Katalog

GÖKYÜZÜ ARAŞTIRMA keskın hatlarla belırgınleşmışken, batı tarafı uzayda dağılıyor gıbı yavaşça kayboluyordu Tamamen dergılerde ve Internet'te gordugumuz fotoğraflardakı gıbıydı Kuyruk komadan ıtıbaren batıya doğru bır V şeklınde genışhyor ve en genış yerınde en az 2 yay derecesıne ulaşıyordu Doğuda komadan ıtıbaren uzamaya başlayan sonuk gaz kuyruğunun 1°'lık baş langıç kısmını da rahatlıkla seçıyorduk Ancak bızım ıçın en buyuk surprız, komanın hemen guneyınde gordugumuz karşı kuyruk oldu Yaklaşık 15 yay dakıkası uzunluğunda ve ters uçgenı andıran şeklıyle bu kuyruk 240° konum açısı ıle komanın bır golgesı gıbı KY'ın altında yer alıyordu Sabah uyanmanın kolay yolu Ömer Sarıcılar Bir fincan kahve, beyninize, aslında uyanık olduğunuz mesajını verecektir... HaleBopp'un Ardından Guneş Sıstemı'nın kenarına doğru yolculuğuna başladığı Mayıs başında, sonukleşen ve yalnızca Guney Yarıkure den ızlenebılen HaleBopp'a son kez baktığımızda ıçımızı karmaşık duy gular kaplıyordu Ufuk duzlemıne çok yakın ve gosterışsız görunen (yıne de 1 5cı kadırden parlıyordu) bu gokcısmının son yırmı yılın en parlak KY'ı olduğuna ınanmak gerçekten çok zordu Sankı bır mumun erıyışını ızlıyor gıbıydık Hem bu parlak KY'ı gorebılmenın mutluluğu, hem de onun yıtıp gıdışını görmenın huznu bırarada (yı yolculuklar HaleBopp1 Sen uzayın karanlıklarında gezınmenı surdururken bız de dığer KY'ları ve gok cısımlerını gozlemeye devam edeceğız Doğa bıze comert davranmaya devam ederse daha nıce goz alıcı gokcısmını araştırmaya hazırlıklı olmalıyız. (') Bankacı, Amator Astronom (") Matematık Ögretmenı, I U Astronomı ve Lİ7ay Bılımlerı Bolumu Mezunu S 11 Nısan 1997, Beşiktaş, Istanbul. 50 mm f/1.8 mercek ıle. TYS 20.3021.15 15 ve 20 sanıye poz suresı. Sabıt uçayak uzarinde. Şehır ışıklarından dolayı gökyüzü çok parlak. Fotoğraflar: Haldun ve Gamze Menalı. 22 Nısan gecesı Antalya Saklıkent'ten (1900 metre rakımda1) hem gozlem yap tık, hem de KY'ın çektığımız fotoğrafları arasında en lyılerını elde ettık Ertesı gun Bakırlıtepe de kurulan (2547 metre rakım) TUBİTAK Ulusal Gozlemevı'ne (TUG) Akdenız ve Ankara unıversıtelerınden ıkı arkadaş ıle bırlıkte gerçek anlamda tırmanarak (Bu da başka bır yazı konusunu oluşturacak kadar kapsamlı bır maceraydı i) ulaştık Ancak o gece havanın kapalı ol ması dolayısıyla TUG'dan ne yazık kı gozlem yapamadık KY'ın en belırgın halını 24 Nısan akşamı gorduk Antalya Kaş ın bırkaç kılometre batısında yolda ılerlerken Gamze on camdan KY'ı farkedınce arabayı kenara çekıp dışarı fırladık Saatımız 20 50 yı gosterı yordu Zaten gozleme hazır halde bekle yen 12x80'lık durbunumuz de elımızdeydı Ancak durbune hıç de gerek kalma mıştı Hale Bopp şımdıye kadar gorduğumuzden defalarca daha genış ve uzun kuyruğuyla tam karşımızda gokyuzunde asılı duruyordu Genellıkle 2 ıla 3 yay de recesı uzunluğunda gordugumuz toz kuyruğu çıplak gozle 4 derece, durbunle ıse 6 dereceden daha fazla uzanıyordu Kuyruk komadan çıkışından ıtıbaren hafıfçe doğuya uzanıyor, sonra çıplak gozle dahı gorunecek bıçımde vırgul şek lınde batıya doğru kıvrılıyordu Doğu tarafı abah uykulu uykulu ılk kahvenızı ıçtınız mı? Yavaş yavaş