Katalog

EVRİM VE Diinya dışında yaşam arayışı Bulgular, kendi dünyamızı andıran bol sulu ve karmaşık moleküller içeren çok sayıda gezegenin var olduğu inancını haklı kılıyor. l J Yazan. Caıi Sagan, Türkçesı. Rita Urgan unyamız şımdılık canlıların yaşadığı tek yer olma ozellı ğını surduruyor Ama bılım adamları evrenın yaşamın kımyası ıle dolu olduğunu gosteren bulgulara her geçen gun bır ye nısını eklıyor Son bırkaç onyıldır ınsan turu, dunyamızın dışında da yaşam olduğu yonunde kanıtlar elde etmek amacıyla cıddı ve sıstemlı bır çalışma ıçıne gırdı Bu do nem ıçınde, dunyamızın dışında herhangı bır canlının ızıne rastlanmamakla bırlıkte bu konuda umut verıcı kımı bulqular elde edıldı Uzay araştırma uyduları evrende bır zamanlar yaşamın fılız vermış olabıleceğı, ancak gunumuze dek ulaşamadıgı yerlerın varlığını saptadı "Galılpo" uzay araştırmd gemısı son uçuşu sırasında, dunya dışında belırgın yaşam ızlerıne rastladı Bu da, ınsanoğlunun en azından kımı yaşam turlerının ızlerını surmek ko nusunda ne denlı bılınçlı olduğunu ortaya koydu Bu konuda elde edılen verıle rın gıderek artması, evrende bızımkını andıran gezegenlerın var olduğu goruşu nu lyıce pekıştırdı Uygulamada, guneş sıstemı ıçınde, dunyamız dışında da yaşam olduğunu sağlar. Dahası, organık moleküller evrende olaganustu bır yogunluktadır Uzaybı lımcıler guneş sıstemının hemen hemen her koşesınde organık molekullerın oldu ğunu gosteren kanıtlara kolaylıkla rastlayabılır örneğın, hıdroıen fluorıd gıbı kımı başka moleküller, otekı molekullerı çozucu yeteneklerınden oturu suya yaklaşabılırler ama uzaydakı fluor mıktarı son kerto duşuktur Sılıkon gıbı kımı atomlar başka yaşam turlerınde karbonun yerını alabılse de urettıklerı bılgı içeren molekul turlerının sayısı oldukça azdır Dahası, karbon dıoksıdın sılıkon karşılığı olan ve camın temel malzemelerınden bırını oluşturan sılıkon dıoksıt tum gezegen yuzeylerınde katı olarak bulunur Bu farklılık da, kuşkusuz sılıkona dayalı bır metabolızmanın gelışımını daha çapraşık bır duruma sokar Suyun donmuş olduğu aşırı soğuk gezegenlerde, bır başka çozucu, orneğın, sıvı amonyak farklı bır dırımkımyanın gostergesı sayılabılır Duşuk sıcaklıklarda kımı molekul turlerının kımyasal bır tepkı meden geçebılmelerı ıçın çok az bır enerjıye gerek duyulur Gelgelelım, labo ratuvarlardakı sıcaklık çok daha yuksek olduğundan, bu molekullerle ılgılı olarak elde edılen bılgı de yetersızdır Şımdılık, karbon ve suya dayalı yaşam bıçımlerı ınsanoğlunun tek bıldığı ya da duşunebıldığı yaşam bıçımıdır Yeryuzunde yaşamın gostergesı sayılan moleküller DNA ve RNA nukleık asıtlerıdır Nukleık asıt ıle ıl gılı bılgılerın proteıne donuşturulmesındekı sureç yeryuzundekı tum canlılar ıçın aynıdır Bu da, dunya Bu amaçla gelıştırılen "Galileo" uzay araştırma gemısı teknık donanım açısından en yuksek duzeye ulaşmış olanıdır "Galileo"nun elde ettığı verılerı gozden geçırecek bır araştırmacı, dunya ıle ılgılı kımı sıradışı gerçeklerın anında ayırdına varacaktır Yakın kızılotesı dalga boyutlarından alınan tayflara bakıldığında, molekuler oksıjenın ışınımı