Katalog

I K Ll M B I Lİ M El Nino bu kış Türkiye'yi nasıl etkileyecek? Türkiye El Nino'nun etkilerini dolaylı olarak yaşamaktadır. Yağışların kış aylarında artması ve ağır bir kış geçirmemiz beklenebilir. iflo kelıme anlamıyla Ispanyolca, "çocuk" demektır El, ıse Arapça'dan Ispanyolca'ya gırmıştır ve Ingılızce'de ısımden once kullanılan ve nıteledığı ısmı belırleyen "the" kelımesıne karşılık gelmektedır Böylece El Nino Ingılızce'de "the chıld" olarak yazılabılır Sonuç olarak El Nifto, Hz Isa'nın doğumundan hemen sonrakı bebek Isa'ya atıfta bulunan "özel çocuk" veya "o erkek çocuk" olarak Turkçe'ye çevnlebılır Pasıfık Okyanusu'nun Peru kıyılannda guneye doğru yonelmış oian masum bır sıcak su akıntısı, Perulular tarafından El Nino olarak adlandırılmıştır Okyanus akıntısına bu ısım, Peru'nun kuzey ucundakı Prta lımanı etrafında yerleşmış balıkçılar tarafından venlmlştir Hemen hemen her yıl El Nıfio, Chnstmas (Knsmıs) yanı 25 Aralık cıvannda muz, portakal ve hındıstan cevızı ağaçlannın dallannı ve yapraklannı su yuzeyınde yuzdurerek bölgeye taşır Bu masum sıcak su akıntısı bırkaç hafta ya da bır ay surer El Nıfio bokjedekı nehırienn tatlı suları ıle karıştığından okyanusun sulanndan daha az tuzlu ve daha sıcaktır Yeriı balıkçıların okyanus akıntısını bu şekılde adlandırmasının nedenı, bu olayın Chnstmas gunlerlnde meydana gelmesıdır El Nifto'nun en fazla hıssedıldığı Ekvador ve Peru gıbı ulkelerın 1500'lu yıllara dek uzanan meteorolojı kayıtlarından anlaşıldığı uzere, bu ıklım olayı her 2 ıla 7 yılda bır ortaya çıkarak alışılmışın dışında meteorolojik ve ekolojik olaylara yol açar Pasıfık Okyanusu'nun tropıkal enlemlerınde su yuzey sıcaklıklarını mevsım normallerının uzerıne çıkaran ve Ekvatordan Peru'nun guney kıyılarına doğru akan, (batılı), bu sıcak su akıntısı gunumuzde bızım uzerınde konuştuğumuz El Nıno'dur Pasıfık Okyanusu'nun tropıkal enlemlerındekı su yuzey sıcaklıklarının soğuk dığer bır deyışle su yuzey sıcaklıklarının mevsım normallerının altında olan yılla ra da La Nına adı verılır La Nina da, "kız çocuğu" veya "kız kardeş" olarak Turkçe'ye çevnlebılır El Nino hava tahmıncılerı ıçın, El Nı fio/Guneylı Salınımların (El Nıno/Sout hern Oscıllatıon, kısaca ENSO'nun) kısaltılmış adıdır I resındekı hızlı değışım ve azalan besın maddesı nedenıyle, El Nıfio yıllarında sardaryeler yığınlar halınde ölür ve cesetlerı su yuzeyınde yuzmeye başlar Balıkların kuçuk bır kısmı da daha guneye Şılı kıyılanna göç eder Denız yuzeyınde yuzen plankton ve sardalye cesetlerı çurur ve buyuk mıktarda hıdrojen sulfıt açığa çıkanrlar Bu gaz, su yuzeyınde kalır ve bu bolgede dolaşan gemılerin boyalannı karartarak lekeler meydana getırır Bu olay "Callao Ressamı" olarak ad landırılır Callao, Peru'nun başkentı üma cıvannda bol genin en buyuk lımanıdır Dığer taraftan, yaklaşık olarak 16 000 000 pelikan ve benzeri d«niz kuşları bu bolgedekı sardalyeler ıle beslenmektedır Sardaiyelerın kıtlesel ölumu ıle ortaya çıkan yıyecek kıtlığı denız kuşlannın da olumune neden olur Kuş ların bir kısmı okyanusun dennlıklenne yıyecek bulabılmek ıçın dağılarak yavrularını terk ederler 1965 yılında El Nıfio olayı gorulduğunde yaklaşık 12.000.000 kuş açlıktan ölmuş ve cesetlen tum su yuzeyı ıle bırhkte kıyıları kaplamıştır Bu olağandışı olay bolgede bırçok anormal hava şartlarına neden olur örneğın, Guney Amerıka