Katalog

Sa l k Çocuklarda ishal İshal, dünyada her yıl milyonlarca çocuğu etkilemektedir. Çoğu vakada selim bir seyir izler, fakat sıklığı ve bazen ölümcül olabilecek sonuçlarının olması nedeni ile ciddi bir halk sağlığı problemidir. Dr. Özlem Ekiz Yörükalp VKV Amerikan Hastanesi İshal nedir? İshal, dışkılama sayısında artışla beraber, dışkının şekilsiz, sulu bir hal alması olarak tarif edilir. İshalde bağırsak hareketleri artar, normal süreden daha sık aralıklarla dışkılama olur. Dışkının sıklığı, içeriği ve kıvamı, çocuğun yaşına ve diyetine göre büyük değişkenlik gösterir. Mesela yenidoğan bebekler, hele de anne sütü ile besleniyorlarsa normal olarak günde 310 kez, şekilsiz, sulu ama içinde pütürler olan kaka yapabilirler. Daha büyük süt çocukları ve oyun çocukları ise günde 12 kaka normal olarak yapabilirler. Bu nedenle süt çocukları için, her zamanki kakasının iki katı sıklık, daha büyük çocuklar için ise günde 3 veya daha fazla yumuşak veya sulu kaka ishal olarak tarif edilebilir. Kakanın içeriği ve kıvamı da ishal tarifi için önemllidir. Mesela anne sütü ile beslenen yenidoğan bebeklerin dışkıları, şekilsiz ve yumuşak ama içinde pütürler bulunduran kakadır, rengi altın sarısı ile kahverengi arasında değişir, arada yeşil bile olabilir. Daha büyük çocukların da dışkı kıvamı ve rengi diyetleri ile değişebilir. Su gibi, içinde sümük olan, kan olan veya simsiyah kakalar normal değildir, mutlaka tıbbi değerlendirme gerekir. İshalin en sık nedeni ağız yoluyla alınan mikroplardır, ancak başta antibiyotikler olmak üzere çeşitli ilaçlar, çeşitli midebağırsak hastalıkları, stres gibi duygusal durumlar da ishale sebep olabilir. Bazen de vücuttaki başka enfeksiyonlara ishal eşlik edebilir (mesela orta kulak enfeksiyonu ile ishal de görülebilir). Mikrobik ishallerde çeşitli virüsler, bakteriler veya parazitler etken olabilir. Bu mikroplar sıklıkla, kirli suların içilmesi veya bu sularla bulaşık, iyi temizlenmemiş gıdaların tüketilmesi ile veya bozuk gıdalarla vücuda girerler ve dışkı ile dışarı atılırlar. Bu dışkıların bulaştığı tüm maddeler (bazen oyuncaklar bile) ishalin bulaşmasında etken olabilirler, bazen salgınlar yaparlar. İshal olan çocuklar dışkı normale dönene kadar bulaştırıcıdırlar. En önemli korunma yöntemi, ellerin sık sık yıkanması, yiyeceklerin, içme sularının ve ortamın temizliğine dikkat edilmesidir. Mikrobik ishaller içinde en sık neden virüslerdir. Genellikle ılıman iklimlerde kış aylarında sık rastlanır. Sulu dışkılama, kusma, ateş, baş ağrısı, karın krampları, iştahsızlık ve kas ağrıları görülebilir. Norovirüs ve rotavirüs ishallerinde kusma çok şiddetli olabilir ve tedavide bazen kusma önleyici ilaçlar da kullanılabilir. Viral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanılmaz, ishal durdurulmaz, mikrobun vücuttan dışkı ile atılması istenir. Fakat ishalle kaybedilen su ve serum tuzları (sodyum, potasyum, klor gibi) yerine konmalıdır. Bakteriyal ishaller genellikle kirli içme suları ile bulaşır. İnatçı ve yüksek seyreden ateş (40 dereceyi bulabilir), dışkıda kan ve sümük görülür. Çoğunlukla antibiyotiğe gerek kalmadan iyileşebilir, ama bazen hekim önerisi ile antibiyotik kullanmak gerekir. Yine destek tedaviler (diyet ve sıvı) uygulanır. Parazitlere bağlı ishallerde, genelde kirli