Katalog

Hierapolis'te 'arkeosismoloji parkı'oluşuyor ünümüzde dünyanın degişik yerlerinde örnekleri görüldugü gibi, aktif faylann hareket etmeleri sonucunda degişik büyüklüldeıde depremler meydana gelmekte ve buyuk depremler çevredeki yerleşim yerlerinde çeşitli hasarlara neden olmaktadırlar. Türkiye bunun en acı örnegini 1999 yılında Izmit ve Du2ce depremlerinde yaşadı. Bati'da Istanbul'dan doguda Bolu'ya kadar ^lan bir zon boyunca birçok yerleşim yen yerle bir oldu ve onbinlerce insan yıkmtüann altinda can verdi. Aynca, büyiık depremler yeryüzünde kınlmalara ve yırtılmalara neden olmaktadırlar. "ttepremlerin sonuçlannı minimum hasarla geçirmek, can ve mal kaybını en aza indirmek için alınması gereken onlemlerden en onemlisi buyuk bir deprem meydana geldiginde sonuçlannın neler oldugunu nesüden nesile aktarmaktir. Insanlar bu vahim sonuçlan görduklerinde yaşadıkları bolgede böyle bir tehlike var rru yok mu, onu merak edecek ve ögrenmeye çalışacaklar, böyle bir tehlike var ise buna karşı alınması gereken onlemlerin neler oldugunu ögreneceklerdir. Bu bılgilere sahip bir kışi ev, işyeri vb. bina yaparken daha dikkatli olacakhr. Omegin, 1999 depremlerinde yuzeyde kınklar oluştu ve bu kınklann bazılan binalan çeşitli şekillerde kesti. Bu depremi yaşayan ve o kıngı gören bir kişi evini o kınk uzerine yapmaya kalkışmayacagı gibi çocuklannı veya çevresindekileri de o kınktan uzak durmalan için uyaracaknr. Çünku yeniden deprem olduğunda oluşacak kıngın evini yıkacagı bilincine sahiptir. Ancak, aradan belirli bir zaman geçtiginde yuzeyde meydana gelen kmklar erozyon sonucu ya ortadan kalkacak veya degişiklige ugrayacak, dolayısıyla sıradan bir vatandaş için yuzeydeki böyle bir yapı (yani degişiklige ugramış yüzey kıngı) hiçbir anlam ifade etmeyecektir. Bunun bir deprem kırığı oldugunu bilmeyen bir kişi hiçbir araştarma yapürmadan binasını bu kınk uzerine inşa edebilir ve yeniden deprem olduğunda kınk üzerinde meydana gelen depremde grabenin kuzey kenan boyunca yuzeyde yaklaşık 70 km. uzunlugunda bir bnk oluşmuştur. Aydın'ın batisından başlayıp doguya dogru devam eden bu kınk boyunca guney kısım yaklaşık 2 m. kadar düşmüştür . Bu depremin oldugu tarihte bugünkü koy ve ilçe gibi bir G Deprem konusunda en önemli eğitici çalışmalardan biri de, büyük bir depremin sonuçlannı nesilden nesile aktarmaktır. Işte Hierapolis'te depremin etkilerini herkes görebilecek... çok yerleşim yeri yoktu. Aradan geçen süre içinde yeni yerleşim yerleri kuruldu ve o tarihte var olan yerleşim yerleri daha da genişledi. Bu yapüaşma surecinde birçok yerleşim yeri 1899 depremi yüzey kmgının uzerine kurulmuş ve gelişmiştir Dolayısıyla bu bolgede meydana gelecek ve yüzey kıngı oluşturacak bir depremde yüzey kıngı büyük olasılıkla bu eski kıngı takip edecektir ve bu hat üzerinde yer alan her turlu yapı degişik şekillerde hasara ugrayacaktır. Türkiye ülke olarak 1999 yümda çok acı omeklerini yaşadıgı uzere, deprem gibi doga olaylan toplumlar üzerinde maddi ve manevi olarak çok agır etkiler bırakmaktadır Bunun yanında büyük depremler binalan yıkmakta ve yeryüzünde kınklara, çatlamalara neden olmaktadır Yıkılan binalann kaldınlması, yeryüzünde oluşan kınk ve çatlaklann kısa surede ortadan kalkması sonucu depremlerin etkileri ne yazık ki kısa surede unutulmaktadır. Buyuk depremlerin neden oldugu sonuçlar sadece deprem olduğunda haürlanmamalı. özellikle Türkiye gibi her zaman büyuk depremlerin olabilecegi bir ulkede depremlerin sonuçlannın halka görsel olarak anlanlması onem kazanmaktadır Aynca, depremlen ve sonuçlannı nesilden nesile aktarmak deprem tehlikesi ile karşı karşıya olan ulkelerde deprem zararlannı en aza indirmek için son derece önemlidir. Bunun için depremlerin neden oldugu hasarlann korunması ve sergilenmesi gerekir Aradan iki yıl gibi