kıyılannda yer alan çollere yağmur yağmaya başlar ve çollerde sellere neden olur Bu seller de sıvrı sıneklerın olağanustu boyutta çoğalmasına ve bulaşıcı hastalıkların bolgede yayılmasına neden olur Anlaşıla bıleceğı gıbı "El Nıfio", asknda dehşetlı bır olay demek El Nino'nun ekonomik etkiteri El Nıfio'nun gorulmedığı zamanlarda Pasıfık Okyanusu'nda doğudan batıya doğru esen tıcaret ruzgâıian, batı kıyılannda denız yuzeyı sıcaklıklarının ve su derınlığının artmasıyla Avustralya ve Endonezya gıbı ulkelerde yağışın çoğalmasına neden olurken, Peru ve Ekvador'un yer aldığı doğu kıyılannda denız dıbındekı soğuk suyun yukarıya yukselerek (upwelîıng), batıya hareket eden sıcak suyun yerını almasını sağlar Içerdığı mıneraller sebebıyle balıklar ıçın en uygun ortam olarak kabul edılen soğuk su, bu bolgenın ekonomısının de belırleyıcısı durumundadır Normal zamanlarda Kuzey Peru açıöındakı denız vuzevı coöunluöu sardal ye türünden otmak üzere, dunyanın en lyı balıkçılık alanıdır Bu alanda yılda 10 000 00 ton balık yakalanmaktadır Bu balıkların bazıları pızza katkı madde sı olarak şışelere doldurulmaktaysa da, çoğu balık unu halıne donuşturulur El Nıfio yıllan, bu bolgedekı sardalye avında ve dolayısı ıle balık unu uretımın de buyuk duşuşlere neden olur Bu bolgede uretılen balık unu dunya pıyasasına buyukbaş hayvan ve kumes hayvan ları ıçın besın maddesı olarak sunulmaktadır El Nıho nedenıyle bu besın maddesı pıyasaya sunulamayınca, proteın kaynağı olarak Amerıkan soya fa sulyesı kullanılmaya başlanır Böylece Amerıkan soya fasulyesı pıyasada sınırlı hale gelmekte ve fıyatı yukselmektedır Bu da Japonya'yı çok kotu bır şekılde El Nino'nun ekolojik etkileri Pasıfık Okyanusu nun Peru kıyıları, guney Amerıka kıtasının batı kıyılarından kuzeye doğru yonelmış Humboldt adı verılen soğuk su akıntısının etkısı altındadır Bu soğuk su akıntısı buyuk mıktarda besın maddesı ve besleyıcı tuzlar ıçermektedır Planktonlar ve dolayısı ıle balıklar okyanusun bu kısmında çok kolay bır şekılde uremekte ve buyumektedır Eğer balıklar El Nıfio denen sıcak su akıntısı, yanı 10°C'den daha sıcak bır su, ıle karşıla şırlarsa, büyük bir felakete uğrarlar Balıkların yaşam çevresındekı, örneğın su sıcaklığı, tuzluluk ve benzerı parametreler anıden değışır Balıkların gıdası olan planktonlar, hızla değışen bu *• m su çevresıne Gıınoy Atııkii, uyum sağHııulısl.m layamai.1 Nıı IO ı UJII i:'tkı y ara k ITI. Gunov Atrı kıtleler halına kadar böid e olurI er S u ç ev El Nino'nun neden olduğu sıcaklık değışımlerı ve dunya çapında etkileri DiinyaB Nino şokunda El Nino'nun oluşumu Normal Hava durumu Sert ruzgarlar su yuzeyındekı sıcak suları batıya Asya sahıllerıne kadar surukluyor Burada bulutlar yukselıyor ve yağmur yağıyor Amerıkan sahıllerınde soguk sular yuzeye çık El Nino Ruzgarlar duruyor Sıcak suAmerıka ya gerı donuy orn Pasıfık uzerıne dağılıyor ve soğuk suyu ıtıyor Sonuç Avustralya da ve Guneydoğu Asya'da kuraklık ve Guney Amerıka da guçlu yağmurtar Nemlı sıcak havanın yuk selışı Hint Okyanusu ••M' ,:ılmıı.i ıu/q:u1;u f'.ısıtıl» îniyuııu sahıfe gotınıııyor. tculoıiüzyj, AvustiJİy.ı Peru, Şılı Sıcak Pasıtık sulan Sonuç: Büyük clev Stnııl*? v,ırnuititin buhitıldşıyor, S Docju Brezılyn P.ıvtık lııkı (Jogr.ü' Atlantık'ı oo ^tkıh ve ıızuıi surelı ku Ekım .ıyı ıcınclo sıı yıı^oyind" olctıltMi sıcıklık s.ının.ıl.ııı 5548 r v