Katalog

HAYVANLARIK DÜNYASI Tıptılla karıncanın ilginç ortakyaşamı Iki farklı hayvanın ortakyaşamı bazen olumlu bazen de çelişkilidir. Örneğin karıncasever böcekler, karıncaların böceklerden koruduğu bitkiler üzerinde yaşar. Selçuk Alsan* K dur Tamamen rastlantıdır Ama bağıra bılen böcekler av olarınca tırtıl sembıyozu ıle ilgılı bır maktan kurtuldu dığer bılmece Karıncalar kolonı ğundan bu mutashalınde yaşar ve ılk ışlerı yuvaya yon sureklı hal al besın taşımaktır Ama Thısbe tırtıllarının mıştır Ç N ) DeVrışerbetıne alışmış karıncalar, yuvaya es rıodınıd tırtıllarıdonmeden 7 gun veya daha fazla tırtılın nın tıtreşım organını arkasında dolaşıp dururlar Karıncalar taramalı elektron bır başka turu savunmak yerıne, neden mıkroskop altında tırtıl şerbetını hemen yuvalarına taşımak ınceledı Evet, yanılyoluna gıtmemektedır'? Oysa ağaç şer mamıştı Tıtreşen betını ve dığer lezzetlı besınlerı yuvalarıçubuklar kuçuk na taşırlar tumseklere çarparak Bu sorunun yanıtı feromonlardadır ses oluşturuyordu Thısbe ve dığer rıodınıd tırtıllarının baş Bu ses organı, Latın larının arkasında, gerektığınde dışarı çıAmerıka'nın vurmalı kanlan bır çıft fırçamsı dokunaç vardır çalgılarından gu Tırtıl dokunaçlarını dışarı çıkarıp kımya ıro'ya benzıyordu sal bır madde puskurtur Bu kokuyu Guıro'da oyulmuş alan karınca derhal savaş durumuna ge bır sukabağı ıçındekı çer Çenelerını sonuna kadar açar ve oyuklara bır tahtd karnını kasar Bu durumdakı bır karınca çubuk vurularak ses ya bır tahta parçası veya ıplıkle dokuçıkarılır nursanız derhal saldırır, ısırmaya ve sokO gune kadar hıç Karıncdldrla tırtıllar arasında ortakyaşam her ıki türe de fayda sağlar. Tırtıl akustık sinyallerle, daha doğ saldıgı ve beslenme ıçgudülerini maya çalışır Bu feromon, karıncaların kımse bır tırtılın rusu şarkılarıyla, Bu tırtıl,koku ve yaptıgı şerbetle karıncaların alan egemenlığı karıncalar onu koruyor. harekete geçınr. bır bıtkının çıçekdışı (ekstrafloral) nektarını ıçerken kendı alarm feromonlarına benzemekte"şarkı soyleyeceğı dır Bu ıkı feromon aynı mıdır, bu henuz nı" duşunmemıştı uç karınca organı yoktur Butun bunlarşansı artar, bu aynı tur ıçınde "dışılere bılınmıyor DeVrıes bu çılgınca duşunceyı kanıtladan anlaşılan, karıncaseverlığın kelebek ındekslı seksuel seçılme"dır TırtılkarınRıodınıd tırtıllarındakı uçuncu "karınca malıydı Çok duyarlı bır mıkrofon ve yuk lerde ıkı kere evrımleştığı ve nıspeten ca haberleşmesı ıse çok farklıdır ve turorganı", daha 1926'da Buones Aıres selteçle rıodınıd tırtıllarının şarkı söyledı yenı kazanılmış bır özellık olduğudur ler arası haberleşmede yenı ufuklar açUlusal Doğal Tarıh Muzesı'nden Carlos ğı kanıtlandı Muzık, mıkrofon yalnız tırtı mıştır Karıncalar dıştan bırbırlerıne çok benT. Bruch tarafından bulunmuştu Bu lın vucuduna veya ustunde bulunduğu zeseler de aslında aralarında buyuk bır Tırtıl kannca sembıyozunda, bır baş şerbet ve feromon organlarına ek ola yuzeye dayanırsa duyuluyordu Ses ka ışbolumu vardır Bazı