Katalog

B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N K I S A H A B E R L E R Yağmurun altında koşalım ağmurun altında olabildiğınce az ıslanmak için koşmak mı yoksa yürümek mi gerekıyor? Bu soruyu yanıtlamak pek de kolay değil. Yürürken her an daha az yağmur gelir ancak daha uzun süre sağanağın altında salınır. koşarken ise bunun tam tersi bir durum söz konusudur. 1995'te yapılan bır araştırma acele etmemenin daha iyi olacağını ortaya koymuştu. Asheville'deki (ABD) Ulu Y Insanların, rahatsız edici şiddette gürültülü ortamda, yerine getirmeleri gereken işlevleri yapamaz hale geldikleri saptandı vusturyalı psikologlara göre, araba sürerken muzık dinlemek sürucünün reflekslerini ve kazalardan sakınma yeteneğini gelıştırmekte. Ancak dinlenen müziğin sesinın çok yuksek olması ise kaza yapma olasılığını arttırmakta. Insanların, rahatsız edici şiddette gürültülü ortamda, yerine getirmeleri gereken işlevleri yapamaz hale geldıklerı saptandı. Sydney Unıversitesi'nden Helen Beh ve Richard Hırst, şiddetli müziğin sürücüleri nasıl etkilediğini incelemek ıçın yaptıkları araştırmada, 20 ve 28 yaşları arasında 60 erkek ve kadına üç ayrı müzık ortamı uyguladılar. Bunlar sessızlik, 55 desıbelde yavaş bir rocak müzığı ve 85 desıbellik rock müziğiydi. Sürücüler 10 dakika süreyle bir dıreksıyon ve fren ve gaz ışlevıni gören, pedalların bulunduğu bir bölmeye oturtuldu. Önlerindeki ekranda ise arabayı sürdükleri yolu temsilen, değişen trafik lambaları ve fren yapılması gerekliliğine işaret eden anıden belıren oklar gözüktü. Arabayı sürmek için yapılması gereken işlevlerde, her üç müzik ortamında da bır değişim gözlenmedi. Ancak, hem hafif hem şiddetli müzik ortamın Araba surerken nasd muzik dMemei? Kongreye sunuldu milisaniye daha uzadı. Bu da müziksız araba süren ile sanıyenin onda birine eşit bir farka denk gelir. A sal Iklım Veri Ier i *Merkezı'nden Thomas Peterson ve Trevor VVallis bu sonuçların geçersiz olduğunu belirlediler ve bu bulgulannı da şımdıye kadar yapılanlardan farklı olarak deneyle kanıtladılar. Hafif bir yağmurun altında yürüyen kişinin, koşana göre yüzde 16 oranında daha fazla suya maruz kaldığını ve sağanak halinde bu farkın yüzde 23'e yükseldiğinı hesaplayan ıkı bilim adamı (aynı vücut yapısına sahip) suyu emen giysiler giydiler ve yağmurun altında deneylerini gerçekleştirdiler; ikı araştırmacıdan bir yürürken diğeri koştu. Daha sonra giysilerının ağırlıklarını ölçtuklerinde yüzde 40 oranında bir ağırlık farkı belirlediler. Bu fark en azından niteliksel açıdan, geliştırdıklerı modelin doğru olduğunu gösteriyordu.(a.h.) da sürücülerın, kırmızı ışık yandığında, müzıksız ortama göre 50 milisaniye daha erken fren yaptığı gözlendı. Bu da, fren mesafesınde birkaç metrelik bir azalma anlamına gelmekte olup bir yaya için ölümkalım sınırı olabılir. Ekranda belıren oklar söz konusu olduğunda ise, Beh ve Hirst, müzik hafif olduğunda sürucünün ekranda gözüken ıkaza 50 milisaniye daha erken yanıt verdiğıni gozlediler. 85 desibellik ortamdakı süruculer için ise bu süre 50 Beh, Avrupa Psıkoloji Kongresı'nde, yüksek müziğin, sürücünun çevreyi gerektiği gibi algılama yeteneğını azalttığını belirtmiştır. Görüş alanına cısımler girdiğinde, 85 desibellik rock muzık dınleyen sürucünün buna tepkısı, dığer gruptakilere oranla 10 milisaniye daha geç olmaktadır. Yola fırlayan çocuklar durumunda olduğu gıbi anı olaylar soz konusu olduğunda, yüksek sesli müzık dınleyen sürücülerin diğerlerine göre daha az güvenilir olduğu sonucu çıkmaktadır. Hafif müziğin, araba sürerken gösterilmesi gereken dikkatin ustündekı