Katalog

yor. Normalde durgun olan sinapslar yeniden etkinleşmeye başlıyor, sinir lifleri büyüyor ve yeni bağlantılar oluşmakta. Daha önceleri baskılanan uyarımlar beyne ulaşmaya başlıyor ve devam eden uyarımlarla sinir hücre ağı da değişiyor. Böylece beyin özel bir “hassasiyet” öğreniyor ve bunun sonucunda da bir ağrı belleği gelişmekte. yüz yıl boyu geçerliliğini korudu. Filozof’un 17.yy’da ağrının yaralanma bölgesinden sinir lifleriyle ruhun merkezi olan kozalaksı beze ulaştığını öğretiyordu. Yara ne kadar kötü ise ağrı da o denli şiddetleniyordu. 1965 yılında modern bir fikir üretildi. “Kapı kontrol teorisi”nde sırt omuriliği, bir ağrı uyarısının beyne ve buradan da bilince ulaşıp ulaşmayacağına karar veren bir kapıya benzetiliyordu. Fakat yüksek çözünürlüklü görüntü yöntemleri sayesinde araştırmacılar artık beyindeki süreçleri daha iyi biliyorlar. uzunluğunda ve bununla da dizin iç ve dış tarafı uyuşturulmakta. Ağrıyı önleyecek sistem bölgesel anestezi olarak adlandırılmakta. Hastalar dizlerini ilk günden itibaren hareket ettirmek zorundalar. Doktorlar artık ağrı katateri kullanırken belkemiğinden uzak bölgeleri tercih ediyorlar. Sırt omuriliğine yakın uygulanan kateterle sırt omuriliği yaralanmaları meydana gelebilir. Gerçi bu çok ender bir durum ama bu yaralanmalar felçle de sonuçlanabiliyor diyor ağrı uzmanı Sabine SonntagKoch. YENİ İLAÇ UYGULAMALARI “HAYALİ AĞRILAR” İÇİN TERAPİ HEM SIKINTI HEM DE KEYİF VERİYOR Diğer tüm algılamalar gibi ağrı da canlı iletişimlerin bir sonucu. Uyarı maddesi değiş tokuş eden beyin bölgeleri ve sinir hücreleri, birbirlerini karşılıklı olarak engellerler. Bu engelleme bazen o kadar güçlüdür ki insan, elindeki yarayı uzun bir süre fark etmez. Bu genelde insanın başka bir olaya yoğunlaşmasıyla ilgilidir. Örneğin bu saldıran bir düşman ya da final maçındaki bir gol fırsatı olabilir. Bu durumda bedenin kendi “uyuşturucu laboratuarı” ağrıyı adrenalin ve ağrıyı dindiren endorfin salgılayarak çok etkili bir şekilde baskılayabiliyor. Beyindeki bu süreç ağrı ve zevk arasındaki ilişkiyi de açıklamakta. Nitekim Harvard Tıp Okulu radyologu David Borsook yedi yıl kadar önce beyinde bu ilişkiyi açıklayan kanıtlara ulaştı. Araştırmacı bu durumu açıklayabilmek için sekiz gönüllüye rahatsız edici bir sıcaklık uyarımı verince, içki içmek gibi keyifli deneyimlerde ve cinsel ilişki sırasında etkinleşen beyin bölgelerinin etkinleştiğini görmüş. İster keyif ister eziyet olsun bilim artık acı çekme sırasında beyinde aynı zamanda birçok bölgenin etkinleştiğini biliyor, yani tek bir ağrı merkezi söz konusu değil. Bir devre mekanizması her seferinde beyin kabuğunda ağrı hissini daha önce acı hissi yaşanan deneyimlerle bağlamakta. Limbik sistem bir çiziğin, darbenin ya da basıncın rahatsız edici olup olmadığını kontrol ediyor. Ve sırt omuriliği de her seferinde bir uyarımın iletilip iletilmeyeceğine karar vermekte. Fakat ağrıyı ileten sinir uçları bu durumda o kadar farklı tepkiyorlar ki ağrı da buna bağlı olarak tamamen farklı hissedilmekte (Gerhard Roth). Ve küçük çocuklar, başlarında veya boyunlarındaki ağrıları bile genelde karınlarında hisseder. Çünkü çocuklar ancak üç yaşından itibaren hangi organlarının ağrıdığını doğru olarak tanımlayabiliyor. En ilginç ağrı türlerinden biri de, yitirilen uzuvlarda hisYeni bilgiler ışığında yeni ilaç uygulamaları ve yeni te sedilen ağrılardır. Bir hastalık ya da kaza yüzünden kol veya rapiler