Katalog

Cönülden Bilime Bilim dünyasında cinsel ayrımcılık gerekçesiyle topa tutuluyor Ahmet Inam Dünyanın önde gelen bilim kurulları kadınlan aralarına almadıklan Ulular I ngıltere'de Royal Socıety (Ingüız Bılım Akademısı) adındakı saygın bılım kurumunun 1190 akademı uyesmın yalnızca yüzde 4'ü kadın. Iş yaşamında kadın erkek eşıtlıgı konusunda faalıyet gosteren Ingüız Eşıt Fırsatlar Komısyonu buııun nedenlennı araştınyor Komısyon sozcusu Royal Socıety'de çogunlugunun erkek olmasmdan rahatsızlık duyduklannı soyleyerek, "Uye seçım sısterm engel oluşturuyor olabüır Ancak bız kurum olarak bazı mesleklerın kadınların veya erkeklerın egemenhğınde olmasıru kabul etmıyoruz Bu aşamada bır soruşturma açmayı duşunmuyoruz Ancak ortada bır sorun varsa bu sorunun nasıl ustesınden gelınecegı konusunda yol goste rebüırız' dıyor Herkes sorunun bılım dünyasında kadınların yuksek mevkılere çıkamamasından kaynaklandığı konusunda hemfıkır Londra Imperıal Collegedan polımer bılımlerı kursusu ogretım gorevlısı Profesor Julia Higgins komısyonun once uruversıtelerde kadın profesoı sayısının nıçın az oldugu ıle ılgılenmesı gerektıgını bıldırırek şoyle konuşuyor Bugun Royal Socıety de olanlaı bu neden degıl sonuçtur Geçen yıl Royal Socıety of Cheımstry (RbC) tarafından yurutuyen bır araşürma 1997 98 ydlarında kamya fakultesınde okuyan oğrencılerın yuzde 37 sının kadın olduğunu ancak kımya profesorlerının yakuzca yuzde 1 nın kadın oldugunu oı taya koydu Bunun nedenlerınm başında kadınların çocuk bakmak zorunda kalmalan gosterüıyoı Aynca ogretım gorevlısı konumuna gelmek ıçın aşüması gereken yolda erkekleıın daha acımasız ve sert bu yaıışma çıkartmaları kadınların şansını azaltan bır faktor Kadınlan çekmek ıçın bır dızı ozendırıcı onlem alan RSC 1988 ıle 1998 yıllan arasında kadın uye sayısını 4000den 8400 e çıkartmayı başardı Kaynak NPW Saenüst 18 Ağustos 2001 Usta insan her zaman oldu. Bir işi iyi yapan, başaran, deneyimlerinden öğrenmi}, deneyimlerini aktarabilen becerikli insanlar. Her ustanın bir işi, bir becerisi var. Her beceri sahibinin ustalaşamadığını biliriz. Yeteneklı olmak yetmiyor. Sabır, direnç, kararlılık, uzun yıllar yaşanan yaşantılardan devşırebilme gucu: Usta, yetenek, emek, bılgi ve askla varoluyor. Yeteneğı olup da ne denlı çalısırsa çalıssın alanında dığer ustaların gorgu ve bilgilerine ulasamayan, onlan ozumseyip, kendini geliştiremeyenin ustalığından kuşku duyarım. Kendi başına usta olunmaz: Diğer ustaların varlığından haberli olmak gerekir. Coşkusuz usta da olmaz, içinde yaptığı işe aşk duymayan. Usta kendini işine adayandır. Ustanın gobek adı "adamış" olmalı ya da adayan, adamakta olan. Bıkkından, yorgundan, yılgından usta mı olur hiç? Vırtuyozluk ayrı. Incelmis, gergin bır ustalık. Teknıgın çok buyuk bır emek, yoğunlasma elbette sıradısı bir yetenek sonucu doruğa ulaşması. O yuzden çok az kisi ince ve ustun usta, yani virtuyöz olabilıyor. Takınak (obsesyon!) haline gelmiş bir ısrar, inat, becerinin gerektiği alanda, ruhsal, sinirsel, kassal, duşunsel yapımızın diğer alanlarını kör bırakacak bıçimde