karıncaların karnı ka tur tarafından seçılme soz konusurak, bırıncı goğus halkasından dışarı fırtılarda daha 1yı ıletıldığınden böyle olusıvı depo ederek genışleyebılır, bunlar dur Bu sembiyoz zorunlu değıl, ısteğe layıp kafa ustune gelen bır çıft çubuksu yor, zayıf olan bu ses havadan duyul hayatlarını yuva ıçınde canlı kantınler baglıdır, bır dığer deyışle her ıkı tur bu organ vardır Sozu geçen bu uç organa muyordu Ikı tıtreşım çubuğundan bırı gıbı dolaşarak geçırırler, savaş karınsembiyoz olmadan da yaşayabılır Ayrı yalnız karıncasever tırtıllarda rastlanmışçıkartılsa ses yuzde 50 azalarak devam caları bazı boceklerı avlamakta ustalaş ca Thısbe tırtıllarının sembiyoz halınde tır edıyor, her ıkı çubuk çıkartıldığında ses mıştır, yaprak kesıcı karıncalar yaprak yaşadıgı karınca turlerı bır coğrafı bolge 40 yıl sonra Ross, Meksıka'da bır kesılıyordu DeVrıes "şarkıcı" ve sessız den dığerıne değışır Aynı orman başka rıodınıd turunde benzer bır organ tırtılları kıyasladığında, "şarkıcf'ların da ıçınde bıle, sıklıkla aynı tırtıl farklı buldu' Bunlara "tıtreşım çubukları" (vıbha fazla karınca cezbettıgını ve bu nehabıtatlarda tarklı tur karıncalarla ratuar papılla'lar) adını verdı. Ross bu denle daha lyı korunduğunu gosterdı sembiyoz yapar Tırtılların yardım tıtreşımlerın karıncalara geçtığını duşu(Tırtıl bır opera artıstı gıbı Karınca onun ısteme çağrılarına (şarkılarına) bır nuyordu DeVrıes bu çubuklar tıtreşırken yemeklerıne parfumune ve sesıne vuru değıl, bırçok tur karınca yanıt vetırtılın başını salladığını gordu Benzer luyor ve buyulenmış gıbı sevgılısını sarebılır bır hareket uzun boynuzlu pıslık bocek vunuyor Gunlerce evıne gıtmıyor Ç N ) Tırtıl ve karıncaların bır arada lerınde de gorulmektedır Bu boceklerde Karıncalar da kendı aralarında tıtrezorunlu yasamalarının bır orneğı, bu hareketler ses oluşturur Bu boceğe şımle haberleşırler Bır karınca besın Myrmıca turu karıncalarla bır arasaldıran bır hayvan onun "bağırdığını" buldugunu veya tehlıkenın yaklaştığını da yaşayan Lıkenıd sınıfından duyunca bırakıp kaçar (Doğanın ne çeyurttaşlarına tıtreşımle haber verır, tırtıl Maculınea kelebeklerınde gorülur. şıtlı savunma yontemlerı var Anlaşılan gıbı onların tıtreşımlerı de bulundukları (Bk Bılım Teknık, 24 Mayıs 1997) ancak "bağıran" uzun boynuzlu pıslık katı zemınle nakledılır Bazı karınca turBu kelebeğın tırtılları beslendıklerı boceklerı hayatta kalmış, sessızlerın lerı karınlarını topraga vurarak, dığerlerı çıçeklerden toprağa duştukten neslı tukenmıştır Boyle "bağıran" bır ses organlarıyla tıtreşım oluşturur Tırtıl sonra Myrmıca karıncaları tarafınboceğın oluşması mutasyonlar sonucuve karınca tıtreşımlerının frekansı ve vu dan yuvaya taşınırlar, yuvada ruş (pulse) sayısı aygenellıkle tırtıl etoburlaşıp karınca nıdır larvalarını yer Maculınea tırtılBu benzerlıkten larının şarkılarına bırçok karınca anlaşılan şudur Ka turu koşar, fakat tırtılların rıncalar ancak karınferomonları yalnız Myrmıca turu ca tıtreşımlerını