Katalog

Eylül ayında gökyüzü O Puar PaıaMnl Sah P*ftwnö« 1 CuiM<toı 'O 17 İJJ? • Hasan H. Esenoğlu(') uneş 10 Ağustos16 Eylul 2001 tarıhlen arasında 38 gun boyunca Aslan (Leo) takını yıldızında kalan Güneş, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecehk büınen hareketıyle ılerleyerek 17 Eylul30 Ekım 2001 tarıhlerı arasında 44 gun boyunca Başak (Vırgo) takım yıldızında bulunacak Guneş 2001 yüı ıçınde Yer'e 147 mılyon km ıle en yakm konubuna 4 Ocakta ve 152 mılyon km üe de en uzak konumuna 5 Temmuz da ulaşü Guneş 23 eylul gece saat 01 de Sonbahar Ekinoksu ndd olacağından gunler artık kısalmya ve geceler uzamaya başlayacakur G ler en az % 30 enerjı kaybı oldugu yonundedır Işık kırlüığıne karşı onlem yaklaşık bır elektnk santralı kurmak anlamına gelmektedır ote yandan ışık uretılırken komur petrol ve su gıbı doğal kaynaklar kullanüdığı ıçın boşa gıden ışık doğal kaynaklan da boşa harcamak demekur Ddhası mahyetı ne olursa olsun boşa gıden enerjı uretılırken çevre kırhhğı de yaratümaktadır devamı Elektrık Dış Aydınlatma Yonetmehğı TAslağı1 ıle bırlıkte TUG TUBITAK Ulusal Gozlemevı nın "http//wwwtugtubıtakgovtr/ısık/mdexhrml sıtesınde gorulebılır •f) "o "C 'O "9 "m "•) "m "O o Gezegenlerin ilginç konumları Eylul ayı boyunca Ay'ın evreleri resımde gosterdmıştır Ayrıca Ay ın yenıay ve dolunay evrelerıne tam ulaşma saatlen de bekrtümıstır Resımden Ay'ın yaklaşık 15 Eylul tarıhlen arasında 5 gun sureyle dolunay ve dolunaya yakın evrelerde kaldığı gorulmektedır Dolunay bu tarıhlerde yaklaşık 12 7 kadn parlaklığı ıle tum gece boyunca Ay ışığı üe Yer'ı yadınlatmaktadır Ay ın bellı başlı evrelere ulaşka tarıhlen Doğuşbaüş saatlen ve gorulme surelen ıle Ay m Yer'e en yakın ve en uzak konumu da şoyledır 2 Eylul saat 02 de Ay Yer'e 406 330 km ıle en uzak noktasında, 2 Eylul de dolunay evresınde (19 19 da doguyor ve 05 43 de batıyor tum gece gorulur) 10 Eylul de son dördttn evresınde (22 56da dogar ve 13 52'de batar, gece yansından ıtıbaren gorulur), 16 Eylul saat Ay 19da Ay Yer e 358 130 km ıle en yakın noktasında eylul de yeniay evresınde olacak ve gorulemeyecek 24 Eylul'de ilk dördün evresınde (14 31'de doğar ve 23 50 de batar, gece yansına kadar gorulur) ve 29 eylul saat 094da Ay Yer'e 405 760 km ıle tekrar en uzak noktasında bulunacak Eylul ayı boynnca degışen saatlerde Jupıter ve Saturn Yer'ın tam "Dogu noktası"ndan geçecektır Venus ıse 30 Eylül'de saat 06 00 01 de ufaktan yaklaşık 13 derece yukseklıkte ıken Yer ın tam Doğu noktasındd bulunacaktır Durbun veya teleskobu olan okuyucıılar eylul ayı boyunca Uranus u (pdrlakhgı +5 7 kadır) ve Neptün'u (par laklığı +7 9 kadır) Oglak (Caprıcornus) takım yıldızmda Guneş battıktan hemen sonra akşam saatlerınden ıtıbaren tum gece boyunca geç saatlere kadar yaklaşık 7 saat surekğıne Guneybatı tarafında gorebılırler Her ıkı gezegen ay boyunca ufuktan en fazla 30 derece yukseklıkte gorulecek ve ay sonuna dogru Guneş e gıtukçe yaklaşacaklarından