içme suları ile bulaşır, bazen su depoları rezervuar olabilir. Bu tarz ishallerde genelde kanlı, sümüklüdür ve bazen haftalar veya aylarca sürebilir, uygun ilaçlarla tedavi etmek gerekir. Antibiyotiklere bağlı ishaller genellikle hafiftir, vücutta su veya kilo kaybı yapmaz, Genelde antibiyotiğin kesilmesine gerek yoktur, antibiyotik bitince 12 gün içinde ishal de geçer. Bazen iyileşmeyi hızlandırmak için probiyotik kullanmak gerebilir. Eğer ishal şiddetli veya kanlı ise ya da antibiyotik kesildikten sonra düzelmiyorsa doktora başvurmak gerekir. İshal nasıl oluşur? Mikroplar vücuda girdikten sonra, bir kısmı bağırsak duvarında iltihap oluşturarak hem bağırsak hareketlerini arttırır, hem de bağırsağa su ve iltihabi hücrelerin geçişine neden olur; bir kısmı da bağırsakta iltihap yapmadan, salgıladıkları toksin denilen zehirli maddelerin etkisi ile su ve tuz geçişini arttırarak ishale neden olur. En önemli belirti, dışkılama sayısının artması, dışkı kıvamı ve içeriğinin değişmesidir. Dışkı bazen çok bol ve sulu, bazen de yumuşak kıvamlı ama sümüklü ve kanlıdır. Kanlı ishallere dizanteri denir. İshallere kusma ve ateş eşlik edebilir. Nasıl tedavi edilir? İshal tedavisinde asıl amaç vücuttan olan su ve tuz kaybını yerine koymaktır. İshalin hafif olduğu, kusmanın çok olmadığı hastalarda, genellikle ağızdan sulu gıdaların bolca alınması ile klinik tablo atlatılır. İshal düzelene kadar mide ve bağırsakları rahatsız etmeyecek, ishali azaltacak, posasız gıdalar tercih edilir. Az yağlı makarna, pirinç pilavı, haşlanmış patetes, haşlanmış et veya tavuk, ızgara köfte, muz, elma, havuç, kraker, galeta, tostlar, beyaz peynir, yoğurt, ayran ve alabildiği kadar su verilebilir. Şiddetli ishali ve kusması olmayan çocuklarda normal diyette kısıtlama yapmaya bile gerek yoktur. Ancak ishalli dönemlerde süt iyi tolere edilemeyebilir, çok gaza ve ishalin artmasına neden ğıt tüketimini azaltması açısından çevre dostu bir uygulama olarak ayrı bir önem taşıyor. KEP Hizmet Sağlayıcı olarak BTK tarafından lisanlanan ilk özel kuruluş olan TNB KEP’in Genel Müdürü Kürşat Güney “Türk bilim insanları tarafından üretilen her türlü akademik yayının standart eposta ile gönderilmeyecek kadar değerli olduğunu düşünüyoruz. Dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde kullanılan KEP’in ülkemizde de uygulanmaya başlaması yeni bir dönemin işaretidir. Bilimsel verilerle beslenen her türlü özgün içeriğin korunması ve güvenle paylaşılması akademik alanda çalışan tüm bireyleri rahatlatacaktır” dedi. KEP hizmet sağlayıcılar tarafından hiçbir şekilde izlenemiyor ve müşteri tarafından talep edilmediği sürece kayıt altına alınamıyor. Zarfın içinin görülemediği KEP sisteminde sadece zarfın içindeki iletinin teknik değerini yani parmak izi alınıyor. KEP adresiyle gönderilen bir iletinin standart olabilir. Özellikle de uzamış süt çocuğu ishallerinde doktor önerisi ile laktozu azaltılmış özel mamalar kullanılabilir. Ancak hafif ishallerde gerekli değildir. İshallerin çok az bir kısmında tedavide antibiyotikler gereklidir, mutlaka doktor kontrolünde alınmalıdır. Günümüzde sıklıkla ishal tedavisinde probiyotikler kullanılmaktadır. Probiyotikler bağırsaklarda yer alan yararlı bakterilerdir. Bağırsaklardaki yararlı mikrop sayısını artırarak, barsak