Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN HABERLER P Çok ucuza Mars yolculuğu Gece korlugune tedavi yolu açılıyor • • w •• Hızlı yaşa, genç Öl arıs'tekı Fransız Uzay Araştırma Ajansı CNES'ten Jacques Blamont, Mars ıçın çok ucuz bır araç tasarladı Avrupa Uzay Ajansı'nda ınşa edılen yenı Arıane füzesı, daha buyuk ve uzak fırlatışlarda ayrılabılen sekız kuçuk uydu ıçın tasarlanmış bır do nanım bolmesı Blamont'a göre bu bolmelerden ıkısını doldurabılecek 180 kılogramlık bır Mars fuzesı tasarlamak olası Blamont, uzay kongresınde, bu kuçuk fuzenın Mars'a bıle sefer olasılığı doğana kadar yörungede bek leyebıleceğını belırttı Bu durumda aygıtın, 11 ay sonra Mars'a ulasabılmek ıçın 65 kılogram yakıta gereksınımı bulunmakta Blamont'un aracı Pathfınder gıbı Mars'ın yörungesını keserek doğrudan atmosfere gırecek bıçımde tasarlanmış Bununla bırlıkte ınış sırasında hava yastığı yerıne bır balon dan yararlanması pianlanıyor ve yavaş yavaş ınışı sırasında da Mars yuzeyını araştırması hedeflenıyor Blamont, projesının malıyetının 15 mılyon dolar olacağını hesaplıyor Pathfınder ıse fırlatma malıyetı olan 50 mılyon dolarla bırlıkte 270 mılyon dolarlık bır butçe getıriyordu Yeni bulunan bir gen milyonlarca kör olmaya aday insana tedavi olanağı verecek. H K alıtımsal bır retına sorunu olanlarda ıkı adet değışken gen bulunması yenı bır tedavi yolu açtı Böylelıkle, araştırmacılara göre milyonlarca kor ol maya aday ı nsan t e Duman olmayan yerden ateş çıkarsa... I ndıana Unıversıtesı muhendıslerı tarafından gelıştırılen akıllı bır kızılötesı algıç, gerçek bır yangınla gaz kaçağı ya da kızgın demır gıb başka ısı kaynaklarını ayırt edebılı yor Algıç, yangınların normal ışınım yayılım mıktarı olan 900 ıle 1000 nanometre arasındakı kızılötesı dalga boyutlarını belırleyebılıyor, normal ısı kaynakları ıle yangın arasında bır ayırım yapmaya çalışırken ışınımdakı duzenlı dalgalanmaları da saptıyor Ateşı besleyen oksıjen oranındakı değışıklıkler ve yakılan maddenın yoğunluğunda meydana gelen farklılıklar alevın tıtreşmesıne neden olur Algıcın tasarımını gerçekleştıren Jay Gore ve ekıbı, ıkı yıllık bır araştırma surecı sonunda bu tıtreşımın sıklık derecesının genelde 0,2 ıle 100 hertz arasında yer aldığına tanık oldu Bu bulgulardan yola çıkan ekıp, algıcı bu sıklık derecelerındekı alev tıtreşımlerıne tepkı verecek bıçımde ayarladı Aygıtın bır ısı kaynağını yangın olarak belırlemesı ıçın, gereklı sıcaklığın yanı sıra, bır aleve özgu ozellıklere de sahıp olması gerekıyor Aygıt ısı kaynağından gelen sıcaklığın yangından çok daha yuksek olduğunun ayırdında olduğundan, guneş ışığına tepkı gostererek yanlış bır sınyale yol açmıyor Bu aygıtın geleneksel duman belırteçlerınden ustunluğu, dumanın çıkmasını beklemek zorun da olmaması ve yangınları çok daha onceden saptayabılmesınden kaynaklanıyor Geçtığımız aylarda ılk örneğı sunulan aygıtın önce ambarlarda kullanıl ması duşunuluyor ekıp aygıt malıyetının zamanla duşurulebıleceğıne, o zaman evlerde de rahatlıkla kullanılabıleceğine ınanıyor New Scıentıst, 6 Eylul 1997 davı edılebılecek Retınitıs pıgmentosa (RP) adı verılen hastalık, retınada, ışığı belırleyen hucrelerın