Katalog

Yeni koyun tipleriyle daha fazla et, süt ve yün Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nin yeni koyun tipleri geliştirme çalışmalan başarılı sonuçlar verdi. Mustafa Kaymakçı(*) oyun yetıştırıcılıgının, Turkıye tanmındd oldukça onemlı bır yerı vardır 1996verı!erınegore 68buı 360 ton koyun etı ıle %16 46'sı, 33 bın 755 ton ku zu etı uretımıylp %8 12' sı, 934 ton koyun sutu ureturuyle %8 80 ı koyunddn saglanır Ayrıca 2501160 adet derı ve 50775 ton yapagı ıle de ekonomıye onemlı katkılar sağlar Koyun unınlerı dışsdtımında da dıkkate deger bır paya sahıptıı Bununla bırlıkte koyunlardan elde edılerı yelırlerın aı tmlması ıçm başta yerlı ırklann bu kesımımn daha verımlı yeni koyun tıplerınp donuşturulmesı ıle yeni uretım teknık lermın devreye sokulrrıası kadar yetıştırıcılerının orgutlenrrıpsıne degın onernlı dcojışımlere gerek vardır Yeni koyun tıplerınm oluşrurulması dogrultusurıda Ege, Guney Maımara ve 'Irakya'dakı devlet çıltlıkletuıde E U Ziraat Fakultesı Hayvan Yefıştırme Anabilım Dalı taraündan geçmışı 2530 yıla dayanan ıslah çalışmaları yurutuldu Bu çalışmalar sonucundaTahırova, Sonmez, Turkgeldı ve Acıpayam tıpı gıbı ayn yoresel koşullara uygun koyun tıplerı elde edıldı Daha sonra yeni tıplerın koçları, oncelıkle oluşturulduklan devlet çıftlıklerı cıvarındakı bügıh ve oncu nıtelıkler taşıyan koyun yetıştırıcılerıne verıldı Bu yetıştırıcüer aşamalı olarak, kendı koyunlannı melezledıler Balıkesır, Çanakkale, Kırklarelı, Izmır, Manısa, Aydın Denızlı ve Antalya ıllenndekı koyun yetışürıcüenyle yapılan melezleme çalışmalan, Tanm Ü Mudurluklerı ıle ortaklaşa gerçekleştırüdı Daha sonra çalışmalar, koyun yetıştırıcılerının gelır duzeymı ortaya çıkarmak amacıyla Mülı Produk tıvıte Merkezı (MPM) tarafından desteklenen bır çalışma da yapıldı nu, %75T^hırova + %25 Kıvırrık genotıpı ıçerınektodır Vucut, baş ve bacaklan beya/.dır Uzun ve sallı bır vucudu var dır Kuyruk ınce ve uzundur Meme, bezel ve genıştır Do gumda kuzu sdyısı 1 40 1 50 dır Canlı agırlık koyunlarda 4050 kg, koçlarda 70 80 kg dır Laktasyon suresı 180/00 gundur Sut venmı 150 180 kg dır Yapagı verimi 2 53 0 kg dır Turkgeldı T.l'de ohışturulan Turkgeldı koyununun Trakya bolgesının yan entansıl rııteüktekı ışletmelerı ıçın uy gun oldugu gozlenmektedır Ekonomiye katkı Bu yeni koyun tıplen, oluşturulduklan devlet çıftlıklerı çevresındekı koyun yetıştırıcılorınc koç (erkek) vprme suretıylo yaygınlaştırılmaya çalışıl mıştır Bugun Trakya, Marmaıa, Fge ıllerının buyuk bır çoo^ınlu gu ıle Antalya'nın yayla ılçelerın de koyun yetıştıncdennın kımı leıı bu yeni koyun tıplenne sa hıptır MPMtarafinddndestekle nen bır projeyle de salid duzeyırıde bu yeni koyun tıplerınm vprımlen yerb koyun ırklanyla karşılaştırmalı olarak saptanmıştır Saha duzeyınde eldp edılpn sonuçlara gore ayra çevre koşullarında