duvarının bu mikroplarla kaplanıp, hastalık yapan zararlı mikropların dışkı ile atılması amaçlanmaktadır. İshali tedavi etmez, durdurmaz ama ishal süresini azaltır. Bazen doktorunuz bir bağırsak antiseptiği veya iyileşmeyi hızlandıracak ilaçlar önerebilir. Mikrobik ishallerde barsak hareketlerinin ilaçlarla durdurulması önerilmez. Bağırsaklarda kalan zararlı bakterilerin bağırsaktan kan dolaşımına geçmesinden korkulur. İshal yapan mikropların dışkı ile atılması istenir. Ancak ishallin vücutta yaptığı etkiler düzeltilir. En önemlisi kaybedilen sıvı ve tuzların yerine konmasıdır. Kusması olmayan hastalarda bu kayıplar ağız yolu ile olabilir. İshalli hastaya bol bol su verilmelidir. Ayrıca şiddetli ishali,olan hastalara özel sutuz karışımları verilebilir. Bu karışımlar doktor önerisi ile kullanılmalıdır, kontrolsüz fazla verilmeleri de bazen vücutta tuz fazlalığına sebep olabilir. Bunu engellemek için her dışkılama sonrası sade su ile tuzlu su karışımı dönüşümle verilebilir. Özellikle kusan hastalarda bulantıyı artıracağından çekinerek su kısıtlamasına gidilmemelidir. Bu hastanın sıvı kaybını artırır. Bazen de ağır susuzluk (dehidratasyon) durumlarında veya şiddetli kusmalarda damar yolundan sıvı verilebilir. Kusan hastanın bulantı kesici veya ağrı kesici ilaçlar verilmeden önce, karında cerrahi gerektiren bir durum olmadığından emin olmak için muayene edilmesi gerekir. Ne zaman doktorunuzu aramalısınız? Eğer bebeğiniz 6 ayın altında ise veya aşağıdakilerden biri varsa doktorunuzu arayınız: • Dışkıda kan • Sık kusma • Karın ağrısı • İdrar miktarında azalma (günde altıdan az bez ıslanıyorsa) • Ağlarken gözyaşı yoksa, gözler çukurlaşmışsa • Sıvı alımında azalma, iştahsızlık, aşırı susuzluk • Yüksek ateş (39 dereceden fazla) • Kuru yapışkan ağız • Kilo kaybı epostadan farkı nedir? • Gönderici ve alıcı kimlikleri bellidir. • Gönderim, teslim ve okunma zamanı değiştirilemez. • İçerik bütünlüğü korunur. • Gönderici, alıcı ve içerik bilgilerinin parmak izi oluşturulur. •Gönderim, teslim ve okunma zamanları değiştirilemeyecek şekilde damgalanır. • KEP teslimi sonrasında okunmamış olsa bile ertesi iş günü sonunda, KEP gönderisinin alıcı tarafından yasa gereği okunduğu kabul edilir. Tüm adımlarda oluşturulan KEP delilleri hizmet sağlayıcılar tarafından kayıt altına alınır ve 20 yıl boyunca saklanır. Etebligatlar için saklama süresi 30 yıldır. Türkiye Noterler Birliği Vakfı kuruluşu TNB KEP KEP konusunda detaylı bilgi için: www.tnbkep.com.tr CBT 1396 17 / 20 Aralık 2013 Bilgi ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından anonim ve limited şirketler için zorunlu hale getirilen Kayıtlı EPosta hizmeti (KEP), iş dünyasına olduğu gibi akademik hayatta da yayın hırsızlığının önüne geçecek. KEP sisteminde doküman içindeki bir noktanın bile yeri değiştiğinde oluşan delil de değişiyor ve bu fark belge bütünlüğünü koruma altına alınıyor. Akademisyenlerin bilgi ve belgelerini güvenli bir platformda iletebilmeleri için sadece KEP adresi almaları yeterli. KEP, her aşamada taraflar arasındaki bilgi akışını eimza ve zaman damgası ile güvenli bir platforma taşıyor ve anlaşmazlık halinde KEP ile yapılan gönderiler delil niteliği taşıyor. İletişimi online ortama taşıyan bu yeni sistem, ka Bilimsel yayınları koruyabiliyor muyuz?