Katalog

Sağlık CBT 1445/28 Kasım 2014 17 Kadınlarda en sık görülen hastalıklardan biri: Tiroid problemleri denildiğinde, kabaca tiroid bezinin fonksiyon bozukluğunun daha ön planda olduğu hastalıklar veya tiroid bezinin yapısında / anatomisinde değişikliklerle seyreden, fonksiyonlarının normal olduğu hastalıklar olarak ayırabiliriz. Kadınlarda tiroid hastalığı görülme sıklığı erkeklerin 5 misli kadardır. Dr. Tahir Haytoğlu, VKV Amerikan Hastanesi Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma Bölümü Tiroid bezi boyun ön kısmında, hemen nefes borusunun önünde bulunan küçük kelebek şeklinde bir organımızdır. Tiroid bezinin görevi tiroid hormonu salgılamak, tiroid hormonunun görevi ise vücudumuzdaki bütün hücrelerin bir anlamda çalışma hızını ayarlamaktır. Saç telinden ayak tırnağına kadar bütün hücrelerimiz hangi hızda çalışacaklarını tiroid hormon seviyesine göre ayarlar. Tiroid hormonu az olursa bütün hücrelerimiz yavaş, fazla olursa bütün hücrelerimiz daha hızlı çalışır. Bu duruma bağlı olarak da semptomlar görülür. Tiroid bezinin ürettiği tiroid hormon miktarı beyinde hipotalamus ve beynin hemen altında bulunan hipofiz bezi tarafından regüle edilir. Hipofiz bezi tiroidin daha fazla hormon üretmesini sağlayan TiroidStimüle edici Hormon’u (TSH) salgılar. Hipofiz bezi vücutta dolaşan tiroid hormonunu algılayarak yeterli miktarda tiroid hormonu olduğunu gördüğünde, tiroid hormonu üretimini azaltmak için TSH salgılanmasını azaltır. Eğer vücuttaki tiroid hormon miktarı azalırsa TSH salgılanmasını arttırır. Vücudumuzun tiroid hormon dengesi hakkında bilgi sahibi olmak istediğimizde tiroid hormon değerleri kadar( T4 ve T3 hormonları), TSH değerine bakılır. TSH tiroid dengesi hakkında bilgi sahibi olmak istediğimizde daha hassas bir testtir. TİROİD BEZİ – TEMEL BİLGİLER Kadınlarda tiroid hastalığı görülme sıklığı erkeklerin 5 misli kadardır. Kadında tiroid hastalığı görülme ihtimalini artıran faktörler: Yaş, ailede tiroid hastalığı hikayesi, gebelik, lityum kullanımı, otoimmün hastalıklar (Addison hastalığı, tip 1 diyabet, pernisyöz anemi, romatoid artrit veya lupus hastalığı gibi). Yeni doğum yapan kadınlarda ilk 6 ay içinde tiroid hastalığı görülme ihtimali % 5 kadardır (20’de bir). Tiroid problemleri denildiğinde, kabaca tiroid bezinin fonksiyon bozukluğunun daha ön planda olduğu hastalıklar veya tiroid bezinin yapısında / anatomisinde değişikliklerle seyreden, fonksiyonlarının normal olduğu hastalıklar olarak ayırabiliriz. Tiroid bezinin büyümesi durumu “Guatr” olarak adlandırılır. Tiroid bezi içinde kendi kendine büyüyen alanlara da “Tiroid Nodülü” denir. Azalmış tiroid hormon üretimi Hipotiroidism, artmış tiroid hormon üretimi ise Hipertiroidism olarak bilinen hastalık durumlarını doğurur. KADIN VE TİROİD Tiroid bezinin büyümesi tiroid dokusunun tamamının büyümesi (Diffüz Guatr) veya tiroid içinde çok sayıda nodül varlığında görülen büyüme (Multinodüler Guatr) şeklinde olabilir. Diffüz Guatr bölgesel olarak iyot eksikliği durumunda, bazı genetik defektlere bağlı olarak doğuştan veya tiroid bezine karşı bağışıklık sisteminin yaptığı otoimmün bir reaksiyon neticesinde gelişmiş olabilir. Tiroid fonksiyon bozukluğu olmadan görülen tiroid bezi büyümesinde iki soru cevaplandırılmaya çalışılır: 1) Büyüme nedeniyle baskı semptomları gelişmiş mi? (yutma güçlüğü, boyunda baskı hissi, nefes darlığı, ses kısıklığı vb) 2) Büyüme ileride fonksiyon bozukluğuna da yol açacak bir duruma dönüşebilir mi? Bu soruların