yeni koyun tıpleı ırun veıım duzeylerı yerlı ırklarn gorp ustun bulunmuş vc yeni koyun tıplerını yetışüren ışletmeler daha kârlı bır duruma geçmışhr Bununla ılgılı sonuçlar Çizelge 1 'de ozetlendı K verını du/eyleıı arüatılmış, daha sonra saha duzeyınde kı sonuçlara degınılmış ve son olarak çalışmaların kalı cı ve devamlı olması ıçın kımı onerüer yapılmıştır Yeni koyun tipleri Tahirova Koyunu: Tahırovd DFrız x Kıvııcık bırleşım melezlemesıyle oluştuıulmuştur Tıp %75 DFnz + %25 Kıvırcık genotıpı ıçermektedır Tahırova Acıpayam koyunu Tarım Işletmesı nde elde pdılmıştır Vucut beyaz ve lekesız ıncc vc uzun kpmık yapüıdır Yuzu çıplak, basi koçbaşı şeklındedır Kuyruk, ınce veuzundur Meme, bezel ve genış yapıdadır Dogumda kuzu sayısı 1 60 1 80 dır Uçunru ay canlı agırlıgı 28 30 ı kg bulur Ergın yaş canlı agırlığı koyunlarda 55 60 kg, koçlarda 8090 kg dır Laktasyon suıesı 200 240 gun sut verimi 250300 kg dır Yapagı vuıımı de 3 4 kg dır Tahirova tipi; Guney Marmara, Trakya ve Ege Bolgelermde mce kuyruklu yerlı ırklann ıslahında başaııyla kullanıldı Beydere Tanm Meslek Lısesı nde de yetıştırüıyor Sönmez Koyunu: Sonmez tıpı, Salaz veTahırova nın melezlenmesıyle elde edıldı Bu tıp, %25 Salaz + %751ahırova genotıpı ıçerır E U Ziraat Fakultesı Deneme Agılı'nda oluşturulmuştm:. Beyaz lekesız bır yapagı ortusune ve yuksek ve sallı bır vucut yapısına sahıptır Irı ve bezel meme yapısı vardır Dogumda kuzu sayısı 1 701 80 dır Uçuncu ay canlı Bu makalede, yukanda degırulen sureç ve elde edıagırlığı 3540 kg'ı bulur Eıgın yaş canlı agırlığı koyunlar len sonuçlar kısaca ozetlendı Once devlet çıftlıklerınde elda 6065 kg, koçlarda 90 lOOkgdır Laktasyon suresı 200de edılen koyun tıplerınm nasıl oluşturuldugu, bolgelerı ve 240 gun, sut venmı 350 400 kg dolaymdadır Yapagı verımı 3 4 kg dır Sonmez tıpınm Ege Bolgesı nın sıcak ve kurak yaz koşullarına, tller Kuzu Kuzulann Koyunlann ' Tahırova koyunundan daha çok uyum Koyun ırklan verimi pazarlama sağılan süt gosterdıfifi gozlennıektedır verimi (kg) yaşı(ay) Acıpayam Koyunu: Acıpayam koyuKıvırrıVBahkesir 0 08 30 52 46 02 nu, D Fîız x Ivesı x Daglıç ırklannın aşamalı olarak melezlenmesıyle elde edıl1 67 50 Tahırova 1 lb 40 30 dı Bu tıp %25 D Frız (%50 Ivesı + %25 Çanakkale Kıvırcık 28 75 60 83 1 02 Daglıç genotıpı ıçerır Acıpayam Tlde 1 36 'larurovd 32 77 167 44 oluşturulmuştur Acıpayam koyununun Kuklareli Kıvucık 0 85 69 41 vucudu beyaz ve lekesızdır Baş kahve9 29 rengı ya da sıyah lekelıdır Kuyruk, orta 32 22 132 30 Tuıkgeldı 1 16 yaglıdır Meme koltuk ve bezel meme 69 64 tzmiz Kama kuyruk 0.95 23 50 yapısındadır Dogumda kuzu sayısı 29 07 132 30 , 1 301 40'dur Canlı agırlık koyunlarda TVihırova/Sönmez 12/ 60 70 kg koçlarda 100 130kgarasında Manisa 81 33 Kama kuyruk 0 93 24 06 degışıı Ldktasyun suıesı 160 180 gun, 33 60 Tahırova 1 25 167 08 sut verimi 180 200 kg dır Yapagı ven106 24 22 6166 Aydın Karna kuyruk mı 3 4 kg dır 1 \Q 34 37 Tahııova 148 12 Acıpayam koyunu o?pllıkle Iç Batı AnaD.