siddetlı bır yoğunlasma. Virtüyozlere saygı duymamak olanaklı değil. Nedense içım ısınmaz onlara, kendilennı çok fazla gerdlklerinl, kopacak denli inceldıklerını duşunurum. Çağımız teknoloıının katkısıyla, ılaçlar ve diğer yontemlerle, belkı genetık mudahalelerle bir alanda çok buyük, sıradan insanların ulasmaları olanaksız becerileri olan virtuyöz insanlar yetıştirebiliyor. Usta da, iıstun ve incelmiş usta (virtuyöz) da, işlerını yaşama zenginlıklennı yitırerek gerçekleştırıyorlarsa, dığer yanlarını kurutup bır tek yanlarını gelıstirme tutkusuyla, gonullerını yoksullastırıyorlarsa, o ustalığın o ınsana yakısmadığını duşunurum. Usta, bır insandır. Bir bütündur. Yaptığı işin dışında da "işi" vardır: Yaşama işı. Bır alana sıkışmışlık, o alanda başarı da sağlasa, insan butunluğüne zarar verip. Yaşamı kısıtlıyorsa, çok tehljkelidir. Royal Socıety bu eşıtsızlıgı duzeltmek ıçın gırışım lerde bulunuyor Socıety'ran sozcusu Stephen Cox, sorunun yeterı kadar kadının aday gosterümemesınden kaynaklandıgını üerı surerek şoyle konuşuyor Bılım dünyasında az sayıda kadın ust duzey mevkılere çıkabüıyor Akademı uyelıgının kabul edılmesı ıçın kadınların bılım muhendıslık ve teknolop alanlannda büımsel mukemmelnk duzeyme ulaşmış olmdlaıı gerekır Hedefımız kadınların meslekı yaşamldrında ılerlemelerı ıçın onlerındekı engellerı kaldırmak Bazı gozlemcüere gore sıstemının yerulenmesıyle eşıtiık zaman ıçınde sagldnabılıı Hâlıhazuda yenı uyenın eskıler taıafindan oneıılmesı gerekıyor Dogal olarak bu sıstem klıkleşmelereyol açıyor Royal Instıtutıon ın başkd nı Susan Greenfield ın onerısı ıse şoyle Her aday kendı kendıru onerırse başkalanna bagımlı kalma yukumlulugunden kurtulur Gordugum kadanyla uye seçımı ge nellıkle kışısel tavsıye veya kışısel vetolara bağlı olarak gelışıyoı Bu da kışüenn arkadaşlannı kayırması veya sevmedıklermı dışlaması anlamına gelıyor" El sürmeden olgunluk testi Portekiz'de geliştirilen bir teknik, meyvelere dokunmadan olgunluğunu saptamaya yarıyor. eyvenın olgun olanını seçmek ıçın dokunmak veya sıkmak artık gerekmıyor, yapacagınız tek şey karanlıkta parlayıp parlamadığına bakmak Portekız de bır grup bılım adamı meyvelerm olgunlaştığı zaman, lazer ıle ışınlandıŞında parlak floresan ışıgı yaydıgını oıtaya çıkartınca olgun ham ayırımının meyvelere zarar verılmeden yapüması olasılığı gunderne geldı Endustnyel açıdan meyvelere zarar vermeden ışle mek buyuk onem taşıyor M Portekız Coımbra Unıversıtesı nden Alexander Kharmalov bu ayıruru rastlantı oorıucu ortaya çıkarttı Elmayı floresanın gucunu olçen bır cıhazın ıçıne ıastlantı sonucu koyan Kharmalov elmanın yaydığı keskın kokulu gazın lazeı taıaundan tahrık edüdıgınde ışık yaydıgını fark ettı Bunun altmda yatan nedenı anlamakta zorlanan Kharmalov Teorık olarak buharlaşabüır organık gazlar ışık çıkartmaz Bu nedenle çok şaşırdım dıyor Daha üerı tetküderde Kharmalov ve meslektaşı Hugh Burrows, parlayan maddenın yalnızca gaz ol madıgını keşfettı Elmenın kabugunun da bu etkıyı yaratmakta onemlı bır rol oynadığı anlaşüdı Gaz molekullen kabufifun gozeneklı zanna