Katalog

T E K N O L O J İ A R A Ş T I R M A 1997 Ulusal Uygulayım Madalyası Bu ödülün bu yılki sahipleri arasında bir ses kayıt öncüsü, havacılık konusunda bir uzman, iki de Internet tasarımcısı bulunuyor. Amerıka'nın fn onurlu odullerınden bırı sayılan Ulusal Uygulayım Madalyası teknolojı alanındakı çarpıcı yenılıkler ve gelışmelerle, yenılıklere olanak tanıyan ınsan kaynakları yonetımıne yonelık bir oduldur Bu odulun bu yılkı sahıplerı arasında bir ses kayıt oncusu, havacılık konusunda bir uzman, ıkı de Internet tasarımcısı bulunuyor Aşağıda odullerın ozellıklerı ve sahipleri tanıtılıyor Bundan boyle sınemaya gıttığınızde ekranda patlayan yanardağ tuylerınızı urpertıyorsa, ya da muzığın o duru sesı sızı bir konser salonuna goturuyorsa, bir an ıçın durup Ray M Dolby'ye teşekkur etmek boynunuzun borcu olsun Dolby, son 30 yıldır ses kayıt bılımıne buyuk katkılarda bulundu ve gunumuzde elımı7i attığımız hemen hemen her urunde rastlayacağınız Dolby sıstemı buldu Dolby'nın buluşu olan yenılıklerden ya rarlanan urunler evlerımızde çaldığımız kasetlerden, araba teyplerıne ve ustun yapım fılm muzıklerıne uzanan genış bir yelpaze oluşturuyor Dolby dunya çapın da yararlanılan bu buluşlarından oturu bu yılın Ulusal Uygulayım Madalyasına hak kazandı Dolby'nın ses muhendıslığıne ılgı duymaya başlaması oldukça eskılere daya nıyor 1957 yılında mezun olduğu Stanford Unıvorsıtesı'nde ogrencı oldugu sı ralarda Dolby ılk vıdeo kayıt aygıtını ureten Ampex Corporotıon şırketınce çalış tı Doktorasmı 1963 yılında Cambrıdge Unıversıtesı'nde tamamtayan Dolby, Amerıka'ya donuşunden kısa bir sure sonra, ses kayıt sıstemlerının gelıştırılmesıyle ılgılı buluşlarını gerçeğe donuş turmek amacıyla Dolby Laboratuvarla rı'nı kurdu Ilk buluşlarından bir tanesı, teyp bantlarının çogunda tanık olunan belırgın hışırtıyı yok edıcı bir sınyal ışlem yontemıydı Bu tur ıstenmeyen seslerı yok etmek amacıyla tasarlanmış otekı yontemlerın tersıne, Dolby'nın gelıştırdığı yontem muzığın nıtelığınde bir bozulmaya neden olmuyordu Dolby'nın yontemı bellı bir sesın sesdağılım (akustık) bıleşkelerınden ayıklanıp, genlık ve sıklıklara gore farklı elektronık kanallara ayrılması temelıne dayanıyordu Boylece kulağı tırmalayan sesler yok edılıyor, otekı bı leşkeler yenıden bir araya getırılıyordu Dolby, bu yontemı ılk kez studyolarına pazarlayarak muzık sanayıınde yenı bir çığır açan çokkuşaklı ustun ses kayıt donemını başlattı Dolby Laboratuvarları daha sonra ozellıkle evlerde kullanılan ışıtsel aygıtlara ve otekı tuketım urunlerıne uygun, çok daha ucuz ses arıtma yontemlerı gelıştırdı Dolby ses arıtma yontemlerınden yararlanan ses bantları hızla uzunçalar plakların yerını aldı 9O'lı yılların başlarında ıse kasetlerın papucunu dama atan CD saltanatı başladı Ne var kı, Dolby'nın yontemı zamanla daha da gelıştı Ilk oncelerı kullanılan kıyaslamalı sınyal ışlem yontemlerı yerını, şımdı kasetçalar, lazer dısk, vıdeo oyunları ve çoklu ıletışım urunlerınde kullanılan sayısal (dıjıtal) yontemlere bıraktı Gelıştırıldı gı tarıhten bu yana Dolby uygulanımı 600 mılyonu aşkın farklı urunde kullanım alanı buldu Bu arada başka Dolby buluşları da Hollyvvood kapılarını zorlamaya başladı 1975 yılında optık fılmler ıçın daha nıtelıklı bir ses ureten, oncekılere kıyasla çok daha ucuz çokkanallı bir ses kuşağı pıyasaya sunuldu Dolby ses sıstemı yalnızca stereo sesler uretmekle kalmıyor, fılmlerdekı deprem ya da patlama gıbı sahnelere çok daha gerçekcı bir boyut getıren ses etkılerını de yaratabılıyordu Dolby ses