emdıgı 0,76 mıkronluk dalga boyutunda bır çukur goze çarpar Boylesı bır emme ozellı ğı, dunyayı çevreleyen havakuredekı molekuler oksıjen oranının çok yuksek oldu gunu gosterır Oksi|en yavaş yavaş dunya yuzeyındekı kayalarla bırleşır Boylece, havakurenın yenıden oksıjenle dolmasını gerektıren bır duzeneğe gerek duyulur Guneşten gelen kızılotesı ışınlar su molekullerını ayrıştırırken bır mıktar oksıjen havaya karışır Ancak, yogun ha vakuredekı bu yuksek oksııen oranının bu sureçle açıklandbılmesı çok guçtur Morotesı ışın değıl de, gozle görulebılır ışık su molekullerını ayrıştırıyor olsaydı guneşın gozle gorulebılen ışıktan çok daha fazla ışıkozu (foton) uretmesı nedenıy le bu oksıjen bolluguna bır açıklama getırmek de kolay olacaktı Ne var kı, görulebılır ışıkozlerı suda H OH bagını oluşturacak guce sahıp değıldır Görulebılır ıkı ışıkozunu su molekulunu ayrıştırabılecek bır bıçımde bırleştıren bır sureç olsaydı, o zaman çozum de bulunmuş olacaktı Gelgelelım yaşam dışında, bır başka deyışle, ışılbıreşım (totosentez) dışında, he nuz boylesı bır sureç bılınmıyor Bu nedenle, dunyayı çevreleyen havakuredekı yuksek molekuler oksıjen oranı bu gezegende yaşam olduğunun ılk ıpucu sayılıyor Mars, yuzeyını gorebıldıgımız en yal gezegen olarak bılınır Bu gezegenın mosferı, buzul kutupları, mevsımsel c ğışımlerı ve 24 saatlık gunlerı vardır h şaklar boyunca bılım adamları ve yaz lar arasında Mars, dunya dışında yaş. belırtılerının en çok gorulebılecegı ge< gen olma ozellığını taşıdı Ne var kı, ç< resındo dolanan uzay araçları ve uydı. bu gezegende, ne turde olursa olsı molekuler oksıjen ya da herhangı maddenın ızlerıne rastlayamadılar 19 yılında NASA ıkı "Vıkıng' uzay arac Mars'a gonderdı Araçlar yeryuzund en umıtsız çol ve çorak alanlardakı ufak yaşam belırtısını bıle saptayabılec duyarlıktakı aygıtlarla donatılmıştı L neylerın bır tanesındp Mars yuzeyınc alınan orneklerle yeryuzunden goturu ve organık besınler içeren hava aras dakı gaz değış tokuşunun olçumlerı pıldı Ikıncı bır deneyde ladyoaktıf aygıtla ımlenerek Mars'a taşınan I mıktarda yıyecek maddesının oranın t( rafjında tuketılerek oksıtlenıp oksıtlf medıgıne bakıldı ve herhangı bır yaş belırtısı olup olmadığı araştırıldı Uçur bır deneyde ıse, Mars topragı radyoa karbon dıoksıt ve karbon monoks yuzleştırılerek bunun bır bolumunun rr roplar tarafından emılıp emılmedığı s. tandı Bu uç deney de, ılk bakışta olumlu lenımler bırakan sonuçlar dogurdu C değış tokuşu oluyor, organık madde sıtlenıyor ve karbon dıoksıt topraga k şıyordu Ne var kı, bu sonuçlar Mar; yaşam olduğunu kanıtlamaya yoterlı ı ğıldı Dahası, Mars toprağmda orga molekullerın olup olmadıgını araştıran başka deney de olumsuz sonuçlar v mıştı Pekı, acaba çok uzak bır geçmı Mars uzerınde yaşam olabılır mıydı? sorunun yanıtı, yaşamın ne denlı çat ortaya çıktığı gıbı çogumuzun, ne yt kı, goz ardı ettığı bır konuya bağlı Uz bılımcılıler, ılk başlarda dunyanın ya mın fılızlenmesıne uygun bır ortam olr dığı konusunda kesın bır goruşe sar ler Ilk zamanlarda yeryuzu orımış bır ya katmanıyla kaplıydı Magmanın d masından