Katalog

T Ü R K İ Y E ' D E B İ L İ Ş İ M ğe aıt bır ıskelet de buldular Dışın hangı hayvana aıt oldugu henuz saptanmamıştı Bebek neden ve nasıl olmuştu? Çağdaş arkeolojının yardımcısı olan otekı bılım adamları, bulunan otekı ıskeletler arasında DNA deneylerı ıle anababayı arayıp "Doğmamış çocuga mektup" yerıne dogmama sının nedenlerını araştırıyorlardı Londra Doga Tarıhı Muzesı antropolog ları Theya Mollesen ve»Peter Andrevvs'ın yonlendırdığı bır başka grup ıse yenılen gı dalar ıle ıskeletlerdekı dışler arasındakı ılışkılerın yanı sıra bır dızı bılınmezlıkler yumağını da çözmeye çalışıyorlar Erkeklerın kadınlardan uzun aılelerın bol çocuklu oldukları anlaşılıyor Çatalhoyuk yerleşmelerı yatay olarak 14 hektarlık bır alanı ve ust uste yıgılmış 13 katı kaplıyor Prof Hodder'e gore bunun yatayda ancak yuzde dordu eşelenmış Dıkey ıçın bır oran verılemıyor Gun geçmıyor kı bır yabancı yayında "Çatalhoyuk e Yardım" kampanyasına ka tılmaya çağrıda bulunulmasın Merkezı New York'ta bulunan "Dunya Anıtlar Vakfı", korunması qereken 100 orenyerı ve anıt arasında Turkıye'den Çatalhoyuk, Tro ya ve Kapadokya'yı ılk 30'a aldı Türk bilişim sektörünün, projelerin sadece Dünya Bankası'ndan kaynaklanması ve sonuçlarının hiç irdelenmemesi ilginç ve acı bir gerçek olarak yüzümüze çarpmakta. Mustafa Akgill, M Ufıık Çağlayan, Atilla Özgıt I ılışmek, bılgı, bılgı teknolo/ılerı, bıl g toplumu, bılgı devrımı vb btrbın 'ıle yakından ılgılı kavramlar Bu kavramların tum ekonomık faalıyet alan larının altyapısını oluşturmabi ve ekonomık gucun buyukluğunu tayın edıcı nıte lıkte olması beklenmekte Bu bıldınde bılışmenın ve ılgılı kavramların tanımları ya pılmakta, bılışmenın farklı yonlerı ırdelenmekte ve ulkemızde neden tam olarak bılışılemedığının bır muhasebesı yapılmakta Sıkmayıcı bır dılle kaleme alınma sına onem venlen bıldınde bazı ço7um onenlerı de verılmekte Bılışım 97'de su nulan bıldırının genış bır özetını verıyo ruz Bılışmenın ve bununla ılgılı kavramların tanımından yola çıkarak bılışme ya da bılışım denilen fıle bır bakış açısı da bız ler getırelım ve bu bakış açısı çerçeve sınde farklı bakış açılarını ve konunun boyutlarını ırdeleyelım Olabıldığınce çağdaş bılgı teknoloıılerının kışı, kurum, toplum ve genelde doga yararına, araştırılma sı, gelıştırılmesı, uretılmesı ve etkın bır şekılde kullanılması faalıyetlerının tumunu bılişmek olarak tanımlıyoruz Bilgi, ya da enformasyon, Ingılızce ya da Fransızca "ınformatıon" kelımesının karşılı ğı olarak, metın, konuşma, resım kalıtelı ses, hareketlı goruntu ve benzerı bıçımler de bulunmakta ve ınsanlar ıçın bır anlam ıçermekte Bilgı teknolojılerı, bılgı ıletışımı ışlenmesı ve saklanması tek nolojılerını kapsamakta ve altyapılarını bugunun elektro nık, optık, habetleşme, bılgısayar vb teknolojılerı oluştur makta "Bilişim" kelımesı ulkemızde bılgı teknolojılerının tumunu ya da bılgı teknolojılerının ozellıkle bılgısayar tek nolojılerı tarafını anlatmakta kullanılmakta Bılışım ve bılgı teknolojılerı ıle ılgılı olarak bılgı devrımı, bılgı çağı, bılgı toplumu bılı şım toplumu vb terımler de bulunmakta Sanayı devrımı ve sanayıı toplumu tenm lerınden esınlenerek kullanılmakta olan bu terımler ıle ılerı toplumların