Katalog

PSİKOLOJI AŞIPI Levent Mete* özgünlüğünü yitiren insan, her duruma kendiliğinden uyum sağlayan bır robot kımlıği ıçıne sürüklenir. Otoriteye karşı çıkması, hatta ondan farklı duşunmesı bıle olanaksızdır. Bu nedenle tehlikelidir, bırey olarak kalmayı başarabilen ınsanda korku uyandırır. Çünkü her türlü fanatızmın kullanımına açık durumdadır. elıg, karşısındakı kışının şeklını alır Şışman bır adamla konuşurken şışmanlar karşısındakı uzun boyluysa boyu uzar Bır psıkıyatrıstle göruşturulur, ancak kısa su rede, onun soylemıyle konuşmaya başlar, psıkıyatrıste dönuşur Içındekı kendıne ozgu, onu kendısı yapan çekırdeğe ulaşmak olanaksızdır Oz varlığı bır aynayla kaplanmış yansıttığı göruntulerın ardında kaybolup gıtmıştır Woody Allen'ın yarattığı bu fılm kahramanı aşırı uyumlu çağdaş "Kitle Insanı"nın tıpık bır temsılcısıdır lonesco bu ınsan tıpını özgun bıreyın karşıtı olarak tanıtır Davranışlarına yon veren ılkelerı ve yaptıkları ıçın kendıne hesap verme gereksınımı yoktur "Akıntıya karşı yuz mez" Ne yapması gerektığıyle değıl kendısınden ne beklendığıyle ılgılıdır Kabul edılmek onaylanmak, yer edınmek paza kazanmak ya da olası bır cezadan korunmak ıçın ne gerekıyorsa onu yapar Polıtık göruşunu ınancını, yaşam bıçımını, ış ve aıle ılışkılerını toplumdakı geçerlı ortalamaya göre ayarlamıştır Bu ortalama değıştıkçe kendı kendıne çekıduzen verır Kıtleınsanı genellıkle gosterdığı uyumun karşılığını alır, onaylanır, yukselır kazanır Ancak, ona yeteneğının ve çabasının otesınde olanaklar sağlayan bu aşırı uyumun masallardakı sözcuk oyunlarını anımsatan bır bedelı vardır Hedefe kışılığı pahasına ulaşmıştır, geldığı noktada artık kendısı değıldır Truman Capote'un "Bay Kotuluk aolı oykusunde duşlerını satan taşralı kız gıbı, "sankı bır hırsız her şeyını çalmış, yalnızca kemıklerını bırakmıştır" "Düşler ruhun duşüncelerı, yanı bızım ıç gerçeklerımızdır" der öykunün dığer kahramanı Oreılly Bay Kötuluk, tıpkı oyuncaklarını ya da tabağındakı bır pllıç budunu aşırır glbı ınsanların duşlerını çalmış, onları kendı boş vucudun dan geçırerek dosyalara sıralamıştır Bay Kotuluk, ınsanı edılgınleştıren ve kendısı olmaktan çıkaran çağdaş kent uygarlı ğından başkası değıldır duğu kaygıyı bır konuşmasında şoyle dıle getlrir " bırdenbire ortaya çıkan bir düşuncenın bulaşıcı bır hastalık gıbı yayılması Yenı bir dln, bır öğreti, bir fanatizm surukleyıverıyor ınsanları Bılmem hıç dıkkatınızı çektı mı, ınsanlar sızın duşuncelerınızı artık paylaşmıyorlarsa, sanki canavarlarla karşı karşıyaymışsınız duy gusu uyanıyor ınsanda, örneğın gergedanlarla Gergedanların saflığı, aynı zamanda acımasızlığı var onlarda Onlar gıbı duşunmuyorsanız goz kırpmadan öldürebılırler sızı" Siegel ve lonesco oykulerını kurgularken yırmıncı yuzyılın ıkı büyuk aşırı uyum uyum hastalığı yuyup, farklı çiçekler açıyor Dolayısıyla, aşırı uyum hastalığının nedenlerinı anlayabılmek ıçın bu duruma eşlık eden ruhsal duzeneklerın de gozden geçırılmesı gerekıyor Taklıt ve bütünlük Aşırı uyumlu kışılığın oluşumunda taklıt duzeneğı önemlı bır rol oynar Taklıt ınsanın temel ozellıklerındendır Her tur oğ renme öncelıkle taklıde dayanır Ancak, ınsan yalnızca taklıt etmekle kalmaz, her seferınde, taklıt ettığı davranışı ıçselleştırerek kendıne katar, "ben" dıyebıleceğı bır ruhsal çekırdek oluşturur Bu çekırdek bır dlzı takıt eylemının bırıkımıyle olmuşsa da bır yerden sona ozerklığını ılan eder, kışının "kendısı" olur Soz konusu aşamaya ulaşan kışı kendını bır butunluk halınde, farklı ve özgun bır varlık olarak hısseder Karar vermesı gereken durumlarda, eldeki verılerı önune koyup, kendı yaşam ılkelerı