sonra, arada sırada gezeg lerden koparak dunyaya duşen bu* kutleler, eger o sıralarda yaşam boy g termış olsaydı, okyanuslar buharlaşn toprak da verımını yıtırmış olacaktı Oı lık yaklaşık 4 mılyar yıl oncesıne dek rulmadı Ama fosıller, 3,5 mılyar yıl on sıne gelındığınde, dunyada mıkrobık şamın egemen olduğunu ortaya koyu; En ılkel yaşam bıçımlerı sayılan bu n ropların dırımkımya açısından son ks gelışmış oldukları sanılıyor Bunların gu ışılbıreşım (fotosentez) uyguluyor dunyanın bol oksıjenlı garıp havasına derek katkıda bulunuyorlardı Araştırmalar dunyada yaşamın mılyon yıl gıbı kısa zamanda ortaya < mış olabıleceğını ortaya koyuyor Ya mın boylesıne kısa bır surede kok ve bunun olası bır sureç olduğunu da go onune serıyoı Tek bır ornekten yola <; larak boylesıne bır genelleme yapmak dukça sakıncalı bır tutum sayılabılır, a yaşamın dunyada hızla ortaya çıkark benzer gezegenlerde boylesı bır duru rastlanmamış olması gerçpkten çar| bır olgudur 4 ıle 3 8 mılyar yıl oncekı donem Mars uzerınde de yaşamın ortaya çıkr sına elverışlı koşullar gerçekleşmış ok lır Mars'ın yuzeyı burada bır zamanla mak, gol ve belkı de okyanusların bul dugu yonunde kanıtlar barındırmakta 4 mılyar yıl once Mars, gunumuze kıy la çok daha sıcak VP npmlıydı Bu bul lar tek tek ele alındıgında kebin kanıt yılmasa da bır zamanlar Mars uzerıı yaşam olduğu yonunde bırer goste sayılabılır Fger gerçektpn Mnrs'ta şamdan olume bır evrım yaşandıysa azından tuzlu gollerdp ya da ıçlprınr Olumlu izlenimler "Galileo" dunyanın resmını çekerken, yaklaşık 0,7 mıkronluk dalga boyutların da bır maddenın ışınımı emdiği yonunde kanıtlar elde ettı Bılınen hıçbır maden boylesı bır ozellığe sahıp olmadığı gıbı, bu turde bır maddeye guneş sıstemının başka bır yerınde rastlamak da olanaksızdı Bu gızemlı madde, gozle gorulur ışıkozlerının suyu ayrıştırmak uzere bır araya gelmelerı sırasında ortaya çıkması beklenen ve klorofıl olarak bılınen ışıgı emıcı pıgment turunde bır şeydır Klorofılın variığı, dunya uzerınde canlıların oldu ğunu gosteren ıkıncı ıpucu sayılmaktadır "Galileo" ayrıca, mılyonda bır gıbı çok az mıktarda metana da rastladı Bellı belırsız mıktardakı bu gaz, onca oksıjen karşısında ınanılmaz bır dengesızlık yaratır Dunyanın çevresındekı havakure ıçınde metan gazı hızla oksıjene karışarak su ve karbon dıoksıde donuşur Isıldevınbılım (termodınamık) denge hesaplamalan, Titan'ın azot ve metan karışımı atmosferinin laboratuvar benzetimlerinden, kartek bır metan molekulunun bıle kalmadımaşık organık molekullerden oluşan ve Tıtan tholin adı verilen ziftimsı bir madde ğını gostermektedır Alışılagelmışın dışın elde edıldı. Benzer kımyasal tepkımeler sonucunda Titan'ın yüzeyini kaplayan sis dakı kımı sureçlerde metan mıktarının bulutu da ortaya çıkabilır. Tıtan tholın'ın ışıksal ozellıklerı Titan'ın sıs bulutu ıle yakın bır benzerlık taşımaktadır. Titan tholin sıvı suyla kanştığında, dünya yaşamı hızla tazelenmesı gerekır Metan mıkta açısından çok önemlı olan amıno asitler, nukleık bazlar ve başka moleküller ortaya rındakı dengesızlık yeryuzunde yaşamın çıkar. Bu tür