Katalog

Sinirbîlim kalananlan arasından da dahilerin çıktığı görülüyor. Bu hastalık insanlarda çoğunlukla 50'li yaşlarda bazı zihinsel yetenekleri ve inhibisyonlarını (çevrenin etkisi ile bazı hareketleri bastırma, önleme) yitirmelerine yol açıyor. Bu hastalığı çok iyi tanıyan Los Angeles'teki Kalifornıya Üniversitesi'nden nörolog Bruce Miller, hastalığın ilerleyen safhalannda artistik yeteneklerinde olağanüstü gelişme görülen hastalan örnek gösteriyor. Sözgelimi sanatsal konulara daha once ilgi duymayan bir hasta, 53 yaşında olağanüstü bir çizim yctcneği sergileyerek, çocukluğuna ilişkin çok canlı resimler çizmeye başlamış (Neurology, vol 51, p 1978). ;*' AÇMAKve Manyetik alan OLAĞANÜSTÜ YETENEK Synder, bu insanların ortaya koyduğu sanatın kesinlikle olağanüstü bir yeteneğin ürünü olduğunu savunuyor. Çünkü bu resimler hayal gücünün veya dışavurumculuğun etkisıyle yapılmamış; hepsi gerçekten yaşanmış bazı anıları anlatıyor. Ancak Synder'i en fazla etkileyen, Miller'in keşfı olmuş. Miller bütün bu insanların beyinlerinde aynı bölgenin (sol frontotemporal lobe) hasarlı olduğunu tespit etmiş. Bundan onceki çalışmalarda otistik dahilerin çoğununun beyinlerinin sol tarafının hasarlı olduğu ortaya çıkmıştı. Dahası, beyin hasarından sonra üstün yetenekler sergileyen insanların, beyinlerin sol tarafının hasarlı olması, Snyder'e göre rastlantı ile açıklanamaz. Snyder. kafa travması geçirdikten sonra birdenbire olağanüstü yetenekler sergileyen bir hastasını, bu yeteneklerin nasıl ortaya çıktığını anlamak için beyın taramasına tabi tuttu. Nasıl olduğu bir yana, olağanüstü yeteneklerin birdenbire ve kendiliğinden ortaya çıkmasını, eğitimle veya deneyim ile açıklanamayacağını savundu. Bu yeteneklerin baştan beri hep varolduğuna inanan Snyder, "Bu sıradışı özelliklere sahip olan kişiler, yeteneklerinin ortaya çıkışını beyinlerindeki hasara borçlular. Bizim geliştirdiğimiz kurama göre bu insanlar, hepimizde olan bir şeye, beyinleri hasar gördüğü için ulaşmış olabilirler" diyor. Peki bu "bir şey" ne olabilir? Psikologlar uzun süredir beyin faaliyetlerinin büyük bir kısmının bügimiz dışında oluştuğunu biliyor. Ancak bu faaliyetlerin çok küçük bir kısmının bilinçli olarak farkında olabiliriz. Bu modelin Snyder tarafından geliştirilen versiyonuna göre, beynimizin bilinçdışı kısmı, çevremizdeki dünya ile ilgili tüm ham duyusal ayrıntıları toplar. Ancak Snyder'e göre bu toplanan bilgiler beynin işlem kapasitesinin çok üzerindedir. Dünya "olduğu gibi" yalnızca bu bilgilerin ışığı altında görülebilır. TMS maklnesl, bir ktıtu içine yerleştirilmiş bakır telden yapılmış bir bobinden oluşur. Boblne elektrik akımı verilince, çevresinde manyetik bir alan yaratır. Cihazı bir ' insanın katatası derisine yerleşlirince, manyetik alan kafatasmın 2 cm altına kadar iner. Böylece alttaki beyin dokusunda elektrik alan oluşur. Alan kuvveline, bobinin şekline ve elektrik pulslarının hızına bağlı olarak, bu bölgedeki normal sinyalleme yavaşlar veya birbirine dolaşarak anlaşılmaz hale gelir. Tel bobin Hedefteki beyin bölgesi (sol öntemporal lob) Bu, bilgisayarın üzerine yerleştirilen bir mıknatısın sabit sürikünün çahşmasını engellemesine benzer. Snyder ve meslektaşları TMS'yi Miller'in tanımladığı bölgeye sol frontotemporal lobe uygulamaya karar verdiler. Böylece bu bölge üzerinde geçıcı ve geriye döndürülebılir bir etki yaratarak olağanüstü yetenekleri açığa çıkartabileceklerini düşündüler. Geçen yıl bu yöntemi önce Snyder kendi üzerinde, daha sonra 11 denek üzerinde denedi. Geçen yılın sonunda Snyder elde ettiğı sonuçları yayınladı (Journal of Integrative Neuroscience, vol 2, p 149). TMS'NÎN BEYİNDEKİ ETKİSİ İlk elde edilen sonuçlar umulanı vermedi. 