yakın gelecektekı farklı bır sosyoekonomık ve polıtık duzene ve teknolojık altyapıya geçış surecı adlandırılmakta Acaba bıhşmenı, ya da bılgı toplumu olmanın göstergeleri neler? Başka bır deyışle, bır kışı ya da toplum ne zaman on uzerınden on bılışıyoruz, ya da bız artık bılgı toplumuyuz dıyebılecek? Bılışmenın, ya da bılgı toplumu olma nın, göstergeleri ıçın bazı onerılerde bulunup bu bolumu sonlandırabılırız Bır toplumdakı adam başına telefon, faks, cep telefonu, radyo, televızyon, modem, ISDN ucu, bilgisayar, Internet bağlantısı sayıları ıle kullanılmakta olan yazılım paketlerı, varolan bilgısayarların bir ağ ıçınde yer alıp almadığı, kablo televızyon ve varolan televızyon kanallarının sayısı vb herhalde oldukça lyı gostergeler Ek olarak bılgı teknolojılerı alanlarında çalışanların toplam çalışanlara oranı, bunların urettıklerı urun ve servıslerın toplam uretım ıçındekı payı, unıversıte ya da yuksek okul mezunlarının toplam yetışkınlere oranı gıbı gostergeler de kullanılmakta Dığer taraftan adam başına uretılen/tuketılen kıtap, dergı ve gazpte sayıları, orgutlenme, basın ozgurluğu, demokrası gıbı konulardakı ölçutler de lyı gostergeler olsa gerek Turkıye de nıye bılışemıyoruz ? Türkiye nasıl bilişiyor Bılışmedekı purı perışan halımıze devletten başlayalım Devletın bılgı teknolojılerı ıle ılgılı faalıyetlerıne geçmışten başlayarak bakmakta yarar var Bılgısa yar sıstemlerının nasıl alınacağının kamu tarafından tam olarak bılınmedığı devır lerde hangı bılgısayar sıstemlerının satın alınıp tesıs edılebıleceğını DPT ODTU'ye sorardı Daha sonra parasal denetım dışında kımın neyı aldığı ve kurduğu, serbestleşen ıthalat rejımı ıle bırlıkte kurumlara bırakıldı 8O'lı yıllarda eğıtımde 1 milyon bilgisayar proıesı ortaya atıldı Çeşıtlı boyutları yeterınce duşunulmeyen bu proje sonunda bazı okullarımıza ka palı laboratuvarlarda, beyaz ortuler altında saklanan muzelık bılgısayarlar mıras kaldı Ne bır yazılım ne de kıtap, ınsangucu egıtımı vb anlamında bır bırıkım ol madı Ne devlet ne de Turk bılışım sektoru benzerı hataları tekrarlamamak ıçın gereklı değerlendırmeyı bugune kadar yapmadı Turk toplumunun bılışım açısından Yarım milyon dolar Kazı mevsımı sonunda gelenekselleştırılen "Çatalhoyuk Basın Gezısfne bu yıl da katıldım O kadar anlatıldıgı halde, Turk Basınında Çatalhoyuk'un onemı, kazıdakı buluntuların anlamından da,ha çok "Çatalhoyuk sponsor (hamı) beklıyor başlıklı haberler yıne on plandaydı Her zaman bu konuda samımıyetle bana bılgı vermış olan Prof Hodder'e sordum " 1997 kazı butçenız ne kadar?" " Bızım butçemız yaklaşık 200 bın dolar Amerıkan, Yunan ve otekı ulke unıver sıtelerının butçelerı buna dahıl değıl Onların yanı sıra, vıdeoCD ROM hazırlayan Alman ekıbının harcamaları ıle bırlıkte bu yıl Çatalhoyuk kazı butçesı ıçın rahatlıkla en azından yarırn milyon dolar (yaklaşık 170 mılyar lıra) dıyebılırız Çatalhoyuk ıçın bu rakam ve ayrıca bu yıl başladığımız muze ınşaatı ıçın elbette yeterlı değıl Sponsorla rımıza (hamıler) şukran borçluyuz Yıne de ek fınans kaynaklarına bol ve ıvedı olarak gereksınımımız var" O an bırden yutkunduğumu çok lyı anımsıyorum Kultur Bakanlığı'nca fınanse edılen yaklaşık 7080 kazının tumune ayrılan odenek