Katalog

Rastlantı mı değll ml? İndlin şHresl john Ktnntoy ve izak Rabln sulkastlan Incll tanmndan ön Zümrütten akisler A. M. C. Şengör görülmüş müydü? ABD'II arastırmaa Mlcheal Drosnln, özgün ibranke me Tarihin gücü ve terörü A. B. D.'de standart ray açıklığı ölçüsü 4 ayak, 8,5 inçtir (yaklaşık 142,79 cm). Bu son derece garip bir açıklıktır. Niçin böyle bir açıklık kullanılmıştır? Çünkü Ingiltere de demiryollan böyle yapılıyordu. A. B. D. 'de de ilk demiryollarını yapanlar Ingiltere'den gelmiş kişilerdi. Peki, Ingilizler raylarını niçin böyle yapıyorlardı? Çünkü ilk demiryollarını yapan kişiler demiryollarından önce yapılan tramvayları yapan kişilerdi ve bu ray açıklığını kullanıyorlardı. Peki, onlar niçin bu açıklığı kullanıyorlardı? Çünkü, tramvay vagonlarını yapanlar, at arabası yapanlann ölçüt ve âletlerini kullanıyorlardı. At arabası yapanlar bu tekerlek açıklığını kullanıyorlardı. Pekâlâ at arabaları niçin bu garip tekerlek açıklığını kullanıyorlardı? Çünkü herhangi bir başka açıklık kullansalardı, Ingiltere'n'ın bazı uzun mesafe yollarındaki tekerlek yuvalannın bu açıklıkta olması nedeniyle arabaların tekerlekleri kırılırdı. Peki bu yuvalı yolları kim yapmıştı? Roma Imparatorluğu, Ingiltere dahil, Avrupa'daki ilk uzun mesafe yollarını yapmıştı. Bu yollar o zamandan beri kullanımda kalmışlardı. Peki, tekerlek yuvaları? Yollardaki ilk tekerlek yuvalarını Roma savaş arabalarının tekerlekleri açmıştı. Kendi tekerleklerinin zedelenmesini istemeyen herkes de at arabası yaparken Roma standartlarına uymuştu. A. B. D. 'nin resmî ray açıklığı olan 4 ayak, 8,5 inçlik ölçü, Roma savaş arabalannın tekerlek açıklığından gelir. Roma'nın tercih ettiği tekerlek açıklığının nedeni de iki savaş atının kalçalannın genişliğinde olmak zorunda olmasıdır. Şimdi ilginç bir ilişki daha: Uzay Mekiği fırlatma rampasındayken ana yakıt tankının iki yanında iki güçlendirme roketi görülür. Bunlara katı roket güçlendiricileri (solid rocket boosters: SRB) denir. SRB'ler Thiokol tarafından Utah eyaletindeki fabrikalannda yapılmaktadırlar. Bunları yapan mühendisler, SRB'leri biraz daha geniş yapmak istiyorlardı. Ancak SRB'ler fabrikadan atış mahalline trenle taşınmak zorundalar. Tren hattı bir tünelden geçiyor. Tünel de ray açıklığından, yani iki at kalçasının genişliğinden biraz daha geniş. Dolayısıyla, SRB'ler tünele sığmak zorundalar. Dolayısıyla dünyanın şu andaki en gelişmiş nakllye aracı olan Uzay Mekiğinin dizaynı, ikibinbeşyüz yıl önce yapılan ve at kalçalannın genifliğine göre plânlanan savaş arabalarının ölçüsüne uymak zorunda! Türkiye'de eğltlm niçin çıkmazda? Çünkü Türkiye'de eğitimi yönlendirenlerin seçilmiş âmirlerinin çoğu, eğitimin düzeyi ile değil, yaygınlığı ile ilgililer. Peki bu ilgi nereden geliyor? Türkiye'de eğitimi yönlendirenlerin âmirlerinin çoğu, eğitimin düzeyinin kişiye kazandırması gereken beceriyle değil, kalitesiz de olsa bir göz boyamadan ibaret olan sözde eğitimin yaygınlığının kendilehne kazandıracağı oylarla ilgililer. Eğitimi yönlendirenlerin âmirlerinin bu göz boyayarak oy kapma hırsı nereden geliyor? Çünkü bu kişiler büyürken evlerinde kendilerine bir şeyler öğrenmek, beceri kazanmak için okumaları değil, anlamsız diplomalanyla birilerinin gözünü boyayarak bir iş kapmak ve anne ve babalarını mutlu etmek için okumaları söyleniyordu. Peki bu eğilim nereden geliyor? 