moleküller, bir olasılıkla, kuyrukluyıldızların Titan'a çarpması sonucu uçuncu gostergesıdır Son olarak, "Galileo" dunyadan gelen oluşan geçici göllerde meydana geldı. radyo salınımlarını saptadı Bu sınyaller dunya yuzeyındekı radyo aktarımlarının kanıtlamaya çalışan bılım adamları bu uzerındekı tum canlıların ortak bır kokenı lyonyuvarından dışarıya sızabıldıklerı frekonuya kımyasal bır yaklaşım getırmekle olduğunu gostermektedır Durum boyle kansta başlarlar ve radyo dalgalarını doyetındıler Dunya uzerınde yaşayan her olunca, dunya uzerındekı yaşamın hangı ğuran, şımşek ve dunyanın manyetık ala canlı gıbı, ınsanoğlu da sıvı su ve organık yonlerının kaçınılmaz hangılerının ıse nı gıbı doğal kaynaklara hıç mı hıç ben molekullerden oluşmuştur Organık mo rastlantısal olduğunu bılemeyız Farklı zemezler Boylesı sıradışı ve düzenlı rad lekuller, karbon dıoksıt ve karbon moyaşam olasılıkları konusunda ancak goz yo sınyallerı teknolojık bır uygarlığın varlı noksıt dışındakı karbon içeren molekul lemler yoluyla bellı goruşlere varabılırız ğını guçlu bır bıçımde ortaya koymaktalerdır Bu nedenle, yeterlı olmayan ama dır Bu sınyaller yaşamın dorduncu bır gereklı sayılan olçutlerın elde edılmesıne gostergesıdır ve son ıkı mılyar yıl ıçınde Önce Güneş sistemi çalışnn son kerte alçakgonullu bır yaşam benzer bır uzay aracı tarafından saptan Yaşam belırtılerının ızını surerken, en arayışı, ışe oncelıkle sıvı su ve organık ması olanaksız olan tek ıpucu olma nıteakla yatkın davranış, ışe kendı guneş sıs molekullprın aranmasıyla başlar Kuşku lığını taşır temımızle başlamak olacaktır Robot suz boylesı bır yaklaşım tumuyle goz aı "Galileo" araştırma surecı, guneş sısuzay araçları sayesınde, 100 ıle 100 bın dı edılmış kımı yaşam bıçımlcrının goz temı ıçındekı otekı gezegenlerde evrımkılometre arasında degışpn farklı uzaklık dpn kaçmasına neden olabılır Ne var kı, sel gelışımın farklı evrelerındekı yaşam larda, yetmışı aşkın gezegen, uydu, kuy bu tur yaşam bıçımlerı başka yontemler belırtılerının uzaktan saptanması yonunrukluyıldız ve kuçuk gezegenın varlıgı lo saptanabılır Aslına bakılırsa, organık de etkılı oldu Elde edılen olumlu sonuç snptanabıldı Yuksek teknoloıı urunlerıyle madde ve sıvı su oddklı bu yontem, hıç lar başka gezegenlerde de yaşam oldudonatılmış bu uzay araçldrının hıçbırı do gozuktugu gıbı tutucu ve dar kapgu yonundekı goruşlerın kebinlıge kavuş dunya dışında yaşam olduğu konusunda sarnlı değıldır üluşturdugu bıleşımlerın turulması açısından bılım adamlarını olçarpıcı bır verı elde edemedı Ne var kı çeşıtlılıgı ve karmaşıklıgı açısından, hıçbır dukça yureklendırdı Bu tur kanıtlar elde oralarda ogor yaşam varsa bu belkı de kımyasal element karbona yaklaşamdz edılmemış olsaydı bılım adamları dırımbızırn bıldıgımız turden bır yaşam degıl sıvı su organık molekullerın erıyıp etkılp sel etkınlıqın yalnızca dunyamızdd vdr ol dır ya da eldekı yontemler bu tur bır yaşım ırıne gırebıleceğı eşsız bır ortam duguna ınanmak zorunda kalacaklardı şamı saptayabılecek duyarlıkta değıldır 5146 Galıleo'nun keşifleri Dünyada yaşamın tarihi