geliştirilmekte. Almanya’daki bazı uzmanlar ağrıyı din bacağını kaybeden insanlar, “hayali –fantom ağrılar” hissedirmek için antidepresan ve epilepsi ilaçları yani beyindeki debiliyor. Bu ağrılar dengesizliğin ifadesi, diyor uzmanlar. işlev bozukluklarını gideren ilaçlar yazıyor. Avusturya, İsviçre Bedende bir kol eksik olsa bile kolun işlevleri beyinde “yave Almanya’daki ilaç araştırmaları öğrenmeyi teşvik eden mad zılı kalıyor”. Kimi zaman hastanın yanağı okşandığında bile delerle (neuroenhancer) araştırıyor. Beyin Örneğin Münih MaxPlanck Psikiyatr Akut ve kronik ağrılar nasıl oluşmakta? Normal sinir yolları Karmaşık ağrı algısı, taAkut ağrılar önemi alarm sinyalleridir. Enstitüsü’nde, farelerle araştıran bilim inmamen farklı beyin bölAncak uzun süre devam etmeleri halinde sanları, kısa elektrik akımları vererek ve gelerinin ortak etkinliği bağımsızlaşır ve hastalık haline sonucunda meydana gekafeste korna çalarak ağrı belleği oluşturmaya dönüşebilirler liyor. Bunlara sensorik çalışıyor. Anlaşıldığı üzere fareler öğrenmebeyin kabuğu dışında, meleri gereken bir şeyi –ağrıyı daha yoğun olalimbik sistem ve prefronrak hissetmeyi çok daha çabuk öğreniyor. tal korteks de dahildir. Ağrıyla ilgili bilgiler duyAraştırmacılar öte yandan deneyler sırasıngular ve bellek içerikleda bedendeki “endokanabinoid sistemi” uyaSırt omuriliği riyle bağlanmakta. Ve bu rın etki maddeleri bulmayı da umuyor. Sırt omuriliği normalde hafif ağrı sinyalşekilde ağrı stres ve korlerini iletmez. Ancak tekrarlanan şiddetÇünkü tıpkı kenevir gibi etkiyen maddelekuya neden olduğu gibi li ağrılar beyne iletiliyor ve buradan da birin de ağrı belleğini engellediği tahmin edilkeyif de verebiliyor. lince işliyorlar. Ancak sırt omuriliği bunmekte. Kas ağrıları araştırmacısı Siegrfied dan sonra alarm seviyesine geçiyor ve o Mense’nin laboratuarında da insanlar yarandan itibaren zayıf sinyalleri de iletmedımcı olabilecek deneyler yapılıyor fareler üzeye başlıyor. rinde. ÜLKEMİZDE DE İLK KEZ CBT 1236/ 7 26 Kasım 2010 Son yıllarda kronik ağrıların tedavisinde Spinal Kord Stimülasyonu olarak bilinen bir Kronik ağrılar yöntemden yararlanılıyor. Avrupa’da yaklanormal sinir yolları Kronik ağrılardaki sinir yolları şık beş yıldır uygulanan bu tedavi yöntemi ül Ağrı uyarımı kemizde ilk kez Akdeniz Üniversitesi Algoloji Yaralanmalar, yanıklar veya iltihaplar hatta kasların veya kirSinir hücresi Bölümü’nde uygulandı. Üç ayrı hastaya uy işlerin basit bir şekilde zorlangulanan Spinal Kord Stimülasyonu yönte ması sonucunda bile ağrı liflesinaptik bağlantılar miyle hastanın omuriliğine düşük voltajlı rindeki sinir uçları uyarılır, uyaelektrik akımı verilerek sinir iletimi engel rım sırt omuriliğine iletilir. Uzun süre devam eden ağrı sonucunda sırt omuriliği ve beyin değişime lenmekte. uğruyor. Tıpkı öğrenme sırasında olduğu gibi belli başlı sinir yollarındaki sinyal iletimi kolaylaştırılıyor ve daha sonra sinir hücreleri arasında yeDoç. Arif Yeğin bu tedavi yöntemini şu ni bağlantılar oluşmakta. Bu şekilde bir ağrı belleği oluşuyor ağrı ilk uyaşekilde açıklıyor: “ Spinal Kord rımdan bağımsız olarak varlığını sürdürmeye devam ediyor. Hatta daha Stimülasyonuyla hastanın omuriliğine düşük önce hiçbir zaman belleğe kadar oluşmayan uyarımlar bile kronik ağvoltajlı elektrik akımı verilerek sinir iletimi rılara neden olabilmekte. Mesela uzun süre bilgisayar başında fareyle çalışma sonucunda oluşan ağrılar