1919 öncesinde Türkiye'de herhangi bir şekilde yükselmek Sultan'ın ve çevresinin gözünegirmekle mümkündü. Bunun için her yol mübahtı. Kişi kendi becerisini nesnel bir kıstasa göre değil, bir başka kişinin keyfine, öznel hislerine göre değerlendirmeğe programlanıyordu. Halbuki günümüzde eğitimin düzeyi, onun bunun keyfine göre değil, bilimin nesnel gereklerine göre saptanır. Ama ulusal alışkanlığımız çoğumuzun bunu görmesine engeldir. Dolayısıyla, şu anda dünyada en geniş bilgi ve görgü gerektiren bir iş olan eğitim yöneticiliğinin esaslan Türkiye'de tarihin gücünden ötürü ilkel bir kabile sisteminin sosyal yapısına göre düzenlenmek zorundadır. Tarihin teröründen kurtulmanın tek yolu, tarihten edinilen alışkanlık ve âdetleri, gelenekleri akıllıca eleştirmektir. Demokrasi oyuyla karar mekanizmasına katılan bireyin bu eleştiriyi yapabildiği, yani, akıllı, bilgili ve görgülü olduğu varsayımı temellerinde yükselen bir idare şeklidir. Kabile kurallarının geçerli olduğu yerlerde demokrasi, çoğunluğun tercihini yansıttığı halde öznel ve keyfi adımlar atmaktan kurtulamaz. Yalnızca bilimin bizlere tanıtabildiği doğal çevre ve doğal yasalarla karşılaşınca da burnunu onlara çarpar ve tuzbuz olur. Bilim temelinde yükselen Batının şamar oğlanı haline gelmiş olmamız şaşırtıcı mı bu şartlar altında? 754/S tlnden blr baslangıç mektubu seçnlp, üzerlnden her seferlnde belll defalar geçlllrse bu clnayetlere açıkça gönderme yapıldığınm farkedlleblleceğlnlIddla edtyor. Ancak bu rastlantılar safirtıa değll; çünkü Amstrafyalı arastırmaa Brendan McKay de aynı yöntemle Moby Dlck adlı eserde Troçkl ve Candl sııIkastlannın Izlerinln bulmuftu. çunku maddenın başlangıçtakı dagıhmına gore pek çok yasa gehstrüebüır Bunlann hepsı de ( guneş sıstemını Mars'tan onceki gezegenler ve Mars'tan sonrakı gezegenler olarak ıkıye ayırdıgımızda) "n'ın karesi" şeklindedır Işlen yenıden kanstıralım mı? Başlangıçta ozgul bır madde dagüımı ongorursek "K exp n" formulune yanı TınusBode yasasına ulaşınz1 Boylece Lanet olası tereyağh reçelll ekmekler yine başa donmuş olduk1 Kısaca, başlangıçtakı Tereyağlı reçelll ekmeklere dlrseğlnlzle ne kamadde dagılımını bılmedıgımız surece gezedar çarparsanız çarpın, ekmek yere her zagenlerm konum yasasını çıkaramayız Yani koman reçelll yağlı kısmı yere gelecek fekllde düfer. Inanmıyorsanız, blr de kltapla deneyln, numlar, "K exp n", "n'ın karesi" şekhnde oldusonuç hep aynı olacaktır. Çünkü nzlkçl Robert gu gıbı yasasız da olabilir Dolayısıyla laskar'ın Matthem'ın kamtladığı Uzere, masamn yükçalışması, daha gerçekçı sayısal