cevaplarının aranması için yapılacak ileri testler ve zaman içindeki değişimin de gözlemlenmesi sonucunda hasta klinik olarak takibe alınabilir veya ilaç tedavisi verilmesi kararlaştırılabilir. Bazı durumlarda cerrahi müdahale de gerekli görülebilir. Tiroid nodülü saptanan hastalarda cevaplanmaya çalışılan soru tiroid içindeki bu büyümenin iyi huylu bir büyüme mi, yoksa kötü huylu bir büyüme mi olduğudur. Bu ayırımı yapmak için çeşitli ipuçlarından faydalanılır. Bunlar: Nodül tiroid içinde tek bir nodül mü yoksa tiroidde birden fazla sayıda nodüller mi var, nodülün büyüklüğü, nodülün ultrasonografik özellikleri, kişinin klinik özellikleri, aile hikâyesi gibi özelliklerdir. Bütün bunların yanında 1 cm.’den büyük olan veya şüpheli özellikler taşıyan nodülün tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi denilen bir yöntemle, nodül içinden hücre örnekleri alınarak, mikroskop altında hücresel özellikler, hücrelerin birbiriyle duruşu, eşlik eden destek doku varlığı gibi ipuçlarıyla değerlendirilmesi de gerekir. Bunun sonucunda nodülün ameliyat edilerek mi tedavi edilmesi gerektiği; ameliyat olacaksa, ne boyutta (tiroidin tamamı mı, yoksa bir kısmı mı alınacak?) olacağının kararlaştırılması gerekir. Şüpheli özellikler taşımayan, klinik belirti vermeyen nodüller takip edilerek zaman içindeki değişimleri gözlemlenir. Zaman içinde büyüyen veya semptom vermeye başlayan nodüllerin bazı durumlarda tekrar biyopsi ile değerlendirilmesi, bazen de ameliyat ile alınması gerekebilir. Takip altına alınan nodüllerin büyümesinin durdurulması veya küçültülmeye çalışılması için tiroid supresyon tedavisi verile TİROİD BEZİNİN YAPISAL BOZUKLUKLARI: bilir. Tiroid fonksiyon bozukluğu olmadığı halde ağızdan tiroid hormonu alınarak vücut tiroid dengesinin hafif tiroid fazlalığına yakın tutularak nodülün takip edilmesi uygun olur. Bu tür tedavilerde nodül boyutunda azalma görülmesi %50 olasılıkla olur. Tiroid supresyon tedavisi altında büyümeye devam eden nodüllerin tekrar değerlendirilmesi gerekir. Tiroid Hastalıkları içerisinde eşlik edebilecek diğer otoimmün hastalıklar açısından sorgulamanın, şüphe edilen durumlarda uygun testlerin yapılması gerekir. Hashimato hastalığına eşlik edebilen otoimmün hastalıklardan bazıları kronik ürtiker, B12 vitamin eksikliği ile seyreden pernisyöz anemi, çölyak hastalığı, vitiligo, Addison hastalığı, romatoid artrit ve tip 1 diyabet olarak sıralanabilir. Hipotiroidism bulguları: Halsizlik, yorgunluk, bitkinlik, kilo artışı, kilo verememe, soğuk intoleransı / üşüme, çabuk yorulma, cilt kuruluğu, barsak hareketlerinde yavaşlama, unutkanlık ve depresif duygu durumu olarak sıralanabilir. Hafif tiroid yetmezliği (eski terminolojide subklinik hipotiroidism), hipotiroidismin daha hafif seyreden formudur. Testlerde tiroid hormon değerleri normal sınırlar içerisinde, ancak TSH değeri yüksek olarak saptanır. Belirtileri daha hafif olabilir veya hiç belirti olmayabilir, ancak tedavi edilmeyen hafif tiroid yetmezliği durumu hipotiroidisme dönüşebilir. Hipotiroidismi olan bayan hastaların âdet kanamaları miktar olarak daha fazla ve daha uzun süreli olabilir. Âdet periodları da normalden daha kısa sürede gerçekleşebilir. Hipotiroid bayanlarda yumurtalıkların yumurtayı serbest bırakması gecikebilir. Hipotiroidismi tedavi edilmemiş hasta hamile kalırsa vücudu gebeliği devam ettiremeyebilir. Tedavi edilmemiş hipotiroidism gebelikte komplikasyon ve düşük riskini artırır. Tiroid hormon replasman tedavisi gebe olan