde dışa bağımlı olması yanında, jeopolitik konumu birlikte değerlendirildiğinde, savunma sanayinin geliştirilmesine yönelik yeni bir ithal ikamesi stratejinin geliştirilmesi gerekiyor. Kısa dönemde ekonomik olmayan birçok alt sektöre ya da ürüne askeristratejik nedenlerle yatırım yapmak gerekiyor. Savunma sanayinde yapılan ArGe yatırımları sonucunda gündeme gelen yeniliklerin ekonomide uzun dönemde teknolojik çoğaltan işlevi görerek, ülkenin teknolojik gelişme kapasitesine katkı yapacağını özellikle belirtmek gerekiyor.