Katalog

II Yargıç etiği ve insana saygı Çetın Aşçıoğlu* a ^ ^ L | | ^ H M i'kımlık vc yargıçlık ınsa ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ na en ust duzeyde saygı gostermesı gureken meslekleıın başında gelır Çunku ınsanın kışılığını olusturan nesnelmaddı (yaşam ve sağhk) ve tınsel manevı (onur saygınlık ozgurlukler haklaı gız alam ) değerlerının korunması gelıştırıknesı ust duzeyde bılgıyle donatünıış yaşdinı bılerı, eıdemlı hekım ve yaı gıçlann varlığına bağlıdır Bırpym bır olçude hekmıını seçme hakkı olmasına karşın yargıcını seçme hakkının bulunmaması yargıçlaıın, ınsana saygı konusunda he kımlere gore daha da yuksek ozen gosterme yukumluluğunu geıeklı kılaı Ulkemızde hekım ve yargıçların turdeşlerıyle olan ılışküeıde çoğun gereklı yuksek ozenı gostermedıklerı yaygın bır kanıdıı Hekımlerı hekımlere bırakarak kendı çalışma alanımın oz elpştırısını okurldrld payld^mayı yegleyeuegım sanlık onuı unun korundugu bır hukuk ve toplum duzenı ongoı mektedıı Bunedenle yargıç yargılama çalısma sının heı aşamasında tur deşlerının tınsel (mdnevı) değeıleımı goz ardı etme den yuksek ozen ve duydrlılık gostermek zoı undadır Etık ılışkının gereğı olan ozen ve duyaılılık bııeyın davranışlarına ıstemlerıne sevgı ve hoşgoruyle yakld şımı sağlar somut olayda guncelleşecek bu duygu nun adı ıse saygıdır Saygı ıse bır alılak kuıalı ve de mokratık bır erdemdır çunku ınsdna saygısızlık da bır adaletsızhk ornegıdır Soyut olarak boyle olmasına karşın bıreyın yargı onunde korku duygusunu ıçınden atamadıgı guvpnsızhk ınançlarınm etkısıyle etık dışı aıayışlar ıçıne gırdıgı de Çağımızda yargı ve yargıç dahil hiçbir kurum ve kişinin saygınlığı yasaklarla korunmaz. Yargıda açıklık ilkesi eleştiriye açık olmayı da kapsar Tanrısal görev Yargıç hıç bır kamu gorpvlısıne ta nınmamış yetkıleı le donatümış toplumun devletm yargı gurunu elınde bulunduran bııeym tum hak ve ozguıluklerı konusunda son so7u soylpyen turdeşını yargılayan kışıdır Bır arüamdd Taıuısdl bıı goıev ustlen mış kışı Işte bır yanda devlet gucunu yetkesını (otorıtesını) elınde bulunduıan kaşı dığcı yanda soyut guvpnrplerlp hak arayan, hakkı savunan ya da hakkın kunıtı (ta nık) durumunda olan kışıler Çağımızda devlet gucunun kullaınl dığı tum alanlarda kulluk toresı ınançlaıı terk edılerek yeıım doğal olaıak vaı olan tcmcl hak vo ozgurluklerı sahıp kışılıklı hırey almıştıı ya da alması beklenır Hak sa hıbı ozgur bırey ıle yaıgılayan yargıç ara sındah ılışkının sağlıklı çdlısması oncelık le yaıgıca bağlıdıı Çunku yargıçlık kışıle rın hak ve ozgurlukleııne daha genış anla trmla yasamına doğrudan etkılı olan bır ça lışma dlanıdır Toplumsal gorev ustlenen yargıç yargılama yaparken yalnız bır IZIP yın gıbı dava konusu eylerrıı değeılendı len kışı degüdıı yaıgüadığı kışının bıı ıle rıylp ya da yargıladıklaıı yanların bııbıny le olaıı ılışkışme kanşaıak kendıne ozgıı duyarlı bır alan yaratarak buyruklar oluştuıan kışıdıı Işte yaıgıç boyle bıı duyarlı alanda, bır eylpmm olumlu ve olunısuz yorıleıını gozden geçueıek bır yargıya ula şırken yargıladıklan ya da yargılamaya katılan dıgeı kışıleıle ctık üışkı ıçmde oluı Yargıç bu etık ılışkıde yalnız bır yasa uy gulayıcısı değıldıı !