Katalog

SOSYAL YAŞAM Sövgü sözlerinin toplumsal işlevi Küfürlü sözler aslında yaşamın ayrılmaz bir parçası, bir gerçeğidir ve herkesi ilgilendirir: Küfür, tarafımızdan kullanılır. Kulak misafirliği yoluyla dikkatımize gelir. Bazen "vicahî" çoğu kez de "gıyab?1 olarak tarafımıza yönelir! Sınan Çcıya* "Onlar kı ana avrat kufredeıier, Destanımızda yalnız onların maceraları vardır " (N Hıkmet Kuvayı Milliye) suellık özellığı" de gorulmektedır Tezcan bu kuvvetlı cınsellığın belırtılerını sıralıyor (maçlarda cınsel sembollerın bolca kullanımı, cınsel kufur ve cınasların yaygınlığı, erkek çapkınlığının hoş gorulmesı). Yanı bazı kavramları cınselleştırme ıle kufurbazlık el ele bır etkıleşım ıçındedır mune geçıyor Ama bu dönemde, başta Snelman olmak uzere Fınlandıya'nın genç aydınları orduda ve ordu aracılığıyla butun ulkede buyuk duzeltımlere (ıslahat) yol gosterıyorlar] "Isveç yonetımı altında Fın kışlası sarhoştu Pıslık ıçındeydı En kaba ve çırkın kufurler duyulurdu Erler, subaylar, hatta generaller kufrederlerdı. Anaya, babaya, hatta Tann'ya, Isa'ya, guneşe ve göklere kufretmekten çekınmezlerdı " Petrov bunları yazmış Sonra da şu ılgınç cumleye yer vermış "Hıddetlı oldukları zaman kufrettıklerı gıbı, bırbırlerıyle arkadaşça konuştukları zaman da kufrederlerdı!" "Ben sızden bu muharebede vatanınız ıçın ılla kı olmenızı ıstemıyorum Dünya ordularında durum Amma, karşınızdakı o spu çocuğunu, kendı vatanı ıçın ölmeye mecbur bırakButun dunya ordularında (özellıkle kıta manızı ıstıyorumi" larda dıyelım, çunku askerı kurumlar daGeneral G Patton (2 Dunya Sa ha farklı ve sıvıle yakın ıklımler ıçerırler) vaşı'nda orduya bır hıtabından) kufur etme alışkanlığı belırgındır Altı aylık bır kıta kursu ıçın bır taşra bır lığıne gelen bır usteğmenı (1985) hatırlıoylenceye gdre Antık Yunan'da Koyorum Kendısınden rutbesız (teğmen) dıleEzop bır gun efendısının bır buyger ogretmen ve muhendıs sınıfı kursıyerruğu uzerıne, konuklara en lyı yıyelere şoyle oğut verıyordu 'Bu arada ağcek olarak dıl yemeklerı hazırlamış Ama zımızı bıraz kufre alıştırsak lyı ederız1" Ya aynı Ezop, bır başka sefer, yenı bır buynı kufur edebılmeyı muharıp subayın arruk uzerıne en kotu yıyecek nıyetıne gene zulanır, ozenılır bır nıtelığı olarak goruyordıl yemeklerı yapmış1 Yunus Emre ne dıdu yor 1 "Söz ola kese başı, soz ola kese saIşıguzel (27 Aralık 1994) "psıkolojıde vaşı " Bu yazı, dılın "marıfetlerınden" sövargo [bu kufuru de ıçerıyor] sınırlere hagulerle ılgılıdır kım olamayıp patlama noktası Kufurlu sozler aslında yaşamın ayrılolarak goruluyor" dıye kayde maz bır parçası, bır gerçeğidir ve herkesi der ilgilendirir Kufur, tarafımızdan kullanılır Kıtanın ağır ve streslı gorev Kulak mısafırlığı yoluyla dikkatımize gelır koşulları bu surecı hızlandırıyor Bazen "vicahî" çoğu kez de "gıyabî" olaSosyal