uyanmanın mahmurluğunu mu taşıyorsunuz? Tebrıkler, beynınızı gerçekten uya nık olduğuna ınandıracak doğru ılacı seçmış bulunuyorsunuz 1970'lerde bılım adamları sabahları ınsanların neden kahveye ıhtıyaç duy duklarını ıncelemışler Kahvedekı aktıf madde olan kafeının, kımyasal kuzenı olan Adenosın'ın beyın hucrelerındekı etkısını azalttıgı bulunmuş Bitkinliğin bilimsel açıklaması Bağışıklık sistemimizin, beynimizin kontrolü altındaki davranışları nasıl etkilediği araştırılıyor. Dr Selım Cellek j ırçoğumuz nezle olunca veya basıt br soğuk algınlığında ıştahımız kapanır olaylara ılgısızleşır ve antısosyal davranışlar gosterırız Merkezı sınır sıstemı ya da basıtçe bağışıklık (ımmun) sistemimizin, beynimizin kontrolü altındaki bu davranışları nasıl etkilediği, yenı araştırmalarla bugun daha lyı be lırgınleşıyor Onbeş yıl öncesıne kadar vu cudumuzun bağışıklık sıstemı kendı başına çalışan, dığer sıstemlerle ılgısı olmayan bır sıstem olarak bılınıyordu Son on beş yılda sınır sıstemı ve endokrın (hormonal) sıstemının bağışıklık sıstemı ıle dırekt olarak ılışkıde olduğu anlaşıldı Bugun araştırmacılar bu uç sıstem arasında mesajları taşıyan molekuler bağlantılar uzerınde çalışmalarını yo ğunlaştırıyorlar Bu baglantılar her geçen gun daha fazla gun ışığına çıktıkça daha onceden açıklanamayan bırçok problem şımdı kolayca anlaşılabılıyor Örneğın, romatızma ağrıları çeken bır kadın, hamıle kalınca, nasıl oluyor da ağrıları geçıyor veya enfeksıyon sırasında nasıl oluyor da ateşımız yukselıyor bıtkınleşıyoruz. Son bırkaç yıla kadar bağışıklık sıstemı mızden salgılanan habercı molekul ınter lokın1 (ILI)'ın beyıne kadar kan aracılığı ıle yol aldığı ve orada dırekt olarak beynı uyardığı sanılıyordu* Kasım 1996 da Amerıka'da yapılan bır kongrede" Fransa'dan Dantzer ve Amerıka dan Maıer, VVatkins ve Goehler, bu olayın sanıldığı kadar basıt olmadığını belırttıler bulunduğunuz ruhsal durum, bağışıklık sistemimizin hastalıklara karşı dayanıklılığını belırtıyor örneğın, streslı durumlarda, tıpkı vahşı bır hayvanla karşılaşan bır ılkel ınsan gıbı, beynimizin kortıkotropınsalgılayan factoru (cortıcotropınreleasıng fac tor, CRF) salgılıyor CRF ıse böbrekustu bezlerınden kortıkosteroıdlerın salgılan masını sağlıyor Bu hormonlar, anı olarak kan şekerını yukseltıyor ve boylece vahşı hayvanla savaşacak veya ondan kaçacak enerjıyı bulabılıyor ılkel ınsan Ayrıca, aynı hormonlar az once bahsettığımız IL 1 'ın yapımını engelleyerek bağışıklık sıstemımızı baskılıyor Işte bu mekanızma hamılelık sırasında romatızma ağnlarının kaybolma sını açıklıyor Chrousos'a gore hamılelığın son uç ayında fetustan salgılanan CRF ve annenın kendı kanında artan estrojen annenın kanında kortıkostre oıd sevıyelerını arttırarak romatızma ağrılarını baskılıyor Bu mekanızmanın tam tersı de mumkun Aynı kongrede Almanya'dan BuskeKirschbaum'a gore, atopıc dermatıtlı veya astmalı çocuklarda bu mekanızma dığer çocuklara daha az ışlıyor, boylece bağışıklık sıstemlerı daha çok çalışıyor ve kendı hucrelerıne karşı reaksıyona gırıyorlar Bu ve benzerı çalışmalar, sınır, endokrın ve bağışıklık sıstemlerının bugune kadar bırbırınden ayrılmış sınırlarını bır