Katalog

RMALARI :ak levler daha agır bır seyır ızlıyor Bu tur genetık değışımlerın ınsanlar ıçın de geçerlı olup olmayacağı henuz bılınmedığı gıbı, boylesı genlerın ınsanlarda bulunup bulunmadığı bıle bılınmıyor Dahası, bılım adamlarının tumu, ınsanlardakı yaşlanmanın doğrudan molekuler hasar ve onarım la ılıntılı oldugu goruşune katılmıyor Bunların bır bolumu ergın kurtlarda gorulme yen hucre bolunmesının yaşlanmada onemlı bır payı olduğunu duşunuyor Bellı ışlemlerden geçırılıp olumsuz kılınmadık ları surece, laboratuvarlarda ıncelenen hucrelerın sınırlı bır sayıda bolundukten sonra bolunmoye son verdıklerı belırtılıyor Bu hucreler olmuyor, yalnızca bolun me surecı sona erıyor ve artık DNA uretemıyor En azından yapılan deneyler kısa omurlu canlı turlerının hucrelerının uzun omurlu canlıların hucrelerınden daha az sayıda bır bolunmeden sonra yaşlandıgını ortaya koyuyor Burada en can alıcı soru aynı durumun canlı dokuları da benzer bır bıçımde etkıleyıp etkılemedığı Eğer etkıhyorsa, hucre bolunmesının hızlı oldugu dokulardakı yaşlanmaya da bır açıklık getırrnek kolay laşıyor Bılım adamları arasında öncelerı bu tur dokuların eskıyen ya da hasara ug rayan hucrelerı yenıleme yetısıne sahıp oldukları ve yaşlanan hucrelerın derı gıbı dokularda bırıktığı konusunda somut bır kanıt bulunmadığı goruşu egemendı. Şımdı ıse, Kalıfornıya Unıversıtesı molekuler bıyoloji uzmanı Judith Campisi ve başka bılım adamları bu kurama yenıden soluk kazandırıyorlar Campısı ve ekıbı geçtığımız yıl yaşlanan hucrelerde bellı bır belırtı ye rastladılar Galaktosıdaz enzımının anormal bır bı çımı olan bu belırtıden yararlanmak suretıyle araştırmacılar otuzlu yaşlarında olan ların derılerınde hemen hemen hıçbır yaşlı hucre bulunmadığına, ote yandan yetmışlı seksenlı yaşlardakılerın derılerınde çok sayıda yaşlı hucre obeklerı olduğuna tanık oldular Boylelıkle Campısı'nın bu konudakı kuşkuları da gıderılmış oldu Bır za manlar yaşlanmanın yıllarla bır ılıntısı oldugu konusuna kuşkuyla yaklaşan Campısı artık eskısınden çok farklı duşunuyor Enstıtusu'nden Harley ve ekıbı bu soruya yanıt getırecegme ınandıkları bır genı bulmaya çalışıyor Soz konusu gen, koromoi i mer"lerın kısalmalarını engelleyen "telomeraz" adlı bır enzım ıçerıyor Bu gen tum ınsanlarda bulunmakla bırlıkte yalnızca çok azında devreye gırerek sozu edılen enzımı uretıyor Oysa kı kotu huylu urların Bilim adamları yüksek dozlarda E vitamini verılen farelerın beyin ve beslenenlere kıyasla, daha yavaş zarar verdiklerini ortaya kovdular asla buzulmez Dallas Tıp Merkezı kanser uz manlarmdan Jerry Shay'ın son elde ettıgı bulgular cenın hucrelerınde de bu enzımın devreye gırdığını göstermekte ve bu hucrelerın ana rahmınde neden çılgınca bolunduklerını açıkça ortaya koymak tadır Durum gosterıyor kı, telomerlerı yapay yontemlerle uzatmak suretıyle hucreler genç kalabılır 5 ay on ce Shay ve meslektaşı VVodrıng VVrıght yapay yontemlerle uzatılan telomerler ıçe ren hucrelerın daha uzun bır sure yaşadıkları yonunde bır kanıt elde ettıler Kan serlı hucrelerdekı telomerlerı kısaltmanın yollarını araştırırken bu ıkı bılım adamı kanser hucrelerının telomerlerden de fazla uzamalarına neden olan bır dızı DNA ben zerı molekulle karşılaştılar Bu hucrelerın normal hucrelerle bırleştırılmelerı sonucunda uzun telomerlı ve normallere kıyas la ıkı kat daha uzun omurlu kanserlı olmayan "