Psıkolojı kıtapları, kışıyı rak tarafımıza yonelir! fızıksel ve emosyonel gucun bıKımı bıreyler kufurbaz olarak nam yaptıp tukenme çızgısıne (burn mışlardır Kımı bıreyler kufure çok seyrek outs) surukleyen mesleklere pobaşvururlar Hem oyle "yakası açılmadık" lıslık, sosyal hızmet uzmanlığı versıyonlara kalkışmazlar Çok bılınen bır oğretmenlık qıbı örnekler getırırıkı sozcukle yetınırler ler Bunlar yoğun bıçımde ınsa Kartal (5 Agustos 1995) Ersevım'e atıf na hızmet ureten mesleklerdır yaparak, çocuklarda "Gılles de la TouretAskerlığın dığer zor meslekle te" denılen bır psıkolojık hastalıktan bahre gore bır avantajı, kapalı bır sedıyor 1885 yılında Parıs'te kadınların yapı dolayısıyla kufurlerın açığa toplandığı bır akıl hastanesınde tanımlavurulma dıle getırılme çığırı bunan (ve tanımlayan Fransız hekımın ıslabılmesıdır Burada kufrun ın mıyle anılan) bu patolojik durumun nedesanı rahatlatmak gıbı bır gızıl ış nı, ınsan bedenınde dopamın maddesının levı (Merton'un deyımıyle "la çok fazla salgılanması Tıpık belırtısı ıse tent functıon") bulunduğu yad 1 durmadan kufretmek sınamaz Bunu soylerken kufru doğru dan bıreylere yöneltmekten Sövgüye eğilimli topluluklar bahsetmıyorum. Sovgunun ın sana çevrılmesı asla etık bır beŞımdı yukardakı bıreysel olgular bır yağenı haketmez Komuta ıklımım na, ba7i topluluklarda, kufretme alışkanlıbozar Astın onurunu kırar, ğının gorecelı olarak yaygınlık gosterdığı onun hıncını bıler Zaten bellı ortadadır zamanlarda bu konuda emırler Bu topluluklar genelde tek cınsın bır de yayınlanır arada bulunduğu ortamlardır Boylece Kaldı kı kufur bızzat kufurcuyu tehlıkekarşı cınsten utanmanın getıreceğı dızye atar Bır tek sovgu ışıtmek yuzunden gınleme yok olur elını kana bulayan ınsanlar vardır Hele Lıselı ıken bır tatılde Trakya'da petrol orıjınal kufurler ınsanı daha kuvvetle oç arayan bır yabancı şırkette sozlu çevıralmaya kışkırtır menlık ışı bulmuştum Ingılızce kufurlerı Demek "aklı başında" kufurler bıreylerı de o ortamda oğrenmıştım Hemen her ve onların yakınlarını değıl, cısımlerı, ko cumlesıne bır kufur katan jeologlar bıle şulları, uygulamaları vb hedef alır ("Şu vardı bılmem ne ettığım tufeğın kayışını gerse ne1" orneğındekı gıbı) Yerıne gore kışı Yabancı dilde kufretme hevesı kufru kendı bunyesıne bıle yoneltır Bır havacı bınbaşı (1979) anlatmıştı Bır Çoğunlukla yabancı dıl oğrenen kışı o ana )et ussunde qorev yaparken bır albayabancı dılın argosuna ve kufurlerıne de yın odasına gıtmış O sırada albayın teletanıdık (hatta hakım) olmak ıstıyor öte fonu çalmış Telefonda us komutanı, alyandan, o dılı, anadılıne gore daha bır bayı bır meseleden sorumlu sayıp azarladışladıgı ıçın, o kufurlerın dehşetını aynı mış (askerı tabırle "muaheze etmış ) Al derecede kavramıyor Yabancı sovgulere bay telefon ahızesını yarım kol mesafebıraz