araya getırıyor ya da Amerıka'dan Dr Bruce McEvven'ın dedığı gıbı "kopuk olan parçaları bır araya koyarak vucudumuzu yenıden keşfedıyoruz" * Sıxteenth Gaddum Memorıal Lecture December 1996 by N J Rothvvel ** The Thırd Internatıonal Congress of the Internatıonal Socıety for Neuroım munomodulatıon ın Bethesda, Maryland, USA 1315 November 1996 Kaynak. Scıence Vol 275, 14 Feb 1997 sayfa 930931 Brıtısh Journal of Pharmacology, vol 121 July 1997, sayfa 841847 Vagus ekspresi: En önemli bağlantı Vagus sınırı bağışıklık sistemımiz ve beynimizin arasındakı en onemlı bağlantıyı oluşturuyor Enfeksıyon sırasında bağışıklık sistemımiz beyıne mesajı bu sınır aracılığı ıle gonderıyor Bu mesaja beynimizin cevabı ıse ateşımızı yukseltmek, ağrı duyumuzu arttırmak ve bıtkınhk hıssı vermek Dantzer'e gore vagus sınırı kesılen laboratuvar faresınde enfeksıyon bulguları daha az gözlenıyor. Maier'e gore, bağışıklık sıstemınden salgılanan IL1 paraganglıa adı verılen bır grup sınır hucresını uyarıyorlar Paraganglıa ıse vagusu, vagus ıse beyını uyarıyor Aynı kongrede Amerıka'dan Kluger ıse bu bağlantının tek taraflı olmadığını, streslı durumlarda beyının bağışışıklık sıstemıne gondereceğı mesa|la, laboratuvar faresınde "hastalık durumunun" yaratılabıleceğını rapor ettı Amerıka'dan Chrousos'a göre, ıçınde Adelıade de uyuma olayını duzenle yen bıyolojık saat konusunda çalışan araştırmacı Dr David Kenaway'a gore kafeın ve adenosın molekullerı beyındekı areseptorlere tam olarak uyuyorlar Eğer kafeın reseptorlere once gıderse beyın tarafından, ortalıkta adenosın ol madığı şeklınde algılanıyor Tam mekanızması bılınmemekle bırlıkte adenosınm uyanıklık ve uyku halı uzerınde çok onemlı etkılerı olduğu bılınıyor Örneğın deney hayvanlarına verıl dığınde hayvanlar kafalarını duşmekten kurtaramıyorlar Son zamanlarda gelıştırılen bır teorıye gore, beyının uykuya ıhtıyacı, gereklı olan enerjıyı toplamasından kaynaklanı yor Bu goruşu destekleyen başka araştırmacılar var Adenosın, aslında 'ade nosın trıposfat' maddesının temel taşı Bu mokekul ıse beyın hucrelerındekı enerjının kaynagı Harvard Tıp Okulu'nda kedıler uzerın de yapılan deneylerde doğal adenosın sevıyesının uyanıkken yukseldığı ve uy kuda ıken duştuğu saptanmış Kedıler oyun yontemı ıle 6 saat sure ıle meşgul edıldıklerınde adenosın duzeylerının ıkı saattır uyanık olan kedılere göre ıkı kat fazla olduğu gozlemlenmış Uç saatlık uykudan sonra adenosın sevıyesı yavaşça duşmeye başlamış Bu eneyler beyının enerjı toplaması teorısını desteklemekte Ortaya çıkan serbest adenosın mıktarının olçulmesı, ne kadar enerjının kullanıldığını ortaya koymakta Molekul yoğunluğu bellı bır sevıyeye geldığınde ıse beyın 'frene' basmakta ve uyku hazırlığına başla makta Eğer kotu bır uykudan kalkmış ısenız, beynınızdekı adenosıs duzeyı hâlâ yuksek olduğundan, beyın slze henuz uykunuzu alamadığınızı anlatmaktadır Sert bır kahve ıse, beynınıze aslında çok lyı bır uyku çektığınızı ve ışe başlamaya hazır olduğunuz slnyalını verecektır Dr Kennavvay kafeının bıyolojık saatın rıtmıni sıfırladığı hakkında yeterı kadar bilimsel verı olduğunu söyluyor Yıne doktora göre her şeyın fazlası zarar 5399