Katalog

Zümrütten akisler A. M. C Şengör Milankoviç'in Istanbul'u Istanbul'dan uzak yaşamak ne kadar da zorl Bilim dünyasının en seçkin üyeleriyle dolu bir ünivenitenin içinde günün her saatini bilimin son adımlarının sunduğu sorunları düjünerek geçirmekte iken bile Boğaz'ın incisini bir an bile gönlümün gözünden uzak tutamıyorum. Bilimin vatanı yoktur. Bilim, düşünen, gören, duyan ve elestiren insanlann olduğu heryeri kendine vatan edinir. Doğrul Ama ben, Celâl Şengör, bilimi önce Istanbul'da öğrendim başka herseyi önce Istanbul'da öğrendiğim gibi. Ailem, okuldoki hocalarım, Istanbul'un insanları, insanlık tarihine tanık binaları, harabeleri, hâtıraları, insan muhayyilesine sığdırılamayacak sonsuz bir ırmak gibi akan jeolojik zamanın eseri olan o essiz doğal güzellikleri, Akdenlz'le Avrupa'nın bitki ve hayvan âlemlerinin temsllclleri dört ayaklı, kanatlı, gagalı, dallı, yapraklı Istanbullularl Bunlar benim ilk ve en önemli hocalarım olmuşlardır. Istanbul sanki güzelliğin, cazibenin, asaletin, her türlü zenginliğin sehirlesmiş tanımıdır. Ondan uzak kalmak ilham kaynaklarımı kurutuyor, hislerimi köreltiyor, düşüncemi kütleştiriyor, hayatın yavaş yavas benden el çektiğlni hissedergibi oluyorum. Istanbul'a susayan dudaklarım çatlıyor, onu arayan gözlerlm buğulanyor. Odysseus'un Ithaka'ya geri dönememenin ızdırabıyla kıvrandığı, Sadullah Paşa'nın Viyana'dan Sultan Abdülhamit'e Boğaziçi hasretini dindirmesi için yalvardığı gibi, ben de buradaki tüm bilim zenginliğine ve maddî rahatlığıma rağmen vatanım Istanbul'a döneceğim günleri çekistiriyorum. Istanbul, onu bıraktığım için bana sitem ediyormuş gibi geliyor, uykularım kaçıyor. Her denizde Milankoviç'in üçparçalı bir Venedik aynasına benzettiği Marmara'yı, Boğaziçi'nl ve Haliç'i, her tepede Çamlıca'yı, her adada Prens Adalarını görüyorum. Her an sevgili esinden uzak kalmıs, hattâ bir zâfiyet ânında ona ettiği hayâli ihanetin pismanlığıyla perisan zevcin iskencesini yaşıyor gibiyim. Istanbul benim Leylâ'm, ben onun Mecnun'u. Bir bilim sütununda bunlar da nereden çıktı diyeceksiniz. Bu akşam modern ikllm kuramının kurucularından büyük Sırp mühendisi ve astronomu Milutin Mllankovlç'in (18791958) "Uzak Dünyalann ve Zamanlann Içlnden" (Durch Ferne Welten und Zeiten: Leipzig, 1936) adlı popüler astronomi kitabını okuyordum. Bir de ne göreyim! 2 Mayıs 1 Haziran 1922 tarihlerinde Milankoviç Istanbul'daymıs. Belgrad'dan Doğu Ekspresi ile Istanbul'a seyahatini ve büyülü sehirde geçirdiği günlerini naklediyor mektuplannda (kltap bir hanım dosta mektuplar seklinde yazılmıs). Seyahat sebebi Fener Patrlkhanesinde düzenlenmiş olan Ortodoks Takvlm Reformu toplantısı. Milankoviç Yugoslavya'yı temsilen matematiksel astronomi uzmanı olarak katılmış toplantıya. "Kararsız bir sekllde kalemi elimde tutuyorum, basımdan geçenlerln ve gördüklerimln zenglnliğl nedenlyle nereden baslayacağımı bilemiyorum... Bu gezlntiler Boğaziçi'nln dünya yüzündekl en güzel yer olduğu konusunda benl Ikna ettl. Bir kristal temizllğlndekl akıntı, her blrl yenl bir mutluluk glzleyen kıvrımlar arasından Iki kıt'ayı blrblrinden ayırarak Kara De• nlz'den Marmara'ya akıyor. Oradan da, eskllerln Hellespont dedlklerl Çanakkale Boğazından geçerek Akdenlz'e kavusuyor. Rengi gök mavlsl, bazı yerlerde zümrüt, bazan da panzehlr taşt gibi. Çamların ve seMlerln klâslk bir çehre bahsettiklerl yemyesil tepelerle çevrlll. Bu tepeler eskl, âdeta hayâl ürünüymüf gibi görünen eskl kalelerle Hlsarlar taçlanmıs. Hepsl bir tablo güzelllğlnde. Akıntı kenarında eski Türk evlerl ve modern vlllalar onu kucaklıyorlar. Bu essiz yerlerde, özelllkle o heyecan verlcl BÜyükdere'de, güzel insanlar araunda güzel günler geçlrdlm. Bunlan lleride sözlü olarak da anlatacağım.... Buradan gene geçmlse gldlyorum. Ve hep su soru aklıma takılıp duruyor: Bln yıldan fazla Yunan kültürünün merkezl olan, Tanrının kutsadığı bu topraklarda bilim nlye çlçek açamamış?... Kaderln garlp blroyunul 330 yılında Büyük Konstantln Blzans'ı Yenl Roma adıyla Doğu Roma'nm baskentl