Katalog

B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N K I S A H A B E R L E R Intihar ve çevre uyumsuzlugu Qr. Faruk Güçlü • ntihar, billnen tanımlarıyla kişinin • çeşitli nedenlerle kend! yaşamına I kendi ellerlyle, kendi isteğiyle son vermesidir. (1) Ünlü Sosyolog E. Durkhelm intihar olaylarını irdelediği 18. yy'ın ikinci yarısında toplumsai ve çevresel uyumsuzlukların, ani mevslm değişikliklerinin kişilerin üzerindeki olumsuz etkilerini de derinlemesine incelemiştir. (2) Kimı bilim adamları intiharın biyolojik ve genetik etkenlerden kaynaklandığını varsaysalar (3) bile somut yaşanan olaylar bazen ortaya atılan bazı bilimsel bulgularla da çelışebilmektedir. F. Taylor'un bilimsel anlamda gündeme soktuğu ergonomi bilimi de disıplinler arası bir bilim olmanın doğal sonucu olarak insan yapısı, antropometrisi, mevsimler ve uyum sorunlarını ele almıştır. Zaten bilim adamları ergonomiyi çok değişık biçimde tanımlayabilmektedir. Bu tanımlar arasında insan mühendisliği, insan faktör mühendisliği, iş bilimi, gibi tanımlamalarda yer yer almaktadır. Ergonominin en yayğın en geçerli tanımı ise, insan/ çevremakineiş uyumudur. (4) Yves Montand'a babalık testi Kızının miras alabilmesi için sanatçıdan alınacak genetik materyal üzerinde DNA testi yapılacak. Anti sosyalllk nereden geliyor? Genetik testler: Güvenilir bir teknik Babadan alınan genetik materyal örnekleri üzerinde yapılan testlerde baba ile çocuk arasında uyum olup olmadığı araştırılır. Babalık iddiası onaylanıyor t onaylanmıyor Annenln V 9en tmS. örneği ıP% i ,( # Baba /f^l adayının \p/ genlari Çocuk her iki ebeveyninden de gen alır adayının genleri Çocuk annesinin genini taşır, babanınklnl taşımaz AFP grafık Uyum bilimi Kısaca ergonomiye bir uyum bilimi de diyebiliriz.lntiharda genellikle uyumsuzluklar sonucu meydana gelen bir olgudur. O halde birçok intihar nedeni arasınıda ergonomik etkenlerin olduğunu düşünmemiz kaçınılmaz olacaktır. örneğın köyden kente göç etmiş bir ailenin çocuğu kentte devam ettiği okulunda arkadaşlarına, öğretmenine uyum sağlayamayarak başarısız olur ve canına kıyarsa burada birınci planda ele alınması gereken etmenler olacaktır. Yine boyu kısa olduğu için arkadaşlarınca alaya alınan bir lise öğrenclslnln intiharı (5) elbetki ergonomi bilimince yorumlanması gereken somut olgulardan biridir. özellikle işyerinde yaşanan ve SSK tarafından istatistiklere "iş kazası" olarak yansıtılan (6) işyeri ıntiharlarının hemen hemen tamamı ergonomik etkenlerden ve işçinin işe uyumsuzluğundan, hoşnutsuzluğundan ve doyumsuzluğundan kaynaklanan intiharlardır. Ergonomi bılimının ülkemizde heniiz mühendislik alanı dışında kavranmaması ve yerli yerine oturmamış olması intiharergonomi ilişkisini tam olarak irdelememizi zorunlu kılmaktadır. Çağımız teknoloji ve bilim çağıdır. TeknoTojinin yarattığı bir işsizlikte söz konusudur. Teknik vasıflara sahip olmayan vasıfsız işçi dedığimiz insanlar genellikle işsiz kalmakta ve geçinme güçlüğü içine düşebilmektedirler. Bu durumda çoğu kez bir intiharla son bulabilmektedir. DİE intihar istatistiklerine göre (7) işslzlik yani ekonomtk etkenler intihar nedenleri arasında önemini korumaktadır. Kişinin ailesıne, okuluna, çevresine, ışyerine, dinine, kültürüne, sosyal çevresine uyumsuzlugu kişıyı ıntihara götüren en önemli etkendlr. Ergonomi bilimi de kısaca uyumbilim olarak tanımlandığına göre, intiharlara ergonomi bilimi çerçevesinde çözüm aramak sanırım kaçınılmaz olmaktadır. Kuskusuz insana saygının ve değerin olduğu her yerde ergonomik ortam kendiliğinden oluşur. Ergonomik ortamın olduğu yerde de kolay kolay intihar olamaz. Kaynaklar: 1) Güçlü, Faruk, İntihar. Ankara, 1992. U nlü Fransız şarkıcı ve sinema oyuncusu Yves Montand'ın mezarı, ölümünden 6 yıl sonra babalık davası gereğı açılacak. 