Katalog

Havadan sudan Mikdat Kadıoğlu Hafif, sulu ve yavaş Çok daha sıcak yazlar bızı beklıyori Avnıpa Bırlığınce IPCC'ye hazırlatılan ve onumuzdekı aylarda yayınlanması beklenen kuresel ısınma uzerıne yapılan uçuncu değerlendırme raporu boyle soyluyor Rapora gore onu muzdekı yıllar Kuzey Avrupa ulkelennde daha fazla seller gorulebılecekken, Turkıye ıle beraber Guney Avrupa çok daha sıcak ve yazları kurak olacak Boylece, bu yıl ılık gecen kışın ardından sıcak bır yaz yaşamamız ve tehlıkelı sıcak hava dalgalan ıle karsılasmamız buyuk ıhtımal dahılınde Onumuz dekı sıcak yaz gunlennde havadakı bağıl nemın yukseklığınden yıne çoğu muz şıkayet edecek Sıcak ve nemlı hava bıze havayı daha sıcak htssettıre rek bızı bunaltmasının yanı sıra bına ve eşyalarda kuf ve mantarlann çoğalmasından dolayt bızdekı alerjık reaksıyonların artmasına da neden olabılecek Sakın sıcak hava dalgalannı kuçumsemeyın Orneğın, ABD'de 19361975 yılları arasında 20,000 kışı hayatını sıcak hava dalgalanndan dolayı kaybetmıştır Sıcak hava dalgalanndakı olumlenn msanm gelır sevı yesı ıle de ılışkılı olduğu tespıt edılmıştır Hava sıcaklıklan 40 &»C ve daha yuksek olduğu gunlerdekı hava şartlan "Sıcak Hava Dalgosı" olarak adlandırılır Sıcak hava dalgası en az ıkı gun sureceğı belırlendığınde de msanlar ıçın de halka "Sıcak Hava Dalgası" ıhban yapılır Hava sıcaklıklan normal değennden 6°°C ve daha yuksek olduğunda da "ekstrem" veya "asın yuk sek hava sıcaklığı" olarak adlandırılabılır Sıcak havalarda terleme canlılar ıçın doğal bır soğuma mekanızmasıdır Havadakı yuksek nem vucuttan tenn buharlasmasını yavaşlattığı ıçın sıcak nemlı havalar, ınsanları bunaltır ve hava sıcaklığını daha fazla hısset melerıne neden olur Orneğın, sıcaklığm 32 °°C ve bağıl nemın %70 olacağı bırgunde ınsanlann hıssedeceğı hava sıcaklığı 41 °°C'dır Boyle gunlerde (termometre ıle olçulebılecek) hava sıcaklıklarına ılave olarak ınsanlann da nemden dolayı hıssedeceğı sıcaklıkların bılmesı gerekır Ulkemızde de, ozellıkle de sehırlenmıze ve kıyılanmıza yaz aylarında hakım olan nemlı ve sı cak hava bunaltıadır Daha çok çocuk, yaslı, hasta ve kılolularda olmak uzere, bır çok sağlık problemlerıne neden olabılır Kadın ve erkek: 0 KADAR DA FARKLI DEĞİLİZ! Ğİ Bazen farklı gezegenlerden gelmiş gibi davranıyoruz. Peki, kadınlar ve erkekler gerçekten bu kadar kesin çizgilerle birbirinden ayrılıyor mu? nce Bay Marsı tanıyalım Doğuştan avcı olan bu korkusuz tur yon bulma ve hedefe kılıtlenme konusunda ne kadar yetenekü ıse sosyal ılışküerınde de o kadar becerıksızdır Ayrıca tehlıke altında olduğunu sezdığı anda soluğu mağarasındaahr Şımdı de acüann kadın 'Bayan Venttt'u tanıyalım Arkadaş edınme ve ayakustu sohbet konusun da son derece becerıklı olmasına karşın park etme ve yon bulma konusundd tam bır felakettır Tek kusu nı sık sık kapüdığı alışverış krızlen ve anıden ortaya