yapıp burada Hrlstlyanlığı egemen Mmça, eski Yunan tanrılanyla blrlikte Yunan bilimi de mahvolmuş." Bu satırlan okuyunca aklım gene Istanbul'a, oradan da Ege'nin o tasvlri bile mümkün olmayan büyüleyici güzellikteki sahillerine, Assos'a, Efes'e Mllet'e gitU. Zümrüt sulann kenarında çakıl plajlannı gölgeleyen pasaklı Akdeniz çamının nefasetinin geçmisin görkemini kekeleyen yıkıntılara kanstığı geldigözümün önüne. Onlann arasında oynaşan Akdeniz'ln, benim yurdumun, güzel çocuklan. Bizler buralann sahibi, bilim temelll insan uygariığını yaratanlann mirasçtlanyız. O yerlere karsı, oralarda anılan dolaşan büyük insanlara karşı görevlerimiz var. O yerlerin gerçek mirasçısı olmak, bilime, uygarlığa sahip çıkmak demek. Milankoviç'in mezardan söyiedikleri beni mahzun etti. Istanbul, hayâlimde ilâhi güzellikte bir çlft simsiyah göz haline geldi. Ruhumun içine bakan o gözlerden akan yaşlar benimkilere karıstı. Elimde Milankoviç'in kitabı, ruhi bir bitklr* lik içinde koltukta uyuyakalmısım.... 760/5 ffos/lt güzelllğln sembolü sayılan Laetltla Casta, heykellnde çarpık dlflerinln görülmemeslnden son derece mutlu... hem de antibıyotıklere karşı direnç kazanıyorlar. Parodontoz genelde agnsız yayıldıgından ilk evrelerinde fark edümez. Dişetı koyu kırmızı bir renk alır, şişer ve kenarlardan çekilmeye başlar Doku bu durumda en hafif dokunuşlarda bıle kanar Diş ve dişeti arasında 630 mm dennliginde cepler oluşur. Yemek artıklan bu ceplefe kolaybkla sızabılir ve mikroplara uygun zemını hazırlarlar Actınobacıllus ve diğer ıletken mikroplar dokunun ıçine kadar işler Hatta diş koklerınm bulundugu kemıge de zarar vermeye başlarlar. T^bii ki bu bakterüer güçlerıru her agızda gösteremezler Bazı insanlann bu mikroba karşı bagışık olduklan sanılmakta. Würzburglu dişçilerin deneyimlerine gore Almanya'da en az 3 farklı Actinobacillus turü yaygın. Bunlardan ıkısi zararsız, ancak üçüncüsü yogun miktarda hucre zehri üretmekte. Normalde agızda mıkrobun tek turu yerleşır. Bu canlılar çocuklarda son derece etkili bir gelişmeye neden olabilir ki (agresif parodontoz) bu durumda süt dişleri dahi dokülebilir. Kimin daha sağlıkh olacagı konusunda genlerin önemli bir rolü var. Araştırmalar sonucunda parodontoz hastalıgının %4080 oranında genlerle belirlendigi saptanmıs. Sigara ıçmek de kötü sonuçlar dogurabiliyor. Zehirli sigara dumanı dişeünın kan dolaşımını ve savunma mekanizmasını zayıflaür. Mikroplar daha çabuk çogalır ve sinsice dişetine yerleşırler "Bundan sonra hastalaıda kesın tedavı neredeyse mümkun degildir" diyor Hamburglu diş doktoru Mühlenbeck Fakat hastalıgın gelişimı engellenebüiyor en azından Parondontozun yok edümesı için doktorlar mikropları keskin bir aletle kaayor ve diş koklerıni ve kemigi torpüluyor. Antibiyotiklı diş ıplen de mikroplan temizlemede işe yarayabiliyor Gelecekte iletken mikroplan daha ıyı teşhis edebüırsek hangı ılaçlarla tedavi edebilecegimizi de ogrenebilecegiz, diyor Beikler. Fakat ne yazık ki Actinobacillus mikroplar bugune dek kokunden temizlenemedi. Cepler buyuk bir ozenle baktenlerden arındınldıgında bile hastalık bir yıl ıçinde tekrarlayabiliyor. Mikroplar yalnızca disetlerinde bannmıyor. Yanaktaki mukoza zannda, düde ve bademciklerde bulunan mikroplar yeniden ceplere doluşuyorlar. Mikroplu ceplerın bu yüzden 612 ayda bir temizlenmesi gerekiyor, hatta bu işlem ömür boyu devam etmeli. Ve tum bu temizlık ve bakım kurallanru yerine getirenlerde diseti yeniden gelişebılir de. Nilgün Özbaşaran Dede Kaynak: Spiegel; 42/2000 Yetersiz ağız temizliği dişetİni nasıl etklllyor? 1Ytnl ftrfalanmif her üi Uttrlndt proteln •MfefciMcrimfen olufan Mr fflm tabakau dmta grlU Bımun üterlnt MH bakterikr ytrteşk. taktrrlkr dlflerln hr\alanmaiimlan dört taat sonra tUflerin Uıtrin* ytrttfMtr. mty 2 Dtşt yaptfan htr bakteıi yenl Ur bakttriyi ftker 3 tğtr bakterihr dUzenll olarak temlzknmezte, dlf ve dlftl araunda cepler olufur. 4 »okttrikr doku r» ktmlk > i sc parodontoz mdtnlyk dtfltr dokulilr. ıtrt •CflfnnlCf* TnVOn folMMZ MMI MMT s&ftfot