ıghç 0 69 23 21 69 28 Denizli dolu Eşıgı ve Goller Bolgesı'nde Dağhç Acıpayom 96 66 1 08 2G83 koyunlannm ıslahı ıçın oluşturulmuştur Daglır koyununu dogal olarak aşabıhr Dağhç 0 90 47 87 Antalya 24 28 Dıger yanddiı Aupayam koyununda ve Acıpayam 1 19 68 57 29 25 DagLç ıle ol.ın melezlennde yapagının hdb ve kılıın ozellıklerı bozulmamıştır Çizelge l. Batı Anadolu ve Trakya da yeni koyun tiplerîni yetiftiren Türkgeldi Koyunu: Turkgeldı koyuifletmeler ile yerli koyun yetiftiren ifletmelerln baflıca verim özellikleri 576/20 Sonuç ve önlemler Yapılan çalışmaların daha etkın sonuç vermesı ıçın devlptm ve koyun yetıştırıcısının yapması gereken bırçok ış vaıdıı Bunlar kısaca şoyle ozetlpnpbılıı a) Devlet ulke genelınde ıslah çalışmalarını surdurmek durumundadır Bır yandan yem koyun tıplerınm oluşturulması ve çogaltılmdsını saglarken, dığer yandan koyun yetıştıncısı ıle test ve verı organızasyonu kurmalıdır Devlet ışletmelerı elıt koyun surusunu ve test surusunu barmdırmalıdır Devlet ışletmelerı cıvanndakı ozel damızlık ışletmelerı ıse kısmen test surusu, ancak onemlı olçude da mızlık çogaltma surusu olmalıdır Devletın damızlık dagıtımı, bu ışletmeleı kdnalıyla saglanmalıdır b) Kamu meıalan, yaylak ve kışlaklar yasa tasansı, ıvedılıkle yasalaştınlmalıdır Bu tasarının yasalaşmasıyla meralarm korunması ve gelıştırılmesı ve boylelıkle koyunlann daha dengelı beslenmesının saglanması yanında erozyon da denetım altırıa alınabılecektır c) Koyun yetıştıncısı, dıger yetıştırıcüerle karşılaş tınldıgmda en guçsuz ve orgutsuz dunımdadır Bu nedenle ılk aşamada damızlık ureten çogaltan ve satan ışletmelerın bır araya gelerek yetıştıncı bırlıklerı kuıması kaçınılmaz bır sorumluluktur Sıgır yetıştıncılerınm yarar landıklan bu yasadan koyun yptıştırıcüerınm de yaıarlan ması soz konusudur d) Koyun yetıştırıcüer muı bügı duzeylerı yetersızdır Ozellıkle yeni koyun tıplennı yetıştıren ışletmelenn ellenn dekı ustun genetık kaynagı yetennce degerlendırmelerı bıtgilı bır yetıştıncılıkten geçmektedır Aksı durumda elde edılen sonuçlar kımı zamanlar olumlu olrnayabılır Bu amaç la Tanm Bakanlıgı unıversıteler ıle ışbırhgı yaparak yayını çalışmalarmı surdıırmehdır e) Devlet ıle yetıştıncı bırlıklerı arasında bırlıktelıgı saglaydcak "Koyunculuk Araştırma Konseyı' oluşturul malıdır Bu konsey butun ügılılerm bıraraya gelmesıyle toplanülar yapmak, bu toplantılardd yetıştırıcılerırı gereksınım duyduklan damızlık tıplerı, teknolojık yenılıkler ve dıgeı uretım sorunlan belırlenmelıdır Konseyın ıkıncı temel gorevı, araştırmaldrın ı/lenmesı ve elde edılen sonuçlann ırdelenmesı olmalıdır (*) Prof Dr E U Ziraat Fak , Zooteknı Bolumu Ogrt Uyesı, Bornova Izmır