bır Çatalhoyuk kazı butçesın den azdı Muzelerın, kaçakçıların elınden kurtarmak ıçın ıtfaıye gıbı anında mudaha lelerını gerektıren kurtarma kazılarına ıse 1997'de "bır lıra' bıle ayrılmamıştı Ondan sonra meslekdaşlarım da "Çatalhoyuk sponsor beklıyor" dıye yaygara koparıyorlardı Çatalhoyuk'un elbette daha fazla paraya, ustelık bol sıfırlı, dolarlı bağış çeklerıne gereksınımı var Çunku boylesıne kalıtelı, boylesıne bılımsel bır araştırma değıl tum Turk kazılarında, pek çok yabancı kazıda bıle yapılmıyordu Gerçekten Prof Hodder ve ekıbını kutlamak gerekır Meslekdaşlarımdan rıcam, kazmakurek parası bıle bulamayan otekı Turk kazılarına da uğrayıp benzerı çağrıları yapsınlar' 'Vısa"nın fınanse ettığı bır muzenın ınşasına da başlayan ve kazıları en az çeyrek yuzyıl sureceğını soyleyen Prof lan Hodder "Bu proje Çatalhoyuk'tekı gorevını bıtırdığınde, yerel ınsanlar kadar dunya ın sanlarının da ılgısını ve heyecanını çekecek bır sıt alanı bırakmak ıstıyorum " dıyor ve eklıyor "Çatalhoyuk'e gelecek turıst, kalıntılardan hıçbır şey anlamayacak ve duş kırıklığına uğrayacak Oysa bız buraya vıdeosu ıle CDROM'lu bılgısayarı ıle, resımlerı ve bazı buluntuları ıle bır 'show room' sergı salonu yaparsak, zıyaretçı olayı daha lyı algılayacak Daha sonrakı yıllarda yenı buluntularla 'show room' hucre hucre buyuyup muzeleşecek " Konya Valısı Namık Çünel, Çumra Beledıye Başkanı Recep Konuk ıle Anıtlar ve Muzeler Genel Mudur Yardımcısı Kenan Yurttagül'un koydukları bırer tuğla ıle muzenın yapımına başlandı Şımdıden gorduğum kadarı ıle, hazırlanmakta olan Çatalhoyuk CDROM'u bır harıka Ben, gelecek yıl tamamlanacak bu CDROM'u dort gözle beklıyorum Meraklıları ıçın Internet adresı şoyle http:/catal.arch.cam.ac.uk/catal/catal.h tml (*) Cumhuriyet Bilim Teknik, 4 Kasım 1995, Sayı 450 Bilişme denilen fil Biiişimin göstergeleri modernleşmesınde Dünya Bankası projelerı onemlı bır rol almış durumda Hemen hemen tum buyuk bılışım projelerının Dunya Bankası desteklı oluşu goze çarpmakta Turk bılışım sektorunun, hemen hemen sorgusuz sualsız bu projelerı sahıplenmesı, projelerin sadece Dunya Bankası'ndan kaynaklanması ve sonuçlarının hıç irdelenmemesi ılgınç ve acı bır gerçek olarak yuzumuze çarpmakta Toplumumuzda buyuk olçude eksık olan araştırma ve gelıştırme faalıyetlerı son yıllarda TTGVTUBİTAK tarafından bılışım sektorunu de kapsayacak şekılde desteklenmekte Bu destek çok olumlu olmakla bırlıkte bılışmede cıddı değışık lıkler yapacak parasal boyutlarda henuz deöıl fnternet'ın Nısan 93'de Turkıye'ye gelışınden bu gune kadarkı gelışmeler Tur kıye bılışım sektorunun ıçınde bulunduğu kaos, kafa karışıklığı ve yaşadığı problemler çok lyı örnekler Devletın Turk Telekom'dan ÖSYM/YÖK'e, DPT'ye kadar Intemet'ın onemını kavramada, kullanmada ve önunu açmada gosterdığı atalet, ozel sektor, kamu ve bılışım orgutlerının Internetı kullanmada gosterdığı yavaşlık, kendı aralarında dıyalog eksıklığı, orgutlenmede geç kalışımız tıpık sorunlarımızın yansıması Sektor olarak bır masa etrafında oturup konuşup, çözum uretme ve bunu hayata geçırmede başarılı değılız Internetın Turkıye'ye geç gelışınden bıle 4 5 yıl sonra Internetle kurumsal bağlantısı olmıyan bır çok unıversıte, holdıng