sabıt bıçımde bozulmasına yol açmakta Çoğunlukla çocuklarda ve gençlerde ortaya çıkan hastalık gece körluğu ve tunel göruntusu ıle başlayarak yetışkınlıöe ulaşıldığında körluk getırmekte Geçtığımız sekız yıl suresınce, yenı Zelanda'da Otago Unıversıtesı'nden molekuler genetıkbılımcı Mike Denton ve Hamburg'da Insan Genetığı Enstıtusu'nden Andreas Gal, hastalığı taşıyan 20 Hıntlı, aılesınden kan örneğı topladılar Denton'a göre bu aıleler, kendı ıçlerınde ınanılmaz ölçude uredıklerı ıçın genetık hastalıkların harıtasının çıkarılma sı ıçın çok uygunlar Hındıstan'da ılk kuzenlerın ve amcalarla yeğenlerın evlılığı olağan ve yaygındır Kerala'dan bır aılede, Denton'un ekıbı, vıtamın A turevı kuçuk bır molekul olan Retınaldehıte bağlı bır proteınde bır değışım saptadı Değışken proteın bağlanma yeteneğını yıtırdığı ıçın daha az mıktarda Retmaldehıt fotoseptor hucrelerın ışığı yakalamaları ıçın gereklı bıçıme dönuşur Bangalore ve Madras'tan dığer ıkı aıle ve uç Alman aılesınde ıse, Gal'ın ekıbı, kandan retınaya A vıtamını taşınmasına yardım eden RP EGS proteını mutasyonuna rasladı Hastalığı taşımayan aılelerde ıse bu ıkı mutasyonun hıçbırı gözlenmedı Nature Genetıcs'de (cılt 29, s 194) yayınlanan araştırma sonuçlan, hastalığın tedavısınde, fotoreseptor hucrelerın ışlemesıne yardım eden vıtamın A tedavısını doğrulamakta Denton, uzun yuzyıllar boyunca gece körluğunun, A vıtamını ıçeren karacığer özutuyle tedavi edıldığını belırtıyor RP hastaları da A vıtamını ıle tedavi edılmekle bırlıkte, bugune kadar bılımsel bağın sınırlı olduğunu eklıyor Araştırmalar en lyı haberın her ıkı mutasyonun da yalnız epıtelyumda ortaya çıkması olduğunu bıldırmekte Bu, gözun gerısınde bır tabaka oluşturan bır hucre tabakası Gunumuze kadar, RP'ye bağlı bılınen tek genetık bozukluk nöroretına da gozlenmıştı Nöroretına, gozun fotoreseptor hucrelerını barındıran daha karmaşık bır yapıdır Bu da, araştırmacılara göre, epıtelyuma gore daha zor tedavi edılmesıne neden olmaktadır Denton, sonuçların, cıddı bır tıbbı değere sahıp onemlı buluşlar olduğunu belırtmekte Epıtelyum basıt bır yapıya sahıp olduğundan organ naklıne çok uygundur Hındıstan'da Haydarabat'takı bır araştırma ekıbı, cenın hucrelerıyle epıtelyum hucrelerı naklı yapmayı başardılar Ancak bu organ nakıllerının 10 yıldan önce olağan ve rutın hale gelmesı beklenmıyor On yıl sureyle RP'yı araştıran, Dublın'dekı Trınıty College'de genetıkbılımcı Jane Farror yenı tanımlanan bu genlerın RP olaylarının yalnızca bazılarının sorumlusu olduğunu belırtıyor Denton ıse epıtelyum mutasyonlarının, tum dunyadakı 4 mılyon RP hastasının yuzde 5 ıla yuzde 25'ının sorumlusu olduğunu tahmın etmekte Yıne de, Farrar'a gore, belll bır RP turu ıçın bu sonuçlar umıt verıcı Kaynak N Scıentıst 4 10 97 ubble Uzay Teleskopu, şımdı de, bılınen en parlak yıldızı keşfettı Adını, onu çevreleyen sılah şekıllı bır bulutsu (nebula) dan alan Sılah Yıldızı (Pıstol Star), guneşın bır yılda yaydığı enerjıden daha fazlasını 6 sanıyelık kısa bır surede tuketıyor Bu parlak dev yıldız Samanyolu Galaksısı'nın merkezıne yakın bır noktada yer alıyor Los Angeles, Calıfornıa Unıversı tesı'nden Mark Morris, bu yıldızın