çıkan duygusal patlamalandır O bır urunu mudur yoksa oyuncak bebek veya taban caların bır koşullandırması mıdır 7 Bılımsel çalışrnalar çogunlukld cınsıyete üışkın kahplasmıs onyargüan destekler nıtelıktedır Ancak bıraz derıne ınınce bu klıselerın alündan farklı bır go runtu çıkar Kadın ve erkege ılışkın bu kalıplan bıraz kıralım I.KIişe: Erkekler alışverişten nefret eder Yanlış Her ne kadar erkek kadınla bıriıkte alışvense çıkmaktansd dışçıye gıtmeyı tercıh etse de bı lım bunun tersını soyluyor Unıversıty College Lon donddn Geoffrey Miller tarıhte ılk dlışverıse çıka nın erkek oldugunu belırtıyor Alışverış arzusunun atalanmızın suslenme merakından kaynaklandıgını üen suren Miller Vucut boyama takı takma ve kurk gıyme merab ıle başldyan suslenme alıskanlığı en fazla erkeklen etkısı altına aldı dıyor Miller tuketım merakının karşı cınse sınyal gondermek amacıyla ortaya çıktığıru soyluyor Erkek tavus gorkemlı kuyrugu ıle dışılere ndsıl havd atıyor sa ınsan erkegı de cuzdanını boşaltarak satın aldıgı Porsche ıle kadınlan tavlamaya çahşır Kadınlar ure meye erkeklerden daha fazla zaman ve enerjı harcadıklan ıçın eş secımınde daha tıtız ve seçıcı ddvranırldr Doldyısıyla doganın gosterışlı statu sem bollerı buyuk olçude erkeklere sunulmuştur çunku erkegm tek endışesı kadınlara kendını be gendırmektır Kaldı kı erkekle rın kadınlara karşı sergüedıklerı bu govde gosterısı çok onemlı bır mesaj ıçermektedır Erkegın gonderdıgı sınyal ne kadar gorkemlı ve değerlı ıse erkegm değen de o denlı artar Kısaca erkek kadının gozunu boyayarak ne denlı yen doldurulamaz bır nımet oldugunu kanıtlamak zorundadır Bu arada kadınlan "alışverif ba^ınüısı" küan motrvas yon nedır 9 Miller kadınlardakı rukeüm merakının açıklanması çok zor bır davranış bozuklugu oldugunu belırterek şoyle ko nuşuyor Bana kalırsa kadınlar dakı alışverış tutkusunun nede nı sosyal statu yanşında dıger kadınlara fdrk atma ıstegıdır lnsanlar tekeşhdır ve dığer hay vanlarla karşüaştınldıgında çocuklarına muazzam mıktarda zaman ve kaynak ayınrlar Bu nedenle kadınların çıkan eşlen nın yanlannda kalmasından yanadır Bunun dayolu erkeklenn kullandıgı cınsel sınyallerın ay Tavsiyeler ve oneriler ABD'de sıcak hava dalgalan ıçın halka yapılan tavsıye ve uyanlar ozetle soyledır (x) • En tehlıkelısı yazın basmda gorulen sıcak hava dalgalarıdır Sıcak hava dalgasına ılk 2 veya 3 gun alışmak ıçın bekleyınız Olumler, yuksek sıcaklıkların yasandığı gunden bır, ıkı ve uç gun sonra da olabılmektedır • Şehırlerde yasayanlar, kırsal alanlardakılerden daha fazla sıcak hava dalgalanndan etkılenır • Bınalann ust katlannda oturanlar da alt kattakılerden daha fazla etkıle nır • Bunaltıa gunlerde ıs kazaları artar ve ışçt venmı de onemlı olçude duser •Sadece soğuk havayı sıze doğru ufleyecek sekılde vantılatorlerınızı çalıstınn Unutmaym vantılatorler havayı soğutmaz, sadece