Katalog

Kurtluğunu yitiren köpekte insansı eğilimler Evcilleştirme süreci boyunca köpek, kurt atasından uzaklaşıp insana yaklaşıyor. BHim adamları binlerce yıldır insanlarla birlikte yiyen, içen, yaşayan köpeğin, davranış ve düşünce açısından, bu birliktelikten nasıl etkilendiğini araştmyor. K opekler onbınlerce yülık bır evrımın urunu Son yülarda yapılan araştırmalar kopeklenn sanüandan daha uzun bır sure ınsanlar üe bırhkte yaşadıgını gostenyor Genetk kanıtiardan anlaşüdıgı üzere, kopekler ük once mağaralarda yaşayan ava toplayıcı uısanlar tarafindan evcüleşürümış. Bılım adamlan bugun, kopeklenn ınsanla bırlıkte geçudıgı bu uzun sureçten ne şeküde etküendıgını araştınyor Budapeşte, Eotvos Lorand Unıversıtesı'nden Vilmoa Csanyi "Kopeklenn dogal ortamı ınsan aılesı veya ınsanlann oluştuıdugu dıger sosyal çevrelerdır" dıyerek kopeğın vahşı doğasından ve atalanndan ne denlı uzak kaldıgına dıkkat çekıyor Insanlar ve kopekler bırhkte evnm geçırdıklen ıçın duşunce tarzlannda da bır benzerlık olması gerekngıne ınanan Csanyı, "Kopekler ınsan zıhnının duygusal ve buyurgan yonu üe ügüıdırler Insanlann oluşturdugu sosyal çevrenın kurallarını oğrenme ve uyum saglama yetenegıne sahıptırler dıyor Sosyal algılama ve kavrayış konularını daha ıyı anlamak ıçm bazı bılım adamları maymunlar uzennde çalış ırken Csanyı çalışma1 arını kopeke r duruyor Csanyı ve ekıbıne gore kopeklenn evnmınde odak noktası ınsanlar ve kopekler arasındakı bag Çakşmalannı bu duygusal üısjaye endeksleyen büım adamlan kopek ve sahıbı arasındakı üış. krnın ınsanlardakı ebeveynçocuk üıskısıne benzeyıp benzemedıgını anlamaya çalışıyor Csanyı nın laboratuvanndan Joısef Topal, Adua Miklosi ve dıger araşnrmacüar bu benzerlıgı araştırmak ıçm kopeklere ozel bır test uygula dılar Aslmda anne ve çocuk arasındakı üışkının boyutlannı ortaya çıkartmak ıçın uygulanan bu test bebegın farklı ve yabancı bır or tamda nasıl davrandıgını olçmek uzere tasarlanmış Annesının sev gısınden emın olan çocugun ya bancı bır ortamda sergüedıgı davranışlar, tıpık bır ozellık taşır An nenın goz onunde bulunması koşuluyla çocuk korku belırulen gostermez ve çevreyı keşfetmekten çok mutludur Anne gozden kayboldugu anda strese gırer ancak bır yabancıya da çok çabuk alışır Her şeye karşın anneyı tercıh eder anne gerı dondugunde tereddut etmeden annesıne koşar Mıklosı ve Tbpal buna benzer yabancı bır ortamda 51 kopegın nasıl davrandıgını araşnrdılar Sahıplerı aym odada olmak kaydıyla kopekler yabancı oldukldn bır odayı keşfet mekten ve cynamaktan mutludur Sahıplen odayı terkedınce kopekler eskısı gıbı oynamaz durgunlaşır kapının yanında beklemek veya havlamak gıbı endışe behrtılen gostenrler Sahıplerı geıı donunde neşeyle havlayarak sahıplennın karşılar 'Kopekler ve çocuklar benzer şeküde hareket edıyor dıye konuşan Müdosı Bunun da evnmsel evcüleştırmenın bır sonucu oldugunu duşunuyoruz' dıyor Csanyı'ye gore bu