dogru yukseldıgı zaman yal nızca enerjü< olanlar gozeneklerden geçebılır Bu molekullerın normalın uzerınde ütreşım duıumunda oldugu tahmın edüıyor Lazer ışınlan bu molekullere çarptıgı zaman daha duşuk tıtreşım durumuna geçtüden ıçın çıkarttüdan enerjı ışık halıne gelıyor Kharmalov aynca meyvenın çıkaıttıgı floresan spektrumunun meyvenın yaşına gore degıştığını keşfettı Meyve yaşlandıkça bu spektrum gıderek daha yogun bır rutebk kazanıyor Evlerde uzun sure duran elmalann (••nhılrirının ıcAinleşmesı bu olguya baglanıyor Khar malov a gore meyveler spektrumun mavı ucunda daha fazla ışık yayıyor çunku olgunlaştücça daha fazla metanol salgüıyorlar Floresan üe dtilan bu ımza mev ye ışleme sanaymde çakşanlar ıçın çok değerlı bu buluş Halı hazırda bu tespıt meyveyı sıkarak veya tek tek elden geçııeıek yapüıyor Kharmalov un yontemı elma kmon ve kıvı ıçın geçerlı olacak Şu anda teknıgın tıcarı alanda uygulanabılırhgı konusunda çalışan büım adamldiı sanayıcüeıın yarusıra tuketı cüeıın bu yontemden yararlanarak satın aldıkları meyvelerı zarar vermeden kontrol edebüeceklerını soyluyor New Scıentıst ^1 femmuz 2001 Reyhan Oksay Çağımız uzmanlık çağı. Her uzman, usta olamıyor, her usta da ustun usta (virtuyöz!). Ustalık elbette ozendırilmeli, bir konunun uzmanının, becerı sahibinin yaşam için gereklı olduğu çok açık. Ustalar yol gosterecek bize, uzmanın sıradanlığını aşmış; çalışkan, yetenekli, bilgili, aşk dolu, sürekli olarak kendini yenileyebilen, her dem taze ustalar, yaşamımızın zenginliğidir. Usta da zengin, ruh zengıni olmalı diye duşunuyorum. Einsteln, bir ustaydı; kor, sıkışık, dar bir usta değil, cıvıl cıvıl, çılgınlığını yaşayabılen erotik bir usta. Ömeğin, Freud'un ustalığına yine Freudgil bir gozlukle bakmak gerek, sancılarla doludur. Şoyle bir düşum var: Hangi konunun, işın ustası olursanız olun, yaşama ustalığına da sahıp olun. Bir onerime "duş" diyorum, bır duşsel oneri belkı, ya da onerısel duş! Kıskanç, ruhu azap içinde ustalar vardır: Çırakları ve kalfaları cehennemınde yaşarlar. Bildiğını bır turlü oğretmeyen, doğrusu puf noktalarını koşe bucak saklayan ustalarım oldu. Ne oldu peki? Onlan sevmiyorum şımdi. Kendımi ne denli zorlasam da saygı duyamıyorum onlara. Elbette, kotu sozler soylemıyorum onlar için, hatta tersini yapıyor, ovuyorum onlan. Yureğımın bır yerlerı sızlıyor ama, butun insan olamadıkları, ıç insan, ıçten insan, ozgur ruhlu olamadıkları için Başarabılselerdi, ulu olurlardı1 Ululuk, dınsel, haması çağrışımlarının dışında, bilgelik sahibi ustalara yakıştırdığım sıfattır Yazık kı ulu ustalarım fazla değildı benım; çevremde azdılar, yaşam koşulları, insan ruhunu buduyor, cuceleştiriyor. Dışarıdan bakılınca kocaman gorunen insanların ruhları gelişmemiş kalıyor. Engın ruhlu, zengin ıç dunyasına, yaşama rengine sahıp aşk dolu ustaların, uluların hasretıyle yanıyor yureğım. Kunduraa, demırcı, berber, ışadamı, yazar, akademısyen, herhangı bır konuda uzman, hele hele hekim, teknısyen ulular... Neredesiniz? Bana gorunmedınz, benden once gelenlere gorunduğunuz gibi sonrakılere de gorunun. 754/9