olumlu etkısi, mağazalarda konuşma tonunda yayınlanan ve müşterınin daha çok alışverış yapmasına yol açtığına ınanılan 'hafif müziği' canlandırıcı etkisiyle aynı nedenden kaynaklandığı düşünülebilır. Kaynak: N.S. Feza Akça Sîneğin sarhoşlugu I nsanın alkole dayanırlığı yüksekse alkolik olma şansı da artıyor. Kaliforniyalı bir ekip aynı özellikleri sinekte de gözlemledi. Araştırmacılar bu gözlemlerinden yola çıkarak alkol metabolizmasından sorumlu genlerin insanda ve sinekte aynı olduğunu ve alkole fiziksel dayanıklılığın genetik bir özellik olduğu sonucuna vardılar. Böcekte bu tür beş gen bulunduğunu belirleyen ekip bunların etkinlığıni azaltacak yöntemler geliştirmeye çalışıyor. Bilim adamları bu bulgulardan yola çıkarak, insanın alkole dayanıksızlığını artıracak yeni bir tedavi bulmaya çalışacaklar. (a.h.) Uçaklar ve yer kazaları avayolları, yolcu uçaklarına hizmet veren ve uçaklara havaalanında yol gösteren yer hizmetleri personelinin eğitimi için, her yıl, milyonlarca dolarlık harcama yapar Dublın Trinity Kolej Havacılık Psikolojik Araştırma Grubu'ndan Roy Fuller'in, çekilen ve park edilen uçaklar ve bunlara hizmet veren araçlardan kaynaklanan kazalara ılışkın incelemesıne göre, benzerı kazaların oranı yüksek; çünkü bir uçak yerdeyken çevresıne 22 adet araç ve hareketli donanım birimi toplanmaktadır. Her 1000 kalkıştan birinde bir kaza söz konusu. Eğer uçutan uzaklıklar gözönüne alınırsa, uçak kazalarının araba kazalarından oran olarak daha yüksek olduğu gözlenir. Üstelık uçak kazalarının çok yüksek bir maliyetı vardır. Bir Boeing 747'nın 24 saat görev dışı kalmasının işletisine getırdığı kayıp 100.000 dolara ulaşabilir. Kazaların çoğuna, gelen uçakların zamanında kalkış yapabilmesi için hızlı bır dönüş sağlamak amacıyla köşeleri kesen yer hizmet elemanları neden oluyor. I I lk defa olarak, yumurtayı üremeye hazırlayan kımyasal sınyalın fotoğrafı çekildi. Nevvçastle Universitesi'nden (Ingıltere) Michael Whitaker ve ekibi tarafından çekilen bu fotoğraflar, döllenmeden birkaç saniye sonra bır denizkestanesinin yumurtasında giderek yayılan kalsıyum dalgasını gösteriyor. Tüm bu hareketler anlık bir fenomen niteliğinde: Haftalık New Scientist dergisi tarafından yayımlanan bu dizide, ilk görüntüyle sonuncusu arasında yalnızca yirmi bir saniyelik bir süre söz konusu. Kalsiyum iyonları (resimde kırmızı renkte) tam erkek cinsellik hücresinin yumurtaya girdiği yerde açılıyorlar (a.h.) Sinyal yumurtamn içinde Döllenmeden hemen sonra denlzkestanesl yumurtasında üreyen kalsiyumu göstermek amacıyla bu maddeyle reaksiyona glrmeyen bir renklendirici kullanıldı. Bu da yayılımm izlenmesinl sağladı. Fuller'ın grubu detaylı biçimde 1000 kaza inceledi. Uçağın zarar görmesine yol açan kazaların yuzde 42'sinde Işletme talimatlarına uyulmadığı gözlendi. Kazaların dört Incelenen 1000 kaza te birinde ise, hız sınırına uyulmaması söz konusu. Trinity kolej araştırmacıları yer hizmetleri çalışanlarına güvenlik eğitiminln bazen hıç verilmediğini, bır kısım personelin ise üç yıllık genişletilmiş bir eğitim programı gördüğünü saptadı. Eğitime ağırlık verilirse ve ekip elemanlarının birbirlerinin verilerini denetlemeye yönelik bir sıstem uygulanırsa, ortaya büyük fark çıkıyor. Dublin Havaalanı'nda Aer lingus'un uyguladığı bir deneme programı, eğitimın başladığı andan ıtıbaren geçen 1 yıl içinde, kazalarda yüzde 14'lük bir azalma sağlandı. Ancak benzeri bir sistemi uygulamadan önce, havayolu idareciferinin, yer hizmetleri personelinden olan beklentilerıni gözden geçirmesi gerekmektedir. Kaynak: NS; s.2091) Feza Akça 5435