gorulme surelen azalacaktır Uranus ve Neptun ıle bırhkte dığer gezegenlenn ve Guneş ın doguşbatış saatlen çızelgede venlmıştir 2001 Astronomı yülığında kayıtlı 1620 küçük gezegenden bu ay gozukecek en onemlüennden Ceres (+8 5 kadır parlaklıgında), Jnno (+9 7 kadır • parlakhğında) ve Vesta teleskop yardımıyla dıkkauı gozlemle gorulebüecekür Bu uç kuçuk gezegenın gozlemıne üışkın uygun şartlar şoyle orneklendınlehüınır Ceret ay boyunca Yay (Sagıttanus) takım yüdızmda akşam saatlerınden ıübaren gece yansına kadar Mars'ın yannmda (15 Eylül'de Mars'ın 7 derece Dogusunda ve 3 derece kadar daha alçağında) en fazla 17 derece yukseklıkte yer alacaktır Juno ıse ay boyunca sırasıyla Kuçuk Kopek (Canıs Mınor) ve Yengeç (Cancer7) takım yüdızlannda gece yansından bır haylı sonra sabah Guneş dogunca Gece Sabah ya kadar yaklaşüc Jupıter üe 1) Venus (1 30 Eylul) 1) Uranus (1 30 Eylul) 1) Uranus (130 Eylul) Venus un ortası cıvannda 37 2)Jupter (1 30 Eylul) 2) Neptun (1 30 Eylul) 2) Neptun (130 Eylul) derece kadar yukseklıkte go3) Saturn (1 30 Eylul) 3) Merkur (130 Eyhü) 3) Mars (130 Eylul) rulecekur Vesta da ay boyun4) Jupıter (130 Eylul) 4) Mars (130 Eylul) ca sırasıyla Boga (T^unıs) ve 5) Saturn (130 Eylul) Avcı (Oron) takım yüdızlannda gece yansından ıtıbaren sabah Guneş doguncaya de Jupıter gıbı ay boyunca Yer'ın tam Doğu noktasından her kadar Saturn'un hemen Baüsında (aynca +1 1 kagun degışen saatlerde ve yuksekhkte ıken geçecektır dır oldukça parlak olan Aldebaran'ın da hemen yaEylul ayında akşam gece ve sabaha doğru gonüebımnda) yakldşık 64 derece yukseklıkte yer alacakür lecek gezegerüer çızelgede ozetlenmıştır Parlaklığı ıse ay boyunca +8 ıle + 7 6 kadır arasında gıdeAynca eylul ayının başında ve sonunda gezegenlerin rek pdrldkldşarak gorulecektır Meraklı okuyucular kuçuk ve Gu1 Eylül 30 Eylül gezegenlerle ügüı aynntüı bügıye "http://cfawww.harDoguş Batıs Doğuş Batış neş'ın do vard.edu/cfa/ps/mpc.htm" adresınden uldşdbüırler Guneş 06 3119 37 07 0018 48 ğuşbatış Eylul ayında çıplak gozle kolay gorulebüecek parlak gezegenlerin konumlan yanda venlmışur Merkür, büındıgı g±>ı sadece ufka yakın olarak ya Guneş dogmadan once Doguda ya da Guneş batnktan sonra Batıda gorulebılır Gezegen eylul ayında akşamlan Gu neş batnktan hemen sonra yanm saat kadar kısa surehğıne Batı tarafinda Başak takım yüdızlannda ufuktan en fazla 8 derece yukseklıkte gorulecek Parlaklığı 0 1 üe +0 7 kadır arasında ay boyunca gıtukçe azalacak Durbunu veya teleskopu olan okuyucular gezegenı ay boyunca yaklaşüc şışkın ay evresınde ve sonra da son dordun evresınde gorebüecekler Bununla bırhkte Merkur ufka çok yakın oldugundan gorulmesı yıne de zor olacak Venüs, nısan ayının başlangıcından ıübaren Guneş'e yakm oldugu Aralık ayının ük gunlenne kadar 8 ay boyunca sabahlan gozukecek Gezegen eylul ayı boyunca sabahlan yaklaşüc 3 saat suresınce sırasıyla Yengeç ve Aslan (Leo) ta lam yüdızlannda Dogu tarafında (30 Eylul de tam