sıstemını ılk kez uygulayan George Lucas 1977 yılında buyuk yankılar uyandıran "Star War Yıldız Savaşlan" tılmının başarısının buyuk olçude bu uygulayımdan kaynaklandıgını vurguluyor O gunden bu yana, Dolby sıstemı altı bını aşkın fılmde kullanıldı ve Dolby tabanlı donanımlar dunyanın çeşıtlı yerlerındekı 33 bını aşkın sınema salonuna yerleştırıldı Dolby Laboratuvarları profesyonellere yonelık ses donanımı uretımını surdurmekle bırlıkte, buluşlarını başka uretım alanlarına da yaymaya çalışıyor Pıyasa payının arttırılması amacıyla ruhsat ucretlerının duşuk tutulmasına karşın, şır ket patent haklarından bugune dek 250 mılyon doların uzerınde bir kazanç sağladı Robert S. Ledley Görüntüleme cihazlarımn babası Dolby ses sisteminin mimarı RavB DnlbvBaşkan. Dolby Laboratuvarları (Georetown Universıtesi, radyoloji, fızyolojı ve bıyofizık Prof..) Tıp alanın d akı goruntule me yontemlerınde son yırmı beş yıl ı çı nde çarpıcı değışıklıkler meydana geldı Çeyrek yuzyıl on c esın e dek bedendekı herhangı bir bozukluk konu sundakı tanılar ıçın sıyah beyaz rontgenlere başvuruluyordu Artık hekımler bılgı sayarlı tomografı, manyetık tıtreşımlı goruntuleme, pozıtron yayılımlı tomografı gıbı çeşıtlı renklı goruntuleme yontemle rınden bırını seçebılıyorlar Bu yontemlerın çoğu ışlevını, bu yıl Ulusal Uygulayım Madalyasına hak kazanan Robert S Ledley'e borçlu Ledley meslek yaşamı boyunca bılgı ışlem konusundakı gelışmelerın tıp alanına ulgulanmasına çalıştı 1940 yılında ve palaentolojıye ek olarak, yenı bılımler gelışmeye yuz tutuyordu Tum canlıların bırbınnden kopuk varlığı duşuncesı artık bir yana konuyor, onun yerını organık dunyada bir "gelışme" surecı alıyordu Bu yolda Darvvın'den oncekı en buyuk bılgınlerden bırı Jean Lamarck'tı (17441829) Zoolojının Felsefesi (1809) adlı yapıtında hayvanlar ve bıtkıler dunyasının gelışmesı ustune değerlı ıpuçları sunuyordu Tum modern organızmaların eskı bı çımlerınden bir gelışme, bir "evolusyon" sonucu bu duruma geldıklerını soyluyor du Belkı ınsanın kendı de kendıne benzeyen başka bir canlıdan, bir maymundan, daha doğrusu bir tıp maymundan turemış olabılırdı. Butun maymunların doğal olarak sonunda ınsanlaşması dıye bir şey soz konusu değıl Boyle olsaydı, tum maymunlar enınde sonunda ınsan olurdu Eskı antropoıd maymunu belkı ormanlar azaldığından oturu ya da başka bir ne denle ağaçlardakı oncekı yaşamını artık surdurememış, ağaçtan agaca sekışten vazgeçmek zorunda kalarak ıkı ayağı ustunde dıkılıp (homo erectus) yenı bir yaşam bıçımıne yonelmıştı Dık duruşu da belkemığı, kasları, ayakları, çenesı, dışlerı, beynı ve ozellıkle ellerınde yavaş ama kesın değışmelere yol açmıştı Yenı toplumsal yaşam bıçımı konuşmayı da gelıştırdı Canlılar zaman ogesı dışında, bırdenbıre ortaya çıkmamışlardı Yere ve zamana baglı olarak bir gelışme surecı söz konusuydu Bir yandan jeolo)i, embrıyolojı, bıtkı ve hayvan fızyolojısı ve organık kımya gelışırken, Lamarck'ın, sınırlı da olsa, bu sentezlere varması doğal değıl mıydı? Onun ıçın de organızma çevrenin etkısındeydı ve eğıtımle değışıyordu. Kışısel olarak devralınan bazı ozellıkler de katılımdan oturuydu. Ancak, Lamarck organızmaların dogal gelışmesı konusunda kendı çağında neler bılınıyorsa, ancak o bılgılerden yola çıkabılırdı Çağdaşlarından E.J. SaintHilaire de (17721844) gelışme, teorısını destekledı Darvvın sentezcılıği Bu araştırma, tartışma ve bılgı bırıkımını en başından başlayarak butunleştıren, bunları bir araya toplayarak organık ve ınorganık dunyaya ozgu gelışme kurallarıyla ortaya