algıkarıncaları cezbeder layabıldığınden, doKınkanatlılardan bınlerce kele Tırtılın 1. göğüs halkasından çıkıp kafasını aşan ğal seçılme sonucu Tırtıl yapra bek arasında yalnız Rıodınıdae "titreşim çubukları" goruluyor. Bunlara "vibrayalnız tıtreşım fre yer ve yaprak ve Lycaenıdae famılyalarının tırtıl tuvar papılla"lar da denilir. Her çubuğun uze"şerbef'ını ıçer kansı karıncalarla ayları şerbet salgılar, karınca nnde enine oluklar vardır. Tırtıl başını içeri dını olan tırtıllar hayatta çagırıcı feromonlar yapar ve şarı oynattıkça, bu oluklar kafadakı mıkroskokalmış, ervım bır kez karıncaların hoşuna gıden bır pık granülasyonlardan ıbaret tumseklere daha doğrulanmıştır muzık oluşturur Bu ıkı famılya surtunerek "tırtıl şarkısı"nı oluşturur; karıncalar Bu haberleşme Tırtıl bırbırıne benzerse de bazı ozel bu tatlı müziğe koşarak gelırler. şeklı, boceklerarası korunur lıklerle bırbırınden ayrılır Orneğın haberleşmenın genel I ycaenıd tırtılları şarkı soylerse de tıtparçaları keserek onları yeraltı mantar kurallarına uyma reşım organlarına sahıp değıldır, bu şar bahçelenne taşır Karıncalar yedıklerıne maktadır Genellıkle kının nereden geldığı bılınmemektedır gore 4 sınıfa ayrılabılırler Bocek av böcekler ya eş çağır Bundan bu ıkı kelebek famılyasının ev layıcılar, leş yıyıcıler, tohum ve bıtkı yıyımak ıçın (çekırgeler) rım sırasında farklı zamanlarda muzık cıler ve "şerbetçıler" (tırtıl şerbetı sevenveya kendılerını sa yeteneğı kazandığı anlaşılmaktadır Hat ler) Mırmekofılı (karıncaseverlık) uzerınvunmak ıçın (uzun ta Rıodınıdae famılyasından Eurybıa dekı eskı çalışmalar, butun karınca tur boynuzlu pıslık boce kelebeklerı bıle, şarkılarıyla karıncaları lerını ya tırtıl avcısı, ya da tırtıl sembıyozğı) ses çıkarırlar Ör çağırır ve onlarla ortak yaşarsa da tıtcusu olarak gormuştur negın erkek çekırge reşım organlarına sahıp değıldır, demek DeVrıes'ın Panama'dakı çalışmalarına kı rıodınıd'lerde bıle ıkı kez evrımleşme nın otmesı dışısını gore oradakı 100 karınca turunden an olmuştur çağırmak ve rakıp er cak bırkaçı tırtıllarla ılgılenıyordu llgılenen karıncaların bır bolumu tırtılları Iç ıçe geçmiş ortakyaşamlar (sembiyoz) sık gorulur. keklerı kovmak ıçınKelebek tırtıllarının çoğu, karıncaları dır Sesı kuvvetlı çı olduruyor, bır bolumu de beslıyordu Tıruzak tutacak kıllar ve dıkenlerle çevKarınca turlennın çoğu ortakyaşamı seçmez. Herhangi blr tılları besleyen karıncalar onların şerrılıdır Karıncalarla sembiyoz yapmayan habitat'da bitkiler, tırtıllar karıncalar ve bıtkı bıtlerı sem kan ırı çekırgeler daha betını ve yaprakların tatlı nektarlarını Lycenoıd tırtıllarında da kıl ve dıkenler biyoz halınde yaşar. Sembiyoz bazen çelışkılere yol açar; çok dışıyı etratına ıçıyorlardı vardır Karıncalarla sembiyoz yapmayan örneğin karıncasever böcekler, karıncaların böceklerdentoplar, boylece neslını devam ettırme karıncalarda yukarda sozunu ettığımı? Scıentific American, Ekim 1992'den koruduğu bitkiler üzerinde yaşar. 54112