ışığında ve sahıp olduğu bılgı bırıkımıne dayanarak akıl yurutur, verdığı kararın sorunluluğunu alır sonuçlarını göğusler Butunluk duygusuna ulaşamayan kışıyse belırsızlık ıçınde bocalar, kendı adına karar vermekte zorlanır sorumluluk almaktan korkar ve gözunu otoriteye çevırıp ne yapması gerektığının soylenmesını ya da ıma edılmesını bekler, kendısı gıbı davranamaz Okul ön Çocuklar sadece bilgi a üreticisı olmalarını sağlc geliştirmeliyiz. Fatma Çığdem Gökçen (*) Tehlıkelı mi? özgunluğunu yıtıren ınsan, her duruma kendiliğinden uyum sağlayan bır robot kımllğı ıçıne suruklenır Otoriteye karşı çıkması hatta ondan farklı duşunmesı bıle olanaksızdır Bu nedenle tehlikelidir, bırey olarak kalmayı başarabilen ınsanda korku uyandırır Çunku, her tur fanatızmın kullanımına açık durumdadır Aşırı uyum salgınları Aşırı uyum hastalığı bazı donemlerde olağanustu bır hızla yayılarak salgınlara yol açabılmektedır Don Siegel "Beden Kemırıcılerın lstılası"nda bılım kurgu tar zı ıçınde, böyle bır aşırı uyum salgınını konu alır Insanların kışılıklerını sılerek onları zıhınsel olarak blrbırınln kopyası bıtkıınsanlar halıne getıren bır tur bakterı hızla yayılmaktadır Fılmın kahramanı Dr Bennell, olup bıtenın farkına varır, ınsanları uyarmaya çalışır, ancak başaramaz tumu bırer bıtkıınsana donuşurler Bıtkıınsanların en onemlı ozellıklerı her tur ko şula uyum gosterebılmelerıdır Belleklerı sılınmış, herkesın aynı şekılde duşunduğu bıreysel farkların ortadan kaldırıldığı 'dertsız" bır toplum yaratılmıştır lonesco'nun Gerqedanlar"ında ben zerı bır oyku anlatılır Insanlar ınsanlıktan çıkıp gergedan olmaya başlarlar Sı egel'ın fılmındekı bıtkıınsana dönuşmenın yerını burada gergedanlaşma almış tır Yazar, soz konusu donuşumden duy Otto Fenickel, psıkanalız öğretısının temel kıtapları arasında sayılan "Nevrozların Psıkanalıtık Teorı sı"nde, modern kışilığın tutarsızlığının gunumuzun eğıtım sıstemındekı tutarsızlığı yansıttığını ilerı sürer Fenıckel'e göre, çağdaş toplum kışısel bağımsızlık ülkusuyle edılgen bağımlılık ozlemı arasındakı çatışmayla karakterızedır kışısel bağımlılık ulkusu kapıtalızmle bırlıkte ortaya çıkmıştır Edılgen bağımlılık özlemlyse, kışı nın guven ve doyum sağlama konusundakı guçsuzluğunden beslenır ve otonter eğıtsel yontemlerle pekıştırıhr Eğıtım aılede başlayıp okulda devam eder Baskıcı bır aıle yapısı ve yaratıcılığı cezalandırıp ezbercılığı Zelıg fılmınde VVoody Allen'ın yarattığı bu ödullendıren bır eğıtım sıstemının kışısel bağımsızlık ulkusunu sınfılm kahramanı aşırı uyumlu çağdaş "Kltla dıreceğı ve edılgen bağımlılık özınsanı"nın tipik bır temsılcısıdır. lemını guçlendıreceğı açıktır An cak, soz konusu sureç yalnızca aıle salgınından esınlenmışler Siegel ve okulla da sınırlı kalmaz, toplumsal McHarthy dönemını, lonesco, Nazı Alyaşamın hemen her alanı aynı ılkeye göre manyası'nı anlatıyor Aynı oykuler kolay yapılandırılmıştır Ortalama yonetıcı, lıkla gunumuzun salgınlarına uyarlanabıdenetımındekı kışılerı yaratıcılık ve uretlır Solıngen'de ya da Sıvas'ta ınsanları kenlıklerınden çok, ıtaat ve sadakat dereyakan, Cezayir'de boğazları kesen, Boscelerıne gore değerlendırır na'da durbunlu tufekle avlayan kışı bır bıtkı ınsan ya da bır gergedan olarak ta Hastalığın ılacı var mı? nımlanabılır pekala Gorulduğu gıbı, aşırı uyum hastalığı aıle, okul, ış yaşamı, ekonomik koşullar Nedenleri gıbı bırçok bıleşenın etkısıyle, uzun Aşırı uyumlu ınsan tıpının oluşumunda surede bıçımlenıyor Dolayısıyla, söz rol oyanayan etkenlerden bırısı olumsuz konusu kışılık yapısının değışmesının pek ekonomik koşullardır Yoksulluğun kıkolay olmayacağı soylenebılır