11 deneğin yalnızca 4'ü TMS'ye cevap verdi. Almanya'daki Tubingen Ünıversitesi, Tıbbi Psikoloji ve Davraııışsal Nörobiyoloji Enstitüsü'nden Niels Birbaumer, bu sonuçların çok da yabana atılmaması gerektiğini söyledı:"Bazı kışıler TMS'den etkilendi, kimilerı etkilenmedı. Aslında etkinin çok güçlü olduğunu soyleyemeyiz, Ama bu, TMS sonuçları için tipik bir durumdur. Kimse bunun nedenini bilmiyor, ama beyin organızasyonunun kişiden kışıye değişmesı bunu açıklayabilir." Snyder, TMS'ye yanıt veren 4 kişide de etkinin dikkati çekecek boyutta olduğunu söylüyor. Önce TMS'den 15 dakika öncesinde ve sonrasında deneğin çızdiği resimlerı inceledi. Deneklere once çok kısa bir süre bir fotoğraf gösteren Snyder, daha sonra akıllarında kaldığı kadarıyla bu kişiieri çizmelerini ve hiçbir resme bakmadan, akıldan hayvan resmi çizmelerini istedi. TMS'nın etkisiyle deneklerin daha iyi çizdiği söylenemese de stillerinde büyük bir değişiklik yarattığı görüldü (Bknz. Şekil 1). Bu etki 45 dakika kadar devam etti. TMS'ye yanıt veren 4 kişiden 3'ü, bilinç durumlarında büyük bir değişiklik yaşadıklarını, ayrıntıların daha fazla farkına vardıklarını belirttiler. Snyder'in görüşüne göre dahılerde akıl kalıpları eksiktir. Bunlar yalnızca ham duyusal bilgiyi yaşarlar ve çizdikleri resimler de bıınun tam bir ifadesıdir. İnsanların çoğu bdyle çızemez; bunun nederıi akıl kalıplarının devreye girmesidir. Beyin bir kavramı oluşturur oluşturmaz, bilinçli aklın bu kavramı yaratan ayrıntıların farkına varmasını engeller. Dolayısıyla ne gördüğümüzü değil, ne bildiğimızı kağıda dökerız. Snyder ve meslektaşı Jonhn Mitchell ilk kez 5 yıl önce bu görüşlerini kamuoyuna açıkladıkları zaman çok büyük bir güvensızlik ve kuşku ile karşılandılar. Bunun üzerine bu fikirlerini kanıtlamaya karar verdiler ve manyetik beyin tarayıcıAKIL KALIPLARI yı devreye soktular. Bazı şeylerı hızlı bir şekilde tanınıamızı, isimlendirmemizi ve fıkirlerinıizi ifaManyetik beyin tarayıcı ilk başta de etmemiz için bu gereklidir. Akıl ayrıca çok aykırı bir yöntem gibi görünse de bu şeylerin nasıl davranması gerektiğini hastanelerin nöroloji bölümlerinde bu de öğrenir. Böylece dünya hakkında tahyontem rutin olarak uygulanır; manyetik minlerde bulunup, uygun davranışlarda pulslardan yararalanarak beynin faaliyetbulunmak için kurallar geliştirebiliriz. leri kapatılır. Kısaca TMS (transcranial Snyder, ham verilerden anlam çıkartmamagnetic stimulationkafatası içi manyemızı sağlayan bu yöntemlere "akılkalıptik uyarı) denılen bu yöntem, beyin ameları" adını veriyor. liyatlarının yan etkilerini test etmek için kullanılan bir inceleme aracıdır. Aynı zamanda beynin baTMS'den 15 dak. TMS bittlkten 45 TMS'den önce "• * ' TMS'den 10 dakika zı bölümlerinin fonksiyonlasonra dak. sonra rını ortaya çıkartmakta kullanılır. Bunun dayandığı fıkir çok basittir: Kafatasını kaplayan derinin üzerine kuvvetli bir manyetik alan yerleştirilir Şekil 1 BEYNE DOPİNG YAPMAK: TMS makinesi ile sol öntemporal lobu kapatmak çizim stilinizde ve komşu bölgelerdeki elektdeğişiklik yaratabillr. riksel faaliyet durdurulur. 892/9 24 Nisan 2004 Pek çok insan dünyanın bu versiyonunu hiçbir zaman goremez. Bilınçaltıınız sağanak halinde yağan bu bilgiluri alıp, basitleştirir ve yararlı ve kontrol edilebilir paketler haline getirir. Bilinçli aklımız çizgilerden, gölge ve ışıktan oluşan görüntunün, sözgelimi, bir at olduğunu bilir. Bu verı yumağını at olarak tanımlar, çünkü beynimiz at hakkında bir bilgi birikimine sahiptir. Bazı duyusal verilerin köpek veya masa değıl, at olarak algılanacağını deneyımlerımıze dayanarak bıliriz. Beynimiz, randıman sağlamak için bu şekilde kavram ve görüntü oluşturarak çalışır. YETENEK YELPAZESİ Snyder ayrıca daha nesnel bir test daha uygulamak istedi. Bu nedenle deneklere bir metin vererek, yazım hatalarını bulmalarını istedi. TMS'den önce deneklerin hiçbiri hata bulamadı. TMS ile iki denek hataları buldu. Bir dığer deneğin hataları bulma yeteneğı yüzde 7()'e, bir diğerininki ise yüzde 50'ye çıktı. Synder, şimdi başka bir deney yardımıyla insanların matematik yeteneğinin TMS'den nasıl etkilendiğini ölçmeye çalışıyor. Bu arada bazı başka çalışmalardan alınan sonuçlar da Snyder'in bulgularım destekler nitelikte. Güney Avustralya Adelaide'deki Flinders Üniversitesi'nden psikolog Robyn Young ve meslektaşları TMS altında daha geniş bir yetenek yelpazesini inceledi. Young deneklere isim, adres ve telefon numarası içeren listeleri anımsamalarını, kısa bir süre gördükleri resimleri akıllarında kaldığı kadarıyla yeniden çizmelerini, dinledikleri bir Yazının devamı 22. sayfada