çıkaran Charles Darvvin (1809 1882) oldu Gorulduğu gıbı, Dar vvın'ın bılınen (ya da bazılarınca pek bılınmeyen) duşuncelerıyle ortaya çıkışı bir rastlantı değıldır Baştakı soze donelım Darvvın "gokten zembılle" ınmemıştır, o da bir bılgı bırıkımının sonucudur Daha gençken bir doğabılımcısı olarak beş yıl yeryuzu çevresını gezmış, jeolojı ustune genış bılgıler toplamıştı Darvvın'ın bıyolojıde bir "devrım" yaptıgı ve doğa bılımlerının tum dallarını, bu arada zoolojı, botanık, antropoloji, paleonto lojı, karşılaştırmalı anatomı, fızyolojı ve deneysel psıkolojıyı etkıledığı genelde kabul edılır Kendınden once bılımsel araş tırmaların tarıhsel aşamalarında deneyler ve tartışmalar yapılmasaydı, bılgı ve bulgu bırıkımı olmasaydı, Darvvın'ın katkısı bu denlı buyuk olmazdı. Ikı onemlı kıtabı şunlardı Türlerln Kökeni (1859) ve Insana Geçiş ve Cınse llışkın Seçım (1871) Bırıncısınde organık değışıklıklerın yuzyıllarca yararlı bir bıçımde kullanımları sonu cu bu kez sureklı olacağını ve kalıtım yoluyla geçeceğını belırttı Basıt bir hucreden başlayarak en karmaşık bıtkılere ya da ınsana geçışte hem kalıtım hem de çevreye uyumun etkısını araştırdı Ikıncı sınde ınsanın hayvanlar dünyasından gehştığıne ılışkın yenı kanıtlar ılerı surdu O gunden bugune oldukça yaygın bılınen, çevreye "en uygun olanın yaşamını surdurmesı" sloganı Darwın'e değıl Herbert Spencer'e (18201903) aıttır Bunları soylerken dınsel oğretılerle ters duştuğunu de bılıyordu Bazılarının ınsanın ozel bir mucıze sonucu yaratıldığına ınandıklarının da farkındaydı Ancak, ken olanaklarından yararlandı Bunları parazıtolojı, patalo|i, hatta psıkolo jıyle bırleştırmeye çalıştı Tum bu değerlendırmeler sonu cu ınsanı Eskı Dunya'nın tropık kuşağında yaşayan bir çeşıt may muna bağladı Ağaçlarda yaşa yan bu maymunların kulakları sıvrı uçluydu, vucutları kıilarla kaplıydı ve her ıkı cınsın de sakalları vardı Bunları antropoıd tıpı maymunlar ızledı Duzluğe ındıklerınde ıkı ayakları ustunde yurur Artık soyu tükenmiş olan King Adası devekuşu (Dromiceisus olmuşlar, kurtulan diemenianus) Darvvin ve Beagle Serüveni kitabından ellerı de başka gorevler yapmaya dınden oncekı bırıkım ve yaptığı araştır başlamıştı Yapısı da değışen eller araç malar onu başka bir yone ıttı Vardığı soyaratmaya koyuldu Konuşmaya da yonenuçları saklamanın da lyı bir şey olmadığı len canlı doğaya egemen oluyordu ınancındaydı Darvvın ınsanın doğal kokenıne ılışkın Tek hücreliye değin bazı kanıtlarını jeolojı ve antropolojıden aldı O sıralarda, Cebelıtarık'ta (1848), Ancak, antropoıd maymundan da gerıNeanderthal'de (1856) ve La Nolette'de ye gıdılebılırdı Aşağı tıp maymunlara, çe(1866) bazı fosıl kalıntıları bulunmuştu Bu şıtlı surungenlere, balıklara ve nıhayet tek fosıllerın morfolojık ozellıklerı ılkel yapılı hucrelere değın Her şey tek hucrelı yubir cıns canlının ozel bir grubunun varlığımurtaya gıdıp dayanıyordu Bugun de ınnı ortaya koyuyordu. Bu canlıların kullansanın tek hucrelı yumurtadan buyumesıne dığı kabul edılen bazı taştan yapılma basıt bu en eskı fılojenık dönemın bir kalıntısı araçlara ılışkın arkeolojık bulgular da ışe gözuyle bakılıyor Çok eskı donemlere, yaradı Darvvın tum bunlardan yararlanaorneğın 500 mıyon yıl oncesıne aıt embrak, modern ve fosıl yaratıkları benzerlıkrolojı çalışmaları bu tur bağlantıların daha lerıne ve farklılıklarına gore sınıfladı Fosıl da kolay kurulmasını kolaylaştırıyor Bu hayvan ve bıtkı yaşamını, dağılımını ve alanda daha sonrakı bulgular Darvvın'ı gelışmesını konu edınen paleontolojının 5358