tennızın buharlaş masına yardımcı olarak sızı soğuturlar Hava sıcaklığı 37 8°oC'nın uzennde olduğunda hava hareketı ısı stresmı arttınr Bu nedenle, hava sıcaklıklan 32 3°°C ve nem %3S 'den buyuk olduğunda soğutma ıçın vantılator kullanmayınız • Sıcak havanm dışanda ve soğuk havanın ıçende tutulması ıçın, perdeler kapalı tutulabılır, pencere ve duvariar gunes ısınlannı gerı yansıtan alumın yum folyo vb ıle kaplanabılır • Mumkunse dısarı çıkmaym ve asın sıcaklık değısımlenne maruz kalmayın • Mumkunse gunesten uzak durun ve bınanın en alt katında kalın Ya da 11 00 16 00 saatlerı arasında serm yerierde veya halka açık klımalı bınalarda vakıt geçınn • Vucudunuz normal vucut sıcaklığını koruyabılmek ıçın herhangı bır sıvıya değıl ozellıkle suya ıhtıyaç duyar Bol su ıçın Susamasanız bıle, vucut sıcak lığının asın artmasını onlemede vucudunuza yardımcı olmak ıçın su ıçın • Az ama sık oğunler seklınde yıyınız Mıdenıze ısı ener/ısı depolamayın Metabolık ısıyı arttırdığı ıçın yuksek mıktarda proteın ıçeren yıyeceklerden kaçının, sulu ve hafif seylen tercıh edın • Eval hayvanlannızı da ıçende tutun ve su kaplarını daha sık doldurun • Dısan çıkmak zonındaysanız, hafif kumastan yapılmış, açık renklı ve vucudu sıkı bır sekılde sarmayan gıysılen tercıh edın • Kafanızla bıriıkte yuzunuzu de korumak ıçın genıs kenarian olan sapkalargıym Ya da şemsrye tasıym Zaten semsıyeler, ınsanlan gunesten koru mak ıçın ıcat edılmıştır • Hareketlennızı yavaslatın Dısanda fizıksel guç harcayarak yapacağınız bır ışınız varsa onu sabahın erken saatlennde yapın Unutmaym gunun en soğuk zamanı sabah 4 00 ıla 7 00 saatlen arasıdır • Cuneste yanmaymız Cuneş yanıklan vucudun soğumasını zoriastınr • Cunluk etkınlıklennızı planlarken havanın bunaltıalığını da mutlaka goz onunde bulundurun Bunun ıçın, hıssedılen sıcaklık gıbı, bunaltıalık (sıcaklık + nem) bılgıhnnı veren hava dunımu programhnnı ızleyın Ozetle, sıcak hava dalgalanndan kotu bır sekılde etkılenmek ıstemıyorsanız asın sıcak havalarda, "hafif, sulu ve yavas" bır yasantı surdurmenız gerekıyor (x) Amencan Red Cross Dnaster Semcei Heat Waves Kadın ve erkeğı basıt bır şeküde boyle karıka turıze edebüırız Dunyada ınsan sayısı kadar farklı kı şılık bulunmasına karşın ınsanlan kliçeleıe oturtma eğüımımız genellıkle ağır bdsar Her ne kadcu klı şelerden uzak durmamız gerektığını seslı olarak dıle getırsek de bazı küşelerın ne kadar ısabetlı olduğu nu gızlı gızh kabul edenz KİLşeler otomatık olardk cınsıyet farklılıgının ko kenlerme ınme zorunlulugunu doguruyor Kadın ve erkek arasınddkı ddvranı^ fdrklüıkları evrensel rrudır 9 yoksa bazı kulturlere ozgu bır olgu mudur Kalıtsal mıdır yoksd sonradan mı ogrenılmıştir' Genlerımızın Kadın eflnl eUnden kaçr mamak Ifln fd rinl tükttkn yoluyla gön dermtve baslar. lfte~bu ne denk kadmhrda ttiketlm bk tutku haHnt alır. kadıoglu@ıtu edu tr 740/18