ıii>anuı ınsan olaıak sa hıp olduğu değerler ıle yargıldmanın arridçldiırıııı yoneldıgı değerlerı koıuyup gelıştırerek gunrelleştıren kışı olardk sorumluluk bıüncını de en ust duzeyde duy ması gprpken bır kışıdır onunde ve ustundedır eylemı yaıgılayarak buy ruk oluştuıarı yaıgıç ıse ona hızmet eden gorevlıdır Yargının ve yargıcın saygınlığı tıudeşıne, de gerlerıne gostereceğı saygıyla dogru orantılı dır Ulkemızde bıreylerın hakları, ıstemlerı konusunda kuşkulan olmasa bıle yargıç onune çıktıklaıında "duydukları kor kunun en onemlı nedenlerınden bırı de ınsana saygının yaygın ve etkın bıçımde ışletılmemesı"dır Kışının suç ya da yuz kızartıcı suç sayılan eylemının bulunrndsı tdrtışmasız haksız oldugunun ılk ba kışta anlaşılması veya usul ve yasalara dykı rı ıstemde bulunrnası dusuncesıne açıkla ması yargıca turdeşıne saygısızca davranma yetkısını vermez Hocamız rahmetlı Faruk Erem'ın "suçluyu kazıyın altından ınsan çıkar" sozunu ılk once yargıç lar anımsamalıdır Alımet Gumuşdal adlı bır yurttaşımı.:ın Almanya'dan gonderdıgı meklubunda ınsana saygısızhgın yureqınde nasıl ız bı laktıgını dıle getılen açıklamalarını yureğınız burkulmddan okuyabüıı mısınız9 Mıllıyet 7 Ekıın 1995)' mubaşıı a y a ğ ı nı ı n d ı r dıye avaz avaz bagırmıştı yargıç da son derece kdba bır bıçımde b u r a y a g e l b u r a y a dıye bagırarak benı ydnuıa çagnısı vardı kı hâla unutamam sankı bız orada bır katıl bır uyuşturucu satıcısıydık oysa onlara bıle boyle kotu dav ranılmaması gerekır herkes aşa^ılanıyor " bıçımındekı duygulaıuu paylaşma mak olanaklı degıl ' Bu dostun boşanma davasında ta nıktım hâkım yorgun sınırlı bırıydı boş gozlerle bakıyordu parrndğını yuzume dogru uzatarak a n 1 a t dedı felsefecı arkdddsımınmutsuzlugunuaklımsua Sokıa tes'm bır sozu ıle anlatmak ıstemış ve Sokrat dıyor kı dıye soze başlamaştım kı hâ 1 krm gurledı k e s b e a d a m burası mdhkeme şımdı Sokratı mokratı ulan karış tırma ne anlatacaksan dupeduz anlat " Felsefecı Ahrrıet Inarn 'hukuk ve hayat' baş lıklı yazısında (CBT 5 ocak 2002) olayı boyle dıle getııuken "boynum bukuldu hâkım kendı açısmdan haklıydı elbette galıba ben de haklıydım bır cumlelık Sokıat so 7 zune kızacak ne vardı kı " yorumuyla kurulu duzenı ve yargıçları ınce eleştırıyle sor guluyordu insana saygı ve yargı Kuşkusuz yargılamada Ptık ılışkı ın sana ınsan olarak gosterılmesı geıeklı say gının boyutlarıyla sınırlı degüdıı hagrmsız ve yansız yargıç onunde