Boylesıne şının sahıp olamadıklarını ona verme va köklu bır değışım ıçın öncelıkle, kışının adınde bulunan otoriteye boyun eğmesııçınde bulunduğu durumun bıreysel nı kolaylaştıracağı açıktır Ayrıca vaadler varoluşu uzerındekı olumsuz etkılerının yalnızca kısa surelı maddı çıkarlarla sınırlı farkına varması gerekır Ikıncı adım, aşırı değıldır Eğer yaşanan olumsuz koşulla uyumlu kışılığın sağlamakta olduğu rın değıştırılebıleceğı umudu yıtırılmışse avantajlardan vazgeçılmesıdır bu dunyada ya da ötekı dunyadakı bır Söz konusu dönuşumun ne denlı guç cennete ulaşmak ıçın bır ınanç ordusuna olduğunu daha açık bır şekılde kavramak yazılmaktan başka yol kalmamış olabılır ıstersenız, yalnızca bir gün ıçın, sızden Buna karşın, olup bıtenı salt ekonomik beklendığı gıbı değıl de olmak ıstedığınız koşullarla açıklamak bu karmaşık olguyu ve doğru bulduğunuz gıbı davranmayı fazlasıyla basıtleştırmek olur Aynı ekodeneyebılırsınız Bu kuçuk deney bıle oznomik konumdakı ınsanların bır bölumu gun bır kışılığın bedelı konusunda sıze dayatılan kıtleınsanı kımlığıne dırenırken, epeyce ıpucu sağlayacaktır Ama, ben bazıları sessızce kabullenıyor, kımılerıyse zaten boyle yaşıyorum dıyorsanız, o fanatık ıdeolojinın kalıplarını bıle zorlayan zaman çevrenızdekılere yardım etmenızı bır ıştahla on saflara koşup onun ıçınde onerırım Sızın gıbı ınsanlara hepımızın erıyıp kaybolmak ıçın sabırsızlanıyorlar oyle çok gereksınımı var kı Bu durum, herkesın Içlnde farklı bir aşırı uyum tohumu olduğunu duşundu(*) Ataturk Eğıtım Hastanesi ruyor Gun gelıp uygun koşullar oluştuPslkiyatri Kliniği, Basın Sitesilzmlr. ğunda herkesın bıtkısı farklı bır hızla bu Eğıtımın rolu kollo May yaratıcılığı "Yenı bır ş [varlık kazandırma surecı" olc lyorumlamıştır (1) Dığer tum tar lara baktığımızda da karşımıza hep y lık, yenıhğın meydana getırılışındekı sı cın onemı çıkmaktadır Ve yaratıcılık nımlarının hep eksık bır taraflarının ol leceğı goruşu çeşıtlı çevrelerde ben senmektedır Yaratıcılık bılım ve sanatla özdeşleş lıp daha çok bu alanlarda kabul görrr tur Genel kanının aksıne artık bugun dece bu alanlarda değıl polıtıka. eko mı, ışletme, ARGE çalışmaları, eğ hatta ev ıdaresı gıbı problem çozme karşı karşıya kaldığımız tum alanlarda ratıcılığımız onem kazanmaktadır Problemlerımıze çözumler bulduğur surece başarımız artar Problem çozr dekı ustalık kışı ya da grupların/kurui ların ne kadar yaratıcı olduklarına bs dır Yapılan araştırmalarda en yaratıcı ( • lerın problemın çözumunu kolaylaşt cak soruyu sormasını bilenler aradan çıktığı anlaşılmıştır (3) Yıne yara uygulamaların ıhtıyaçtan kaynaklandi' ihtıyaç hissetme bunu gıdermek ı çeşıtlı yollar duşunme (dencnceler lıştırme) eldeki olanakları alışılagel şın dışında bıçımlendırme/kullanma bı bır surecın sonunda farklılığın ort çıktığı gozlemler arasındadır Dolayıs herhangı bır alanla ılışkısı olan, uygı macı olan bıreyler daha hızlı, daha ko daha rahat ış görmenın ıhtıyacını doÇ dan hıssedıp doğru sorunun sorulma* da başı çekerler Erıc von Hıpple eleki nık sektorunde doğru soruyu çoğunlu tuketıcının sorduğunu ortaya çıkarn Araştırma sonucunda urun yenılıklerı % 70"ınden fazlasının ihtıyaç duydı malzemeyı pıyasada bulamayan ve nuçta da evde uretmek zorunda kalan şılerın gerçekleştırdığı saptanmış (3) Yaratıcılık ve bılgı aktarımı Soru sorulmasında olduğu kadar so ların çozumunde de yaratıcılık on pU çıkıyor Ulkemızde eğıtım sıstemı yaratıcıl problem çozme becerılerını gelıştırıcı maktan uzak salt bılgı aktarımının an edınıldığı bır tablo çızmektedır Yaratıc ğın en çok yeşerdığı, gelıştığı don okul oncesı donem olmaktadır Bılgı < 5266