ve olmayan kadınlarda aynı şekilde olmasına rağmen, ilacın dozunun gebelik süresince değişen tiroid hormon ihtiyacına göre artırılarak, gebelik sonrasında azaltılması gerekebilir. Hipotiroidism, tiroid ameliyatları sonrasında, radyoaktif iyot tedavisi sonrasında, ilaç kullanımına bağlı olarak veya hipofiz hastalığına bağlı olarak gelişebilir. Ancak en sık karşılaşılan hipotiroidism sebebi otoimmün tiroid hastalığıdır, bir diğer ismi Hashimato hastalığı. Hashimato hastalığı teşhisi fizik muayene, gerektiğinde tiroid ultrasonografisi ve laboratuvar testlerinde tiroid otoantikorlarının pozitif olarak saptanması ile konulur. Hipotiroidism tedavisinde tiroid hormon replasman tedavisi verilir. Tiroid hormon preperatlarının düzenli kullanılması ve tiroid tedavisinde deneyimli bir hekim tarafından düzenli takip ile ilacın dozunun ayarlanması son derecede önemlidir. Özellikle Hashimato hastalığına bağlı hipotiroidism olan hastaların takip süreci TİROİD FONKSİYON BOZUKLUĞU DURUMLARI: HİPOTİROİDİSM Hipertiroidism bulguları: Çarpıntı, sinirlilik, iç sıkıntısı, el titremesi, istemsiz kilo kaybı, sıcak intoleransı, aşırı terleme, saç ve tırnakların hızlı uzaması dökülmesi ve kırılması, sık bağırsak hareketleri, âdet düzensizlikleri, kalpte ritim bozukluğu, osteoporoz ve kırıkların gelişmesi olarak sıralanabilir. Hafif hipertiroidismi olan hastalar normal tiroid hormon seviyesine ancak azalmış TSH değerine sahiptirler. Tedavi edilmeyen hafif hipertiroidism, hipertiroidisme dönüşebilir ve kalp hastalıkları, aritmi gibi potansiyel olarak zararlı olabilecek rahatsızlıklara yol açabilir. Hipertiroidismi olan bayanlar daha kısa süren âdet kanamaları yaşayabilirler. Ayrıca âdet periodları 28 günden daha uzun olabilir hatta tamamen kesilebilir. Düzensiz adet görmek gebe kalmayı daha zor bir hale sokar. Gebelik gerçekleşecek olursa da, tiroid hastalığı tedavi edilmekçe, vücut gebeliğe gereken desteği veremeyebilir, düşük görülebilir. Gebelikte tedavi edilmemiş hipertiroidism doğmamış bebeği değişik derecede tehlikelere maruz bırakabilir. Bu durumlar da düşük veya erken doğumla sonuçlanabilir. Bebekte gelişme geriliğine yol açabilir. Antitiroid ilaçlar veya cerrahi gebelikte tavsiye edilen tedavi yöntemleridir. Postpartum Tiroidit doğum yaptıktan sonra gelişen bir durumdur ve hem hipotiroidism, hem de hipertiroidism ile sonuçlanabilir. Postpartum Tiroidit geçici bir durum olabileceği gibi kalıcı bir tiroid hastalığına da dönüşebilir. Tedavi edilmemiş hipertiroidism kemik döngüsünün artmasına sebep olur. Ancak kemik yıkımı yapımından daha hızlı gerçekleşeceğinden kemik kaybı yani osteoporoz ile sonuçlanır. Hipertiroidism, tiroid içinde bir veya daha fazla nodülün kendi kendine kontrolsüz bir şekilde tiroid hormonu üretip salgılamasına bağlı gelişebileceği gibi, tiroid içinde iltihaplanma (genellikle mikrobik olmayan iltihaplanma – enflamasyon) sonrası depolanan tiroid hormonunun bir anda kana karışması sonucu ağrılı seyreden subakut tiroidit hastalığına da bağlı olabilir. Üreme çağındaki kadınlarda ise en sık görülen hipertiroidism sebebi Graves hastalığı olarak bilinen tiroid bezine karşı bağışıklık sisteminin bir reaksiyonu sonucu tiroid bezinin sürekli uyarımı ile artan hormon üretimi durumudur. Graves hastalığı antitiroid ilaçlar, radyoaktif iyot tedavisi veya son çare olarak da düşünülebilecek cerrahi yöntemlerle tedavi edilir. Radyoaktif iyot tedavisi gebelerde veya gebe kalmayı planlayanlarda uygulanmamalıdır. HİPERTİROİDİSM