üışkının kurulmasında başlıca üa evre soz konusudur Oncelüde 'ımpnnüng" denüen ve bır can lınm kendı cınsını veya kendısını banndıram tanımasını sağlayan dogal eylem ük evreyı oluşturur 6 veya 12 haftalık kopek yavrulan ınsanlar üe yakın ıhşkı ıçıne gırerse ıçlenndekı ba^lanma durtusunun etkısıyle kendüennı insanlarla aynı turdenmLş güaı gorurler Dolayısıyla kopek kendısıne sevgı gosteren herhangı bır kısıye kolayca bağlanabüır Araşürmacüar, ınsanlara olan bu bağlılüdarı nedenıyle bazı kopeklenn aptal gıbı gorunduklenne manıyor MıchıganFhnt Unıversıtesı nden Harry Frank 1980 yüında ınsanlar tararfından hıç egıtümemış bır kurdun başka bır kurdu takht ederek, son derece karmaşık kdıth bır kapıyı açabüdıgını tespıt etmış Buna karşın egıtırrüı bır kopegın pek çok kereler ızlemesıne ragmen kapıyı açamamış olması Frank ı şu sonuca sevk etmış Evcüleştırüen kopekler, ıtaat etme ve egıtılebüme yeteneklerını gehstırırken problem çozme çpbı züıınsel yeteneklerını kaybedıyor Kopeklenn züunsel yeteneklerını yıormelennın en buyuk nedenı evrımleşme sure a ıçınde ınsanlann mudahalesı sonucu hareketlennın dogurdugu sonuçlardan kopmalan Pek çok ınsan evcüleştırüen hayvanların vahşı akrabalan kadar zekı olmadüdannı sanır Gerçekte, kopeklenn beyınlen vucut buyuklugune oranla kurtlannkınden daha kuçuktur Ne var kı Müdosı ye gore bunun nedenı evcüleştırme degü Kopeklenn atası oldugu sanüan kuçuk Asya kurdunun beynı dıger kurtlara oranla daha kuçuktu Aynca kopeklenn atalarında bulunan ve suruler hahnde avlanmalannı sağlayan dıger zdıınsel yeteneklerını yıtırdıgı konusunda kesm bulgular mevcut degü Kopekler nesne sureklüıgı" denüen bır nesnenın mevcut olmaması durumunda büe oradaymış g D Üi gorunmesı olgusuna yabancı degüdır Kopekler bu yetenek soz konusu oldugunda maymunlara daha yakmdır' dıye konuşan Müdosı "Kopekler züunsel hantalar çızerek, yabancısı olmadüdarı bır bolgede yenı yollar bulamakta çok ustadır dıyor Tbpal ve Müdosı'ye gore kopeklenn problem çozmektekı yeteneksızlüden evnm sırasında bu yeteneklennı yınrmelennden kaynaklanmıyor Bu yetenegın kaybolmasında rol oynayan en onerrüı etmen kopeksı davranıslann kopeksahıp üısbsı ve egıüm sonucunda şekü degış.tırmesıdır Kopek üe sarubı arasındakı bag ne kadar kuvvetlıyse kopegın toplumsal bagımlüığı artar Bu da kopegın bagımsız duşunce ve eylem yetenegını yınrmesı anlamına gelmektedır Duyguları paylaşmak Büım adamlan kopeklenn bagımsızlüdannı ne şeküde yınrdüderı konusunda bügı edınebümek ıçın kopek sahıbı 28 kışıye kopeklenne karşı sergüedüden antropomorfüc (ınsanbıçım) davranışlannı olçmek ıçın ozel bır test uyguladı lar Sorulardan bazüan şoyleydı Kopegınızı ne sıklıkla yatagınıza alırsınız9", "Kopegınızın dogum gununu kutlar mısınız'" Kopegınız sızm duygularınızı ne olçude paylaşır7' Daha sonra sıra, kopeklenn problem çozme yeteneklerını olçecek teste geldı kopeklerden bır duzenegı harekete geçır 682/18