Katalog

ARAŞTIRMA ıni araştırmalar Retsina Mütant Sauternes Mütant • Yeraltından hüzünlü ezgiler Mağaralar keşfedilmemiş canlılarla dolu... T ı«L Normal Çekirdeksaat sonra ta Kırmızı kan hücreleri tamamen olgunlaşamıyor. 60 saat sonra ayırdediliyor. Yaşam süresi 1 hafta Normal Olgun kırmızı kan hücreleri pembe renkte olup hemoglobin üretiminin etkilendiğini gösteriyor. 48 saat sonra ayırdediliyor. Yaşam süresî 1 hafta ile yetiskinler arası ları fiziksel değişimlerin sorumlusu olan ar görmüş genleri belirlemek zorundaBurada izleyecekleri yolda ilk adımları, mütant zebra balıklarını bir öğütecte jterek bazı sindirim enzimleri ekleyip ;releri ayırmak ve bunları DNA'ların ayıası için hafif bir deterjanla çatlatmak. neğininkinin düzeyine getirmek için bir yüzyıl uğraşamaz. Zon, önümüzdekı üç yıl içinde 10.20.000 gen haritalanmasını ummaktadır. Halihazırda zebra balığının genom haritası yalnızca 150 gen ve 1481 adet kimyasal işaretleyiciyi kapsamaktadır. Balık geni avında uğraş veren 50 araşha kullanılabilir hale gelmesi için çalışmaktalar. Her an yeni bir zebra balığı DNA dilimi haritaya eklenmekte ve insan ve farenin genetik veritabanıyla karşılaştırılarak bulunan benzerlikler haritada işaretlenmekte. Bu yöntemle araştırmacıların, insan gelişmesi ve hastalıklarıyla ilgisi olabılecek balık mütantlarını saptaması mümkün olabilir. Postlethwait ve ekibi zebra balığı haritasında 135 adet insan genini isaretlemiş bulunuyor. Postlethvvait "Ortak atalarımızdan, dokunulmamış haliyle bizlere geniş kromozom parçaları miras kalmış. Bu da şaşırtıcı bir bulgu" demekte. Sözgelimı, insana ait kromozom 2'nin bir bölgesinde 10 adet gen varken, bir zebra balığı koromozomunda bunun balıktaki karşıtları bıriikte yer almakta. atillerinde güneşli ada sahillerini yeğleyenler istemeden adaların altındaki mağaralarda yaşayan canlı türleri için bir çekince oluşturuyorlar. Yaşamları riskte olan canlıiarın büyük bir bölümü dünyanın yalnızca bir yöresinde bulunuyor. Balear Adaları'ndan Hawaii'ye, deniz canlıları su altında kalmış eski yanardağ tünellerinde ve kireçtaşı mağaralarda yaşıyor. Bu tür mağaraların 1980 yılında bulunmasından bu yana, bilim adamları yüzlerce yeni canlı türüne rastladılar. Kırkayağı andıran bir mağara hayvanı eklembacaklılar türüne yeni bir sınıf daha ekledi. Londra Doğal Tarih Müzesi'nden Geoff Boxhall bu tür mağaralarda yaşayan canlıiarın binlerce, dahası milyonlarca yıl boyunca açık denizden uzak kaldıklarını belirtiyor ve "Bu canlılara yaşayan fosiller demek yerinde olur. Bunların birçoğu deniz canlılarının evrimi konusunda kimi ipuçları taşıyor. örneğin, Bermuda'daki bir mağarada yaşayan ve karidesi andıran bir canlı türü eski çağların "copepod" türü kabuklulan fosıliyle çok yakın benzerlikler taşıyor. ırita umak 3unu izleyen bir ıraki adım ise bu A'da değişime uğiış genlerin nerede unduğunu saptaık. Genlerin yeri Dtandıktan sonra, iların hangi proteeri kodladıklarını irlemek ve bunlarveritabanında buıan binlerce hayi geni arasındaki nzerlikleri saptaık gerekmekte. zgelimi zarara uğnış bir gen bir zebbalığında kalp bo<luğuna neden olışsa ve bu gen bir .an genine benzisa, insandaki karnın kalbin çalışmaıda rol oynaması ısıdır. Yeni teknik Bu arada, Cambridge'deki Massachusetts Teknolojl Enstitüsü'nden Nancy Hopkins, zebra haritasını yeniden başla tacak bir teknik ustunde çalışmaktadır. "Eklemeli mutagenesis" adı verilen teknik sayesinde aynı anda hem yeni balık mütantları üretmek, hem de zarara uğrayan genin yerini saptamak mümkün. Hopkins, 1000 hücre düzeyindeki sağlıklı balık Embrlyonların ilk evredeki gelişmelerinin bu genler tarafından embriyonlarına, zebra balığı genomuna, nasıl yönlendirildiğini anlamak isteyen gelişim biyologları düne kendi genetik malzemesine ait bir DNA örneğini taşıyan bir retrovirüs enjekte kadar meyve sineklerini, solucanlan ya da fareleri incelediler. ederek, genlerden bırınin gelişigüzel