doğduğu 1 3 mılyon yıl önce kutlesının, Guneş'ten yaklaşık 200 kat daha fazla olduğunu soyluyor Yıldızın, kendı yakıtını bu kadar buyuk bır ıştahla tuketmesı, 3 mılyon yıllık bır sure ıçerısınde buyuk bır patlamayla yok olacağını gosterıyor Morris, "Bu tur buyuk kutlelı yıldızlar, mumlarının ıkı tarafını aynı anda yakıyorlar" açıklamasını yapıyor Sıtmaya karşı "siupisineklep" Feza Akça Zamanı geri çevirmek •talya denızlerınde, Elbe Adası yakın• larında sesbılımcıler ses dalgalarını I g e r ı toplayarak zamanı gen çevırmeye çalışıyorlar Her ne kadar kırılan bır camın parçalarından, camın eskı halını elde et g ^ ^ p v mek olası değılse de, bu, ses ıçın daha farklı Belırlıbıçımde dızılmış mıkrofonlardan yararlanan fızıkçıler, bır sonar tınısını kaydederek, bu tınının kaynaklandığı yerde ses dalgalarını bırleştırmeye başarıyorlar Denızaltları ve balıkçı teknelerı duşman gemılerını ve balıkları saptamak ıçın sonar kullanırlar Ancak sesın dağılması nedenıyle, akıslerın kaynak landığı noktaları ve yansıma nedenlerını belırlemek zordur Bu araştırmada amaç, doğrudan ses kaynağının belırlenmesıdır Araştırma ekıbı görevlılerınden Seattle, Washıngton Unıversıtesı fızıkçılerınden Darrel Jackson'a gore okyanusta ses oylesıne dağılıp yansımaktadır kı ancak, ayna göruntusu gıbı ses göruntusu elde edılebılır Bu yenı teknık yenı sonar sıstemlerının gelışmesını sağlayacaktır Gemıler duşman gemısıne bır tını yollayacak bunun yansımasını ters çevirmek yoluyla hedef daha doğru belırlenecektır N Scıentıst 27 9 97 (f a) lmanya, Heıdelberg'de bulunan Avrupa Molekuler Bıyolojı Laboratuvarı araştırmacıları bazı sıvrısınek turlerının sıtma parazıtıne karşı bağışıklık gosterdığını buldular Bu olay, butun turlerln sıtma parazıtını ınsanlara bulaştırmadığını açıkiıyor Bılım adamları, öncelıkle, sıvrısıneklerın, sıtma parazıtı taşıyan fareler ıle beslenmelerıne ızın verdıler Daha sonra ıse sıvrısıneğın sındırım sıstemınde bazı antıbakterıyel bıleşımlerın ızlerını aradılar Proceedıngs of the Natıonal Academy of Scıences (sayı 94, s 11508) adlı dergıde, bağırsakiarda başlayan ılk tepkının, bağışıklık sıstemını tum dokularda harekete geçırdığı açıklanıyor Bu antıbakterıyel bıleşımler parazıtlerı doğrudan etkıleyemıyor Ancak bu keşıf, sıvrısıneklerın bağışıklık sıstemının nasıl işledığını ortaya çıkarabılır Böylece se nede 3 mılyona yakın ınsanın olumune neden olan sıtmaya karşı, yenı tedavi yöntemlerı geliştırılebılır A Çekirgelerin akşam serenadı vusturyalı bılımadamlarına gore erkek çekırgeler gece şarkılarıyla haberleşıyorlar Çekirgelerin yaşadığı Guney Afrıka otlaklarında, guneşın batmasının hemen ardından yer sevıyesınde bır sıcaklık terslenmesı oluşuyor Çekırgenın urettığı ses dalgaları bu terslenme tabakasına çarparak kırılıyor Ses dalgalarının toprağa doğru kırılması, ses şıddetının uzaklığa bağlı olarak hızla azalmasına neden oluyor Graz'dakı Franzens Unıversıtesı araştırmacıları, bu şekılde erkek çekirgelerin seslerını, gece saatlerınde 1 ıla 5 kılometre oteye ulaştırabıl dıklerını soyluyor Gun boyunca seslerını yalnızca 150 metreye ulaştırabıldıklerı duşunulurse, bu onlar ıçın oldukça uzun bır mesafe A Rıta Urgan 5595