10 yıl önce Montand'ın mozannın açılması sözkonusu Aurore Drossard adındaki bir kız çocuğun açtığı babalık davasına bakan mahkeme, sanatçıdan genetik materyal alınması kararı almış, ancak Montand'ın sağlığında bu talebi reddetmesi üzerine genetik test yapılamamıştı. Şımdi, mahkemenin aldığı son karar uyarınca sanatçının mezarı açılarak genetik materyal alınması gerekiyor. Ne var kı Fransız din adamları unlu sanatçının mezarının açılmasına karşı çıkıyorlar. Bugün 22 yaşında olan Aurore Drossard, sanatçı ile aralarındaki benzerlikten ve tanıkların ıfadelerinden yola çıkarak Montand'ın gerçek kızı olduğunu iddia ederek miras talebınde bulunuyor. Drossard'ın mıras alabilmesi için sanatçıdan alınacak genetik materyal üzerinde DNA testi yapılacak. llk evliliğinden bir erkek çocuğu olan sinema ve müzık dünyasının bu romantik sanatçısı, ayrıca uzun yıllar evli kaldığı Simone Signoret'in kızını da nüfusuna geçırmıştı. ntisosyal ergenlerin, bu davranış bozukluğunu ailelerinden miras almış olması sözkonusu. Lancet'ın son sayısında (cilt 350, s. 411) psikologlar, ergenlerde gözlenen sarhoş olma ya da kavga etme gibi davranış bozukluklannın ailelerden geçtiğini belirtiyorlar. C a r diff'teki W a I es Üniversitesi'nden Peter McGuffin ve arkadaşları, 46 çift tek yumurta ıkizi ve 38 çift erkek farklı yumurta iklzi İle yaptıkları davranış anketlerinin sonuçlarını incelediler. Tek yumurta ikizlerindeki davranış bozukluğu derecesi ve benzerliğinin, farklı yumurta ikizlerindekinin 2.5 katı olduğu saptandı. McGuffin'e göre, çevre ve sosyal etkenler daha önemli olmakla birlikte genetik etkenlerin de önemi tartışılamaz. A T Kalp krizi piskiniz var mı? K albin elektriksel titremelerini zamanlayan bir teknik yardımıyla, öldürücü oranda kalp krizi riski taşıyanlar belirlenebilecek. Kalp kası normal biçimde kan pompalamaktan vazgeçerek seyirmeye başlar ye sonunda durur. Bu kalbin aniden durmasıdır. Kalbi duran kişinin tekrar yaşama dönebilmesi için yapılacak müdahalenin, ilk birkaç dakika içinde yapılması gerekir. Vüksek riskli hastaların göğüslerine, kalp atışlannda bir sıradışılık olduğu anda onu düzene sokan defibrilatörler yerleştirilir. Bu, etkili olmakla birlikte pahalı bir yöntemdir. Johus Hopkins'ten elektrofizydojist Ronald Bsrger ve arkadaşları bir krizin geldiğini gösteren bir uyarı üstünde çalışmalar yaptılar. Kalp kasının her kasılmadan sonra normal elektrik yükünü kazanması arasındaki bir kusurun krize yol açmasından şüpheleniyorlardı. Dolayısıyle bu krizlerin, QT oralığı adı verilen ve kalp kasının olağan elektrik yükünü kazanma suresine bağlı olup olmadığını incelediler. Araştırma ani kalp krizi riskini arttıran kalp odacıkları zayıflamış 83 hasta üstünde yapıldı. Elektro kardiyogram ek hücreli yeşil suyosunu chlamydomonas son derece tutucu bir cinsel yaşantıya sahip. St. Louis, VVashington Üniversitesi'nden Ursula Goodenough ve arkadaşları, chlamydomonas'ın yakın türlerinde çift tanımını denetleyen genlerin büyük farklılıklar gösterdiğini saptadılar. Bununla birlikte, tüm türlerin seksle bağlantılı olmayan hormonları benzerdi. (Proceeding of the National Academy of Sciences, cilt 94, 58634) Goodenaugh'a göre seks genlerindeki türlerarası farklılıklar muhtemelen, türlere bölünme sırasında hızlı biçimde evrıme uğrayarak yeni oluşan kardeş türlerin aralarında çiftleşmesini engellemiştir. Seks sevmeyen suyosunu Beyindeki engelleme P 2) Durkhelm, E. (Çev. O. Ozankaya) İntihar, Ankara, 1991. 3) Arkun, Nezahat, İntiharın Piskodinamıkleri, Istanbul, 1978. 4) Erkan, Necmettin, Ergonomi, Ankara, 1998. 5) Güçlü, F. a.g.e. 6) SSK, iş kazası istatistikleri, Ankara, Muhtelif yıllar. 7) DİE, İntihar İstatistikleri, Ankara, 1994. ları (ECG) ölçülen hastaların QT aralıkları da belirlendi. Ayrıca aynı araştırmalar, 60 sağlıklı insan üstünde de gerçekleştirıldi. Kontrol grubunda QT aralığı neredeyse sabitken, daha önce kriz geçırmış hastalarda elektrik yükünü kazanma süresinde olağandışılık saptandı. Bu da QT aralığının incelenmesinin olası bir kalp krizinin önceden saptanmasını sağlıyacağı sonucunu vermekte. Böylelikle acil defibrillatör gereksinimi olanlar önceden belirlenebilecek. slşik travmalar sonucunda ortaya çıkan felcin nedeni bilim adamları tarafından çok tartışılır. Ingiliz nörofizyolog Peter Halllgan ve arkadaşları, 45 yaşında, kaza sonucu sol tarafı felç olmuş bir kadın hasta üzerinde yaptıkları ıncelemelerle bazı basit açıklamalara ulaştılar. Cognltlon dergisinde yayınlanan çalışmada doktorlar, manyetik rezonans görüntüleme altında hasta, bacaklarını hareket ettirmeye çalışırken beynin aktivitelerini incelemişler. Sağlıklı sağ bacağın hareketi sırasında nareketle ilgili küçük beyinin aktif olduğu tespit edilmiş. Hasta, felçli sol bacağını hareket ettirmeye çalıştığında ise bu bölgede hiçbir aktivite olmamış, buna karşın motor (hareketle ilgili) tepkileri pastırdığı kabul edilen beynin her iki frontal bölgesinde aktivite saptanmış. Böylece araştırmacılar aslında flziksel olarak sağlam olan vücut kısımlarının beynin frontal bölgesinden gelen emirlerle felç edilebilecegi sonucuna varmışlar. 5585