ve ka mu kuruluşunun olması mevcut durumun lyı bır gostergesıdır Bılışım sektorunun Turkıye'dekı onemlı gucu uluslararası bılgısayar fırmaları, on ların Turkıye'dekı temsılcılerı ve çozum ortaklarıdır Bu fırmalar, genelde, Turkı ye'de araştırma yapmıyorlar, urun gelıştırmıyorlar sadece pazarlama satış ve satışın bır parçası olan destek faalıyetle rınde bulunuyorlar Gelıştırme olarak yaptıkları en fazla yabancı kaynaklı urun lerın Turkçeleştırılmesı, ayrıca tum dunya ıle bırlıkte urunlerın Turkçe surumunu de duyurabılıyorlarsa, bunu da buyuk başarı olarak sunuyorlar Bu fırmaların Turkıye ıçın sorumlulukları yukarıda sıra lanan faalıyetlerle sınırlı gozukuyor In temet boyutunda da durum aynı Örnek vermek gerekırse TR alanı altında Internet alan adı kaydı web sunucuları kur ma, Turkçe ıçerıklı web sayfaları uretme, Turkıye Internetının parçası olma gıbı bır endışelerı olmadığı ızlenımını verıyorlar Bılışım sektorunun parasal boyutları tam olarak bılınememekle beraber, bılgısayar donanım ve yazılımı ıthalat, satış servıs ve bakım olarak bılışım pazarının toplam parasal değerı yaklaşık olarak 1995'de 960 milyon dolar 1996'da 1 300 milyon dolar olmuştur 1997 rakamının da 2 000 milyon dolar cıvarında ol ması beklenmektedır Ilerı ulkele rın harcamaları ıle karşılaştırıldığında ve kışı başına harcamalar dıkkate alındığında bu rakamların çok duşuk kaldığı go rulmektedır Turkıye ozel sektorunde genel olarak belkı tum ulkede bılgı teknolojılerı uretim için kullnnılan bır araç yerıne, bu alanda varlık gosterılmesı bır prestıj meselesı halıne gelen bır gosterış aracı ız lenımını verıyor Yenı bır teknolojı nın bır kuruma yerleştırılmesı, belırlı bır plan kapsamında, eğıtım ve uyarlama larla bırlıkte bır sureç ıçınde katılımcı bır şekılde hayata geçırılmesı beklenırken, ulkemızde yenı teknolojılerın plansız ve programsız, sta tu ve gosterış ağırlıklı yapıldığı pek çok ornek goze çarpıyor Öğrenmenın ve lyı leştırmenın bır sureklılık arzettığı ve bu nun bır felsefe olarak surekli eğitim, toplam kalite kavramları, bırkaç kısıtlı ornek dışında, ulkemız pratığının epey yabancı olduğu konular Uretım konusuna değınmışken, bılışmenın en onemlı ve ana konularından bırı olan yazılım üretlminin ancak son yıllarda devlet tarafından bır sanayı kolu olarak tanındığını belırtmekte yarar var Unıversıtelere gelınce de genış bır yelpazede farklılıklar ortaya çıkmaktadır Gozbebeğı unıversıtelerımız Boğazıçi, ODTÜ ve Bilkent dahıl olmak uzere he nuz hıçbır unıversıtemızde, o unıversıtenın tum faalıyetlerını kapsayan bır yone tım bılışım sıstemı maalesef hâlâ yok Genellıkle unıversıtelerın farklı bırımlerı kendı gereksınımlerı içın özel uygulama lar gelıştırmışler Personel, muhasebe, öğrencı ışlerı ve kutuphane uygulamala rının bırbırınden bağımsız ortamlarda, bır ağ butunluğunden uzak bır yapıda oluşu olağan bır uygulama Gelışmış unıversıtelerden başlayarak, kutuphane ve oğrencı ışlerının etkıleşımlı ortamlara ve gıderek web ortamına doğru kaydırma eğılımı var Bazı unıversıtelerde bılgı ış lem bırımlerının varlığı bıle tartışılacak bır durumda Bılgı teknolojılerıne sahıp çıkacak, ılgılı bırımler arasında koordınasyonu sağlayacak örgutler yetersız Kamu ve ozel 5508