sımulasyonlasekllğl hlçblr zaman, ekmek masamn kenanndan yuvarlanmaya basladığında yerçeklmlnln ra ulaşma adına atılmış kuçuk bir adım Kesin etklslyle baslayan rotasyonunu tamamlanmacevap ıçın daha beklemek gerek, ama belkı de sına yetecek kadar yüksek değlldlr. Masalann çok degıl1 Bırkaç yüdır dışgezegenler uzenne yUksekllğl değlflr demeyln, çünkü masalann yurutulen çalışmalar sayesınde konumlar yılyüksekllgl blzlm boyumuza göre ayarlamr. Boyumuzun uzunlugu da yerçeklml tarafındızlara gore daha kesın bır şekilde bilinebiledan... Yine de merak edlyonamz sövleyellm: cek Nottale birkaç ay once, 50 dışgezegen bu kural 3 metrenln Uzerlnde gerçekleşen dtiuzerine yapügı ıncelemeyi açıkladı. Gezegenlüslerde geçertlllğinl yMrtyor Ancak ne yazık ler arasındakı uzaklıgı yıldızın kutiesıne gore kl 3 metrelik masalarda Insanlar değll, devler oturablllyor. ıfade etügımızde konumlann "n'ın karesi" yasasına uydugunu 10 bın kuçuk madde goruyoruz. bloku yerleştnp bunYine de heyecanlann gelışımını incelelanmayın. Çunku mış. Her çarpışmada bugun bıldıklerikutieler kaynaşmış ve miz 400 yü oncebuyumuş. Maddeler sıne gore çok olsa buyüdukçe, hareketleda, 400 yü sonrari de artmış, Boylece sına göre oldukça sıstemdeki yorungeleyanıltıcı olabüu:. rin kaotik de olsa asla Konumlan açıklabırbırıne karışmadıgı yacak bır yasa, ortaya çıkmış. Teonk eger varsa, bıze hesaplann yanı sıra nerelerı araştırbügısayar ortamında mamız gerekhgı da dogrulanan teori, hakkında bır ıpuguneş sıstemının son Tam Cüneş tutulmalan cu vererek, evredenge durumunun, Hlç dufündünüz mü, neden tam güneş tutulma nın büınmeyen gezegenlerm dagüımı lannda günesln çapıyla ayın çapı denk düfer? koşelerinin keşVVashlngton Unlventesl'nden Culllermo Conzayasasıyla tanımlanabı lez bunun blr rastlantı olmadığı gorüsünde. fınde yardımcı leceğıru açıga kavuşru Conzalez öncellkle Ay'ın Cünes Sbteml'nde en olabüir Ote yanruyor Başka bır deyış mükemmel tutulma yapan gökclsml olduğunu dan şu soru aküle, gezegenler rastlan fark edlyor. Uzmana göre Ay, 150 mllyon yüdır lardan hıç gıtmiDünya'aa yasam kosullanmn sabMenmeslnl tısal evrım geçırdiklerı sağlayan en uygun konumda bulunuyor ve yük yor' ya rastlantı ıçın konumlan bır ya sek organlzasyonlu yaşam blçlmlerlnln ortaya varsa ve herşey sayla açıkldnabılıyor çıkmasını sağuyor. Uzman buradan, tam tutul bir tesaduften Pekı, herşeyı açıklayan ma gerçeklestlrebllen uydular etrafmda donduk ibaretse' lerl gokclsmlnde yasam kosullan maydanagetlbu yasa ne 9 Beklenünız rlr sonucuna vanyor. Conzalez çok Ikna edlcl olBaşak Taraktaş tek bır yasa oldugu yo masa da, rastlantmm temel sebepler doğurablSaence Vıe Nısan nundeyse yanüdınız leceğl gerçeğlnden süphe etmeyln. Laurent Nottamle'e göre blr gezegenln varoluf olasılığı blr yasayla gösterlleblllr. Yalnızca gezegenln yıldıza olan uzaklığına baölı olan bu yasa bugüne kadar bulunan llk 50 dısgezegenln konumuna uygun düfüyor. Ancak karara varmak Içln nenüz çok erken... Düzenll ml değll ml?