uygun surede hakkanıyete uygun yargılanma ve dogru buyruklar oluşturmd gıbı değerlerı de kapsar Yaıgüdmadakı etık ılışkının geregı olan ınsana saygının sac^lıklı olarak guncel leşebılmesı yargıç bmlıgıne bağlıdıı Yargıç kımlıgını kazanmamış yargıçlaı bııey ıçın gızıl (potansıyel) bıı tehlıke oluşturur Çunku yargıç kımlıgırnn bı^ınıınde de, ozunde du tuıdeşınc saygılı davranma zo runlulugu vaıdır Yargıç kımlıgı nedıı ve nasıl kazanı lır9 Yargıda gunrelleşen sızlanrridlard neden olan soıunlaıın çozumunde dugum noktası olan bu soruya qelecek yazımızda yanıt veı meye çalışacagını Ancak son olarak yargıç dostlaıa bır çıft sozum olacak Oznel (subjektıf) olsalar bıle eleştırılerdpn kpndınızı ve çalışrna alanınızı soıgulamadtin alınganlık gctermeyın Çagımızda yargı ve yargıç da dahıl hıç bıı kuıum ve kışının saygınlığı yasaklarla korunmaz (tabu) Yargıda açıklık ılkesı yalnız ydrgı yeıleıınuı kapılaıının açık olması nı degıl eleştiriye açık olmayı da kapsar "Kol kırüıı yen ıçınde kalu ' ozdeyışının ça lışma alanlarında ve etıgınde "aryon etk 10 ' yaptıgını1 da anımsayaıak, kerıdınızı turde şmız yerıne koyarak (empatı) yargılayın Arnacım yargıyı ve yaıgıcı kuçukse mek degıl tersınp olması gereken yere gelmesme katkıda bulunmoktır Unutmayı nız 'yargıç etıgı çıgnendıkçe "yargıç kımlığı yıkıma uğrddıkça' toplumun ve bııey lerın değer yargıları guvensızlık olartık guncelleşmeye devam edecektıı * Yargıtay Onursal Uyesı cetına@maıl koc net 795/11 bu uııju ı IKJII ııı Kuısuıli'kı gorunumunu guçlıı yetkılerını gıderek aı tan bıçımde oı taya çıkan bügı ve ozekın (kultur) yoksunlu ğunu geleneksel değer yargüaı ını ve yaı gıçlaım ıçınde bulundukları koşulları goz ardı etmesek dp bıınu onaylamak da ola IldkilZ Devlet guçlu yargıadalet yucedıı ınancımız var Bu yoldan ayrılınadık Hak aradı lımız mahkpmp tapılannda sayın yargıçlarımızdan hakarpt gorup qozyaşlaıımızla ayrıldıgı mız oldu Bağımsızlık başına buyrukluk değil Istanbul ve Ankaıa Baıo Başkanları bılp (T Kazan L Lrzurumluoğlu Mıllıyet 29 Arahk 1989)" yaıgıçlaımuz yaıgı bagımsız lıgrnı kendı başlarına buyruk sanıyorlar kuısuye çıkınca avukatı ve yurtiaşı azarla masının yargı bagımsızlıgıyla bır ılgısı yok, yargılamayı Turk ulusu adına yaptıklarmın bılıncınde degıller açıklamdsında bulunnıa gereğını duymuşlarea cuppelerımızı onumuzp koyup duşunmemızın zamanı goktan gelmıştu Sdnırım Bır hanım yazarın (Duygu Aserid Bilinmesi gereken Yaıgıçlaı şu gerçegı goz aıdı etme melıdırler Bır ınsanlık hakkı olaıak doo;ı u ve guvenlı (adıl) yaıgüanma hakkı asıldıı yargıçlar ISP hukuk duzerıınden aldıklaıı yetkıleı ı yazılı olan ve olmayan hukuk VP ahlâk kurallarına uygun kullanarak yargüa mayı geıçekleşüıen goıevlıdıı Başka bıı anlatımla hak sahıbı olarak bırey heışeyın Çağdaş hukukun özelliği Çagdaş hukuk hpr şeyden onre ın