Dogu noktasında) ufuktan en fazla 24 derece yukseklıkte gıderek azalacak şeküde gorulecektır Venus 4 kadır parlaklığı üe ışüdayacak Gezegen 15 Eylul de sabah saat 06 cıvannda Hüal evresındekı Ay'ın hemen yanında bulunacak Duıbuııu veya teleskopu olan okuyucular gezegenı yaklaşık şışkm ay evresınde tıpkı 27 29 Eylul tarıhlerındekı Ay ın bu mınyaturu gorunumunde ızleyebüecekler Mars, akşam saatlerınden ıtıbaren gece yansına kadar gokyuzunde ufuktan yaklaşık 22 derece yukseklıkte gorulecektır Şışkan ay evresınde bulunan Mars Guneydogu ta rafında Yay takım yüdızında yaklaşık 0 5 kadır parlaklığı arasında gorulecektır Ay boyunca gezegen Guneş'e yaklaşacagmdan gorulme suresı de parlaklığı üe bırhkte azalacak Jüpiter, eylul ayı boyunca gece yarısından sonra sabah Guneş doguncaya kadar (yaklaşüc 5 saat) gıderek artan surelerle Dazler (Gemını) takım yüdızında 2 1 kadır parlaklığı üe Doğu4dan Batı'ya doğru yaklaşüc 65 derece kadar bır alanda ızlenebüecek Aynca ay boyunca gezegen Yer ın tam Doğu noktasından her gun degışen saatlerde ve yukseklıkte ıken geçecek Jupıter ufuktan en fazla 64 derece yuksekte olacaktır Satürn, Jupıter'e yakın konumundan dolayı benzer şeküde Saturn de gece yansından hemen once başlamak uzere sabah Guneş doguncaya kadar Jupıter'den bıraz daha fazla surehğıne (yaklaşüc 7 saat kadar) Boğa takım yüdızında ufuktan en fazla 69 derece yuksekhkte +0 kadır parlakhğı üe Dogu tarafında gorulebüır Saturn de Doğu'dan Batı'ya doğru yaklaşüc 140 derece kadar genış bır alanda ızlenebüecek Bu da gezegenden onde ve sonuk olanı Saturn'dur Saturn Işık kirliliği Işık kırhhğı aynı zamanda boşa gıden enerjı ve dolayısıyla boşa gıden para demekur "Uluslararası Karanlık Gokyuzu Bırhğıhttp wwwdarkskyorg'nın yapüğı arastirmaya gore (yanlış seçım ve yanlış yonlendırme gıbı) uygun olmayan dış aydınlatmalarda ışığın % 30 kadan boşa gıtmektedır Bu yanhş uygulamalann mahyeu de orneğın ABD'de yılda 2 mılyar dolar oldugu hesaplanmışur, Ingılterede yanlış ışıklandırmadan dolayı kaybm yılda 53 mılyon sterlın tuta nnda enerjı kaybına neden olmaktadır Ulkemızde bu yonde bır araştırma henuz yapümamış olsa da ük değerlendırme (09 02)19 21 saatlen çı Merkur (08 21)20 24 Venus 03 43(18 08) 04 47(17 53) zelgede Mars (15 47)00 23 (14 57)23 45 verılmış00 01(14 56) 01 37(16 34) tir Paran Jupıter 23 56(14 35) 22 05(12 43) tez ıçınde Saturn Uranus (18 54)05 12 (16 53)03 09 yer alan (16 05)0154 saatlerde Neptun (18 01)0350 gezegen doğarken veya batarken gozlenemeyeceknr Eylul ayının gok atlasını ıçeren ve 15 Eylul akşamı saat 22 00 ıhbanyla gorulebüecek gezegerüer (resımde kesüdı daıre üe gostenlmış olan Guneş hattının hemen yakınına ba kınız) ve takım yüdızlar şeküde venlmışur Bu yazıda kaynakça olarak hsmen "The Astronomıcal Almanac 2001'den yararlanümıştır Açüc ve ışüc kırhhğınden uzak bır gokyuzu dıleğıyle (*) Astronom Dr Istanbul Unıv Fen Tak Astronomı ve Uzay Büımlen Bolumu (esenoglu@ıstanbul edu tr) 754/18