çok kısa bir zaman gecmiş olmasına ragmen 1999 depremlerinm yerleşim yerlerinde neden olduklan hasarlar hemen hemen tamamen ortadan kalkmıştr. Ornegin, bugun bolgeye gidilse gorulen etkileri ve yapüan görmek mumkün değildir. Yüzey kıngı da erozyon ve dış etkenler nedemyle hemen hemen tanınamaz niteliktedir. Hierapolis Örneği Türkiye nın en turistik yerlerinden biri olan Pamukkale bolgesinde yer alan Hierapolis antik kentinde Itatyan Kazı Heyeti 1950'li yıllardan bu yana arkeolojik kazılar yapmaktadır. Burada, Hierapolis antik kentinin tarihsel dönemlerde yıkıa depremler taranndan birkaç defa yıkıldıgına ait veriler ortaya çıkmışnr. Dolayısıyla Hierapolis, tarihsel depremlerin neden oldugu binalardaki hasarlan ve yuzeydeki kınklan halen daha koruyan eşsiz değere sahip bir antik kenttir. Şehir merkezini boydan boya kesen KBGD uzanımlı fay zonu, bu zon üzerinde yer alan bütün tarihsel kahnhlan kesmektedir (Şekil 1). Hierapolis antik kentinde KBGD yonunde uzanan yaklaşık 100 m. genişliginde ve 1 km. uzunlugundaki bir koridor içinde tarihsel kahntüarda gorulen deprem hasarlanndan bazılan Şekil 2'de görülmektedir. Aynca, antik şehrin guney gırış kapısı yakınlannda, travertenlere kazılmış mezarlarda da depremlerin etkileri görülmektedir. E. Altunel ve F. D'Andrianın onerisiyle Hierapolis'te bulunan en karakteristik deprem ızlerine ve deprem izi taşıyan kalınulara hiç dokunulmadan bu yapılan dogal halleriyle koruma altına alarak bolgede bir "Arkeosısmolojı Parkı" oluşturmak gundeme getirildi. Bu oneri TC Kultur Bakanlıgı'na iletildi ve olumlu yanıt alındı. Bu parkta, hangi hasann hangi tarihte meydana gelen depremde oluştugu, depremin büyüklügü, binanın orijinal durumu nasddı depremden sonra nasıl oldu gibi açıklayıcı şekil ve yazüarla deprem izlerini ziyaretçilere sunmak, bu antik kenti dunyada eşine rastlanmayan acık bir muze durumuna getirecektir. Hierapolis böyle bir müze için en uygun yerdir, çunku zaten travertenleri gezmek için dünyanın degişik yerlerinden yüzbinlerce ziyaretçi buraya gelmektedir ve ziyaretçiler dunyada tek olacak boyle bir açık hava muzesini de ziyaret etmeden bölgeden aynlmayacaklardır. Hierapolis bolgesi araştırmacılar için de son derece ilginctir. Bu bolgenin bu özelligini de iyı degerlendirmek gerekir. Hierapolis ve yakın çevresinde travertenler ve tarihsel depremler uzerine yapılan bilimsel çabşmalar, bu bolgeye dunyanm degişik ulkelerinden araştincılann dikkatini çekmiştir. Araştıncılar bir yandan bu bolgede traverten ve tarihsel depremler uzerine inceleme ve araşürma yapmak isterken, bir yandan da Jeoloji ögrenimi goren ögrencilerini bu bolgeye getirerek travertenlerdeki yapılan, Hierapolis kalıntılanndaki tarihsel depremlere ait verileri ögrencilere örnek olarak gostermektedırler. Yani bu bolge özellikle son iki yüdan bu yana açık bir jeoloji laboratuvan gibi kuUanılmaktadır ve bu konudaki gelişmeler bu ilginin daha da artarak devam edecegini göstermektedir. Dolayısıyla bu bolgeye araştıncılan çeken dogal yapüann iyi korunması gerekmektedir. Bu amaçla, E D'Andna'nın onerisi uzerine, dünyanın degişik universitelerinden Jeoloji, Jeofizik ve Inşaat Mühendisligi, Arkeoloji ve Mimarbk ogrencilerinden oluşturulacak ogrenci grubuna Hierapolis antik kentinde bir yaz okulu aç * ŞekH 2. Tarihsel devMerde meydana gelen depremlerin Hlerapolh antik kentlndekl binalarda yaptıklan hasariardan bazılan. a) Blzahs dönemIne ait fehlr duvariannı birblrine paraM Ikl kınk (beyaz oklar) kesmektedir, c) Kutsal Hanız olarak blllnen havuz fay zonu üzerinde geİlsmlstlr, e) Bazlllka'nın batnı, kınk kanal traverten İle blnamn duvannı aytrmaktadır, f) Bazlllka'yı kesen kınk yuzeyde görülmektedir (beyaz oklar); g) Blzans Baslllka'sım kesen kınğm yakmdan görUnUsu; h) Deprem kınğı kanal travertenleri oteknüftlr.