gibi. engellenir ve ağrı kesilir. Öncelikle omurga kanalına lokal anestezi altında özel bir elektrot teli yerleştirilir. Küçük bir cerrahi müdahaleyle de has olmayan kolda batma hissedilebilir. Bunun nörolojik açıklaması basit: Beyinde duyu ifadeletanın cilt altına yerleştirilen bir pil de bu elektrotun diğer ucuTÜRK VE ALMAN FARKI rini yansıtan beden haritasında yüz ve kol bölgesi birbiriyle na bağlanır. Bu şekilde ağrıyı oluşturan sinirlere sürekli giden Ağrının kültür ve geleneklere göre değiştiği de söylenkomşu. Hedefimiz beyne bir uzvun eksik olduğunu öğretmek elektrik uyarımıyla ağrının iletilmesi engelleniyor. Pilden omurmekte. Alman iç hastalıkları uzmanı ve etnolog Norbert Kohen örneğin güney Avrupalıların nereleri ağrırsa ağrısın iliğe giden elektrik akımının şiddeti hastanın uzaktan kumanda diyen ergoterapist Susanne Glaudo, hastaları ayna terapisiyle kendilerini baştan ayağa kadar hasta hissettiklerini söylüyor: ettiği bir cihazla ayarlanmakta.” Yöntem, sinir sistemi kay tedavi ediyor. Hasta, özel olarak yerleştirilmiş bir aynanın kar“Bir Türkün iyileşmesi için ayrıntılı açıklamalar ve teselli ge naklı çeşitli ağrıların tedavisinde kullanılmakta; Dr. Yeğin, şısına oturtuluyor. Bu şekilde hasta aynada gördüğü sağlıklı rekirken, bir Alman için reçete ve kesin tanı yeterli olmak en iyi sonucun boyun ve bel fıtığı ameliyatı geçirip ağrılar kolu sanki proteziymiş gibi hissediyor. Bu optik yanılgı beyne, kolun veya bacağın eksik olduğunu öğretiyor ve bu şekilde ta”. Ağrı sol kolları ağrıyan enfarktüs hastalarında olduğu gi dan kurtulamayan hastalarda alındığını vurguluyor. Omurilik pili takılan üç hasta da ağrılarından kurtulbeyin artık var olmayan sinirlerden çıkan sinyalleri ağrıya dönbi dolaylı olarak da kendini belli eder. Oluşumu o kadar karduklarını söylüyor. üştürmüyor. maşık ki ağrı kesicileri bile ağrıya neden olabiliyor. Bir insan Spiegel dergisindeki yazıda ameliyat sonraAyna terapisinin başarılı olması için tedavinin ameliyattan kontrolsüz bir biçimde bir ay sı ağrıları önleyecek bir yöntemden söz edilmekte. hemen sonra başlaması en iyisi diyen Glaudo, hastaların alışEn çok hangi organlarımız ağrıyor? içinde on günden fazla ilaç alırDizine bir protez takılan yaşlı bir hastaya ametırmaları evde de yapabilmeleri için iki alıştırma aleti geliş1Baş bölgesi: %29 sa bazen “ilaca bağlı baş ağrısı” liyattan önce, kasık bölgesinde işaretli iki daitirmiş. Bir tanesi kol diğeri ise bacak protezi kullananlar için. 2Bel bölgesi: %21 meydana gelebilmekte. reden birine yerleştirilen beş santim uzunluKol aynası yıkanabilir bir plastik plakaya tutturulmuş ve ma3Bacaklar: %11 Ağrı uzun süre devam ettiğundaki iğnelerle elektrik akımı veriliyor. Daha sa üzerinde kullanılıyor. Daha büyük olan bacak aynası ise te4Mide: %9 ğinde yani kronikleştiği zaman, sonra iğne çıkarılıyor ve geriye sadece katater kerlekler üzerine yerleştirilmiş. Uzman ayna terapisiyle bir5Göğüs, eklemler ve ayaklar:%8 sırt omuriliği bile değişmekte. hortumu kalıyor. Katater yardımıyla üst baldı çok hastasını tedavi etmiş ama tedavi herkeste aynı sürede 6Diz: %7 Anlaşıldığı üzere beden daha fazrın ana sinirine ilaç enjekte edilmekte ve dizin yanıt vermiyor bu yüzden hastalar sabırlı olmalı diyor. 7Boğaz ve boyun: %5 la sinir büyüme faktörü üreterek ön kısmı uyuşturulmakta. İkinci iğne 15 santim Nilgün Özbaşaran Dede 8Sırt, kas, kol ve kemik: %4 sırt omuriliğini duyarlılaştırı