hazcı (hedonıstık) bır yaklaşım gössınde tutup (yerıne koymayı gecıktırerek) terıyor bınbaşıya donmuş "Komutana bak,' deLıse ıkının başında matematık dersımımış "bır hıç yuzunden adam anamısı sın ze "rındmeşrep" tabıatlı ve kumarbaz bır kaf ettı1' Telefonu ancak bu cumleden (yabancı) yenı ogretmen geldı özellıkle sonra kapatmış Yanı telefondan bu laflaolasılık hesaplarında (kumara destek verı rın ışıtılmesını temın etmış yor dıye) uzmanlaşmıştı Turkçe öğrenAskerı sosyolog Moskos (1988) Honmeye başlayınca kufurlere merak duyduras'da gorev yapan Amerıkan bırlığıyle muş Bır gun "anladığım kadarıyla Turkılgılı bır alan çalışmasında, bayan askerçe, kufur etmeye çok elverışlı bır dıl" delerın, erkek sılah arkadaşlarının sovgulu dı sozlennden (vulgar language) çok yakınBır kıyas olarak Ingılızce ve Fransızdıklarını yazıyor (çadırların ortalarına gerı ca'yı gosterebılırız Bu dıllerde kufurler len battanıyeler ıkı cıns arasında görsel bellı bırkaç sözcuğun oluşturduğu bır bır mahremıyet sağlıyor Işıtsel mahremıçevrım ıçınde doner Oysa lastıklı bır dıl yet yok) olan Turkçe'de bırçok fııl sozcuğu kufur Petrov (1994 81) Isveç boyunduruğu yerıne geçebılır. altındakı (yanı 1811 yılına kadarkı) Fın or Tabıı bu durum sadece dılımızın kurakdusunda kolgezen aksaklıkları anlatırken lığından ılerı gelmez Tezcan'ın (1987 63) kufur konusuna da değınıyor [Ulke sonra dedığı gıbı "lurk kışılığınde guçlu bır sekdan Rus devrımıne kadar çarların qududeğerlendırılmez Yanı kufur rutbelı kışının dığer erdemlerını gölgeleyecek, ört bas edecek bır ayla etkısı (hale tesırı/ "halo effect") meydana getırmez Ortaokulda ıken bır Turkçe dersınde bır arkadaş bır koylusunden bahsetmıştı öğretmenımız de bıyık altından gulumseyerek sonuna kadar dınlemıştı Adamın bır erkek evladı varmış Adam evladını kufre teşvık edıyormuş Çocuk koy meydanında kufrettıkçe babası ona harçlık verıyormuş Ceylan (05 Ekım 1996) da bu hususa değınıyor Şoyle dıyor "Koylerde butun erkekler (çocuklar dahıl) kufrederler Kufretmek, sosyal hıyerarşıde bır ustte olmak demektır" Ceylan, koyde kadının da doğurganlığını ve cazıbesını yıtırmekle bırlıkte kufure başladığmı anlatıyor Bu durumu yaşlanan kadının sosyal hıyerarşı ıçındekı yukselışinın bır göstergesı olarak açıklıyor Yaşlanmış Turk koylu kadınının yukselen toplumsal saygınlığını antropolog P. Stirling (1966 100, 101)de Kayserı yore sındekı saha çalışmalarıyla doğruluyor "Bır defasında bır erkek komşu kendı ınısıyatıfıyle mısafır odasında ev sahıbı ka dınlara orayı terketme emrı verdı Genç kadınlar odadan ayrıldılar ama ıkı yaşlı kadın kalmakta dırendı Menapoz çagını S Ritüel hakaret Yukardakı son cumle bızı sovgunun çok ozel bır boyutuna göturuyor. Dostane kufurleşme durumu Dr Carl R. Mills (Ağustos 1983) bır dersınde bu durumun adını koymuştu Rıtuel hakaretler (rıtual ınsults) Bu bağlamda sovguler, bır yakınlık ve sırdaşlık ıfadesı olarak selamlama yerıne geçıyor1 örneğın, bır barda karşılaşan ıkı can dostu kovboy "ne haber ulan p şt oğlu?", "Bomba gıbıyımi P ç herıf, ya sen lyı mısın? ' gıbılerden bır dıyalogdan sonra bırlıkte kafa çekmeye, eskı gunlerı yadetmeye başlıyorlar Uzun yıllar yatılı lıselerde bırbırlerıyle kaynaşmış can cığer arkadaşlar arasında boyle "rıtual ınsult" babında kufurleşmeler yaygındır Onların meclıslerınde bazı gunduzlu oğrencıler bu bakımdan rahatsız olurlar Öte yandan (arkadaşlığın zayıfladığı) yuksek oğretımde, gunduzlu lıse kaynaklı oğrencıler, hem samımıyetın bu derecesıne ımrenırler hem de kendılerını o gruplardan dışlanmış hıssederler aşmış çoqu kadınlar erkeklerın sosyal alanına kolayca gırebılırler" Yıne statuyle bağlantılı olarak sövgu sozlerı kışının demecınt, savını, anlatımını guçlendırır Yazılı (resmı) soyleme aynısıyla geçmemış nıce kufurlu atasozlerımız vardır1 (Yumuşatarak ve mealen ıkı ornek "Gönulsuz cımadan meymenetsız çocuk olur" "Imam yellenırse cemaat dışkılar" Sanat ve sövgü sözleri Sövgu ve bununla ılıntılı mustehcenlık kavramının sanat yapıtlarında ışlenışı hep tartışmalara yol açmıştır Cınselhğı çok vurgulayan bır yazar olan Henry Mıller'ın (18911980) yazın dunyasındakı onemı ınkâr edılebılır mı 7 Bazı yapıtları gençlığınde ulkesı Amerıka'da yasaklandı, doğru Ama sonunda orda da hakettığı yere geldı H Mıller'ın romanlarında sadece muthış bır cınsellık yok Felsefî çıkarsamalar, psıkolo|ik yorumlar, derın duşunceler de var (Mesela Plexus adlı romanında yaptığı gıbı) donemının buyuk sosyologlarına (Lester F Ward, Oswald Spengler, Herbert Spencer) bol bol gondermeler var Onun ıçın H Mıller bır pornografı yazarıyla aynı kefeye konulmuyor Nıtelıklı polısıye romanlarda bıle sövgu sozlerı buluruz Realıst bazı yazar ve ozanlarımız, sovgu sozlerını, bana gore, keskın kokulu baharatlar gıbı yazılarına çeşnı olarak katıyorlar (Hele Can Yucel, kufuru şııre çok guzel yakıştırmayı başaran bır ozandır) öz (muhteva) açısından yorumsuz ve notr bır tutum ıçınde ve salt bıçım açısın Küfür ve statü Kufur etmenın ınsanı psıkolojık açıdan rahatlatışına "gızıl ışlev" demıştık Çunku asıl ve "açık ışlev" (Merton'un deyışıyle 'manıfedt functıon") kufurle bır statu kanıtlamaktır1 Askerlıkte geçerlı guçlu alışılar (teamuller) vardır Ust kusur ederse huzurundakı ast bundan yuz bulup da aynı şeyı yapmaz Ust kahkaha atabılır Ast gulumser ama cıvıklık yapmaz Ust "amıyane bır tabır" kullanabılır Ast hemen şımarıp bır yenısını de kendısı eklemez Gene Işıguzel, bır genelleme olarak argo ve kufrun, eğıtımı duşuk gruplara uygun duştuğunu yazıyor Amma askerlıkte bu ılla geçerlı değıldır Ust, zekâsını, bıl gısını, lıderhgını çok kez ve çok vesıleyle kanıtlayabıleceğıne gore, sırf kufurlerıyle 5338