bozulmasını sağlıyor. Bozulmuş genli balığı tırma grubunun her biri, Eugene'deki tanımlayıp virüs DNA'sının genetik dizilişiOregen Üniversitesi gelişim biyologlarınni kullanarak geni buluyor. Her ne kadar jzyıllık çalışma dan John Postletvvait'in birkaç yıl önce bu yöntem halâ çok zaman alıyorsa da başlattığı haritaya katkıda bulunma çababalık araştırmacılannın ilgisini çekmiş du\ncak balığın genom haritasının çizilsındadır. rumda. isi araştırmacıların en büyük sıkıntısıdır. Hopkins henüz ürettiği mütant sayısını îyve sineğinin, 11.000 gen ve 7.000 Tekgözlü iğne kafa bilmediğini belirtmekte, zira, bunların çonyasal işaretleyicıden kurulu genom ğu hâlâ tanklarda yüzerek tanımlanmayı ritasının oluşturulmasının yaklaşık yüzbekliyorlar. Yakın zamanda yedi tane müGeçtiğimiz bahar aylarında, New York aldığı düşünülürse sıkıntının nedeni tantı tanımlayan araştırmacı beş adet geni Üniversitesi Tıp Merkezi'nden Alex Schier laşılır. sıraladığını belirtiyor. Bunlardan kemersiz ve Will Talbot, zebra balığının genomunda vleyve sineği haritasının ayrıntıları çoadı verilen yeni gen değişime uğradığında tüm omurgalıların gelişmesi için önem taIdıkça yeni meyve sineği genleri saptaçenesiz balıklar oluştururken, ölü göz şıması muhtemel olan tekgözlü iğne kaık daha kolaylaşmıştır. Bu kaynak elleadı verilen bir dığeri ise beyinde ve gözfa adında tümüyle yeni bir gen bularak de hazır mevcutken, gelişim biyologları lerde, normal hücre bolünmesini engelleherkesi şaşırttılar. ni bir harita oluşturmak için böylesine mekte. Postlethwait ve Eugene'deki grubu da yük bir zaman harcarlar mı? Tabiidir ki Hopkins, zebra balığının, tekhücreli zebra balığı haritasının ilk taslaklarının da:biri zebra balığının haritasını meyve siparçaları nasıl her biri ait olduğu yere yönelen milyarlarca hayvan hücresine dönüştüğünün bulunmasında kilit rol ın, bir zebra balığı oynadığına inanıyor. nüşüme uğradığını Kendisine göre eğer uyak yapay bir zebra gun teknikler kullanılırsa ışığa tutulduğundn küçük bir hayvanın »den 12 saat sonra üretilmesini sağlayacak ı'sına bağlı yeşil ısı genleri bulmak müm3ı, kan sistemini etkün olabilir. Hopkins'e bilir. Dölün kanının göre zebra balığı sipariş Dozulmuş genin kan üstüne yapılmış bir gen irkaç dakika içinde saptama aygıtı. smatodlardaki doku New Scientist 6 Eylül ınılır. Ayrıca Lin, bu 97 niğin kendi ilgi alanlarına ait genleri inceleyecek olan kişiler için yararlı ra balığı üretmek için de Feza Akça olacağını belirtmektedir. ;isl Leonard Zon bu tek ıbra balığı Ancak bu Bermuda kabuklusunun yaşamı mağaranın golf alanına dönüştürülmesi için doldurulması tasarısından ötürü şimdi tehlikede. Yetkililer başka adalardaki mağaralar için de benzer nedenlerie tehlike çanlarının çaldığına dikkat çekiyorlar. örneğin, birçok tatil yöresinde atıklar doğrudan toprağa pompalanıyor. Mağaraların denizle doğrudan bir bağlantıları olmadığından, bu atıklar zamanla mağaraları dolduruyor ve buralarda yaşayan canlıiarın dünyada eşı benzeri olmayan ekosistemlerine zarar veriyor. Bir başka tehlike de, kaynak suyu elde edilmesinden kaynaklanıyor. Deniz suyu çekilen kaynak suyunun yerini doldurdukça, mağaralardaki su giderek daha tuzlu ve içimi hoş olmayan birtat kazanıyor. Mayorka'da ziyaretçilere açılan kimi mağaraların duvarları ise güneş ışığından olumsuz etkileniyor. Yosunların gelişmesine olanak tanıyan güneş doğal ortamın bozulmasına neden oluyor. Gelgelelim, bu arada iyi haberler de yok değil. 1995 yılında Mayorka'da çalışmakta olan inşaat işçileri kazı yaparken yeni bir mağara buldular. Araştırma için gelen uzmanlar burada daha önce hiç bilinmeyen kabukluların izine rastladılar. Yeni canlı türlerinin bulunmasıyla mağara korunmaya alınarak doğal SİT alanına dönüştürüldü. Bilim adamları zamanla başka mağaraların da su yüzüne çıkarılacağı ve farklı canlı türlerinin bulunacağına kesin gözüyle bakıyorlar. New Scientist, 13 Eylül 1997 Rita Urgan 5547