Katalog

SOSYAL YAŞAM B İ L İ M K U R G U T A R İ H İ dan bakarak, N. Hikmet'ten bir sövgü örneği: Bir manzum öykusünde (belleğim beni yanıltmıyorsa "Şeyh Bedrettin pestanı"nda ve şeyhe karşı yürüyen vezirden bahsederken) "bilmem kaçıncı tuğuna ettiğim" ifadesini kullanıyordu. Çatışmanın "önsözü" olarak küfür Küfürlerin bir de fiziksel çatışmaya bir ısınma, bir önhazırlık olarak kullanılma durumu var. Çoğu dövüşler önce bireylerin küfürleşmeleriyle başlar. Yaşar Kemal'in 1978 basımlı Kuşlar da Oitti başlıklı realist romanına değinmek yerinde olur. Romanda yazar; Menekşe, Florya kıyılarında kuş yakalayarak satan (daha doğrusu satamayan dıyelim; çünkü cami, kilıse, havra önlerinde bu kafeslerden parayla kuş azad edip sevap kazanmak isteyen Istanbullular artık bulunma? olmuştur) gariban çocukları anlatır. Birgün başka semtten gelen Semih ve iki arkadaşı, kentin çocuklarıyla (Tuğrul ve arkadaşları) kapışırlar. Ama önce bir küfürleşme aşamasından geçılır. Semıh'ın orijınal küfürlerıyle yarışacak bir şeyler bulamayan karşı taraf yutkunur, kem küm eder. "Madara" olur. Ne de olsa Semih bu konuda eskı pehlivan, Samatyalı Balıkçı Ismail'in çırağıdır. Semih'le küfürde başa çıkmak ne mümkündür? Sıcak çatışma (silahlı vuruşma öncesınde ve/veya sırasında da küfürlere rol düşebilir. Burası ilginç bir noktadır. Halide Edip Adıvar'ın "Ateşten Gömlek" adlı romanında (1990:60, 22. basım, Atlas Kitabevi, Istanbul) bir pasaj vardır. Kuvayı Milliyeci Ahmet Rıfkı'nın müfrezesi Adapazarı yolunda hilafet ordusundan bir ekibin baskınına uğrar. Herkes yatar, siper alır. Sonrasını yazardan dinleyelim: "[Tüfekleri beriye atın!' komutuna karşılık] Ahmet Rıfkı'nın daha yüksek, fakat billur gibi genç sesı sövdü: Pez....nkler, gelin de alın bakalım! Karşıdaki kısık ses bir perde daha yüksek, sövdü. Ahmet Rıfkı ile aralarında bir sövme düellosu başlamıştı... Gerçek ateş başlamıştı. Kurşunlar vız vız iki yandan uçuyordu. Sövüşme daha yüksekti." Romanda anılan bu sövgüler; A. Rıfkı'nın yanındakı yeşıl gözlü, siyah lüle saçlı hemşire Ayşe Hanım'ın varlığına rağmen gerçekleşiyor. Halide Edip Adıvar'ın yapıtında böyle bir bölüme yer vermiş bulunması onun çok iyi gözlemcı ve gerçekçi bir yazar olduğunu kanıtlar (Kendisi bağımsızlık savaşına, yaralıları tedavi için, fiilen katılmıştı. Atatürk'ün elinden, önce onbaşılık, sonra başçavuşluk rütbesı kazanmıştı. "Onbaşılığıyla her zaman daha fazla övünmüştür"). Konuşmada küfüre yer olmamalıdır deriz demesine. Elbette kişı dıleğını bir nezahet (decorum) içinde anlatmalı, anlatabilmelidir. Sınıfında küfür eden çocukları, ağızlarını yıkamaya yollayan ahlakçı ilkokul öğretmenlerimizin emekleri sonuç vermelidir. 1) Cevlân, M. Emin (05 Ekım 1996) "Turk Insanının Özellikleri Üzerıne" (Cumhurfyet BllimTeknlk, Sayı: 498). ?) delaney, Carol (1991) The Seed and The Soll: Qend«r and Cosmology In Turkiah Village Society, Universıty of Calıfornıa Press, Berkeley. 3) Işigüzel. Şebnem (27 Aralık 1994) "Sıyasette Argo" (Milliyat) 4) Kartal, Ayşegül (05 Ağustos 1995) "Kütürbaz Değil, Hasta" (Hürrlyet Tatll Ekl) 5) Mılls, Carl R. (Auustos 1963) "Basılrnamış Kurs Notları" (Fulbright Summer Engllsh Language Program, Özel Işık Lısesi. Nişantaşı, Istanbul). 6) Moskos, Charles C. (Novemper 1988) Sol« diers and Society, Departmenl of Sociology, Northvvestern Universıty, Evanston, lllınois. 7) Petrov, Grıgoriy (1994) Akzambaklar Ülkesi Flnlandlya'da (Çev. Ayluna, Hasıp Ahmet) Inkılâp Kitabevi. Istanbul. 8) Powell. Larry (1987) "Basılmamış Öğretıci Gelışım Kursu Notlan" (Lackland AFB. SanAntonio). 9) Stirlıng, Paul (1966) Turkish Village, John Wılley and Sons Inc. New York 10) Tezcan, Mahmut (1987) Kültür ve Kisillk (Psıkolojik Antropoloji) Olgaç Matbaası, An kara. JULES VERNE'İN KAYIP ROMANI "20. Yüzyılda Paris" ve BİLİM O Bilimkurgunun babası sayılan Jules Verne'in, lümünden hemen hemen 100 yıl sonra tanınmış uzun süredir kayıp olan bir romanın bulunuFransız yazar Jules Verne bir kere daha dünya çapında şuyla, aslında başından beri teknolojinin ilgi merkezi oldu. Bu defa şimditehlikeleri konusunda ciddi endişeler taşıdıye kadar yayınlammamış bir romanıyla: "20. Yüzyılda Paris". ğını ortaya çıkardı. Bu romanın el yazması 1863 yıhnda tamamlanmış, fakat uzun süre bir yerde kilitli kalmış ve Romanda cam ve çelikten gökdelenler, ancak 1989 yılında yazarın toruyüksek hızlı trenler, benzinli otomobiller, henunun oğlu tarafır.dan keşfedilmiş. Birkaç ay önce bu romanın sap makineleri, faks makineleri ve küresel Ingilızce çevırısi yayımlandı. bir iletişim ağı içindeki yaşam anlatılıyor. Geleceğe 19. yüzyıldan bakan bu romanda cam ve çelikten gökdelenler, yüksek hızlı trenler, benzınlı otomobiller, hefından yazılan kurgu türüyle en yeni kede mühendis idi: o basitçe bir yazardı sap makineleri, faks makineleri ve küreşıfler ve çağının deneylerinin bileşimi ve verimli bir yazardı. Yaşamı boyunca sel bir iletişım ağı ıçındeki yaşam anlatıolarak düşündü. Bu tür öyküler o za60'tan fazla kitap yazdı. Eserleri titız bir lıyor. Jules Verne yine bugünü çok önmanlar Fransa'da yayqın olan bilime şekilde gerçeklere dayanıyordu ve kiceden kestiriyor. Ancak, yaşadığı çağda tapları önde gelen bilim adamlarına, denizaltılardan helikopterlere kadar bir mühendıslere, mücitlere ve kaşiflere ildizi teknolojik mucizeyı önceden kestıham verdi. ren yazardan, son romanda anlattıkları Verne gerçeğe benzemeyi bir sanat da beklenebilecek şeyler olarak görülühaline getirdı. Bılım ve teknolojinin hasyor. sas tanımlarına dayanan bu tip bilim Fakat yeni yayımlanan bu romanı, kurgu o zamandan beri egemen olmuşVerne'in bilimsel ilerlemenin havarisi tur. Fakat Verne'in teknik ayrıntılara olarak tanınan imajı konusunda yeni bağlılığı bilimin erdemlerine ıçten gelen şeyler söylüyor. Aslında "20. Yüzyılda bir güveni yansıtmaz. Aslında ilk yazıları Paris" bir trajedi özelliğini taşıyor. Bu bilim ve teknolojiyi açık şekilde eleştiriromanda 1960'a kadar son derece mayordu. Verne'i sonunda ünlü yapan yateryalist kötü bir ütopya durumuna gelzım tarzına yönelten yayımcısı Pierremiş olan Paris'te mutluluğu bulmaya Jules Hetzel oldu. Verne'in Hetzel'e çalışan idealist bir genç pek direnmediği söylenir. adamın yaşamı anlatılıBilimsel dersler ve optiyor. George Orvvell'in mıst bir ıdeolojıye sahip Bu insansızlaştırma 1984'ü gibi, Verne'in rohızlı maceralar yaratmışnasıl oluştu? Savaşmanı teknolojik ilerlemetır. ye insanlığın ödediği beAncak Hetzel'in larla yerlilerin yok del konusunda sert ve 1886'da olümünden sonedilmesiyle, Peru acı bir yorumdur. ra yayımlanan eserlerinin plantasyonlurmdaki Böyle bir mesajın Verçoğu Verne'in orijinal tene'den gelmış olması yeüşkin erkeklerin malarına (çevre şampibirçok kişiyi şaşırttı. yonluğu, bilim ve teknokaçınlmasıyla, sert içözellikle Amerika'da çok lojinin mükemmel olmakilcrin kötü kulsayıda kışi, Verne'in yan dünyaya getirebilelanımıyla ve, isiyimser bir bilim adamı ceği yararları sorgularken olduğu için teknolojinin kapitalizm karşıtlığı ve tilacılar sözümona uyVerne'in "Off On A Comet" adlı mucizeleri hakkında yazsosyal sorumluluk) döneserindeki temel sahne ilk baskısı garlaşmış ırklura ait dığına inanır. Ayrıca bir düğünü gösterir. New York'ta Nisan 1926'da yapılan olduğunda. istilamn çok kişi Verne'in esas bilimkurgu dergisi American Stohes'in olarak çocuklar için yazbu adalara getirdiği ilk sayısının kapağjnı süslüyor. Hukuk okudu mış olduğuna, heyecanlı tüm kötülüklerk: fakat entelektüel yönden 1828 yılında Fransa'da (Propeller Islund) sığ romanlar yarattığına doğan Jules Verne 20 yainanır. karşı eşi görülmemiş halk coşkusundan şına geldiğinde aılesının Bütün bu yanlış yoyararlanacaktı. O hızlı sanayileşme döisteği doğrultusunda hurumlar ise, Verne'in yaneminde bilim adamları ve mühendisler kuk eğitimi aldı. Bu arada kendisini Paşamını ve yazılarını gölgelemektedir. Bu halk kahramanları haline gelmekteydiris'in edebiyat dünyası içinde buldu. Şiyanlış yorumların kaynakları ise, Jules ler. Bu eğilim bilim hakkında eğitici roırler ve oyunlar yazmaya girişti. Genç bir Verne'nin romanlarının çok ciddi şekilde manlar konusunda büyük bir talep yadramatist olarak çalışırken popüler bir kısaltılmış çevirileri ve basitleştirilmiş rattı. Fransız dergisi için bilimsel ve tarihi kouyarlamalarıdır ve bunlar yazarın sürekli İlk kıtabı "Balonda Beş Hafta" daha nularda kısa yazılar yazarak ek gelir yanlış anlaşılmasına hizmet etmektedır. sonraki eserlerinde izlediği çizgiyi de sağlıyordu. Daha sonra bu tür teknik gösterir. 1862'de yayıncı Hetzel ile tanıbelgeleri bir roman haline getirmeyi düşan Verne'in romanları Hetzel'in dergisi şündü. Verne bu yenilikçi yazın türünü Bilime ilham veren bir yazar "Magazine of Education and RecreatiEdgar Allan Poe ve VValter Scott taraGerçekte Verne ne bir bilim adamı ne on"da yayımlanmaya başlandı. Romanlarının başka dillere acele çevırilerinde bilimsel bölümlerin çoğu atlandı, yalnızca en sansasyonel yerler vurgulandı. Ve maalesef dığer dillerde Verne bu çevirilerle tanındı. 1864'de "Arzın Merkezine Seyahat", daha sonra "Aya Seyahat" yayımlandı. Eserlerındeki bazı bilgilerin daha sonraki yüzyılllarda mühendislerın karşılaşacağı teknik sorunların ıpuçlarını Verne'in "Ay'a Seyahat" ve "Ay (jevresinde" adlı eserlerinde anlatılan uzay gemisinin denize inmesi verdiği, bu an(solda) 1969 yılında ayın yüzeyinden dönüşleri sonrasında Apollo 11'in astronotlarının kurtarılması (sağlamda yol gösterda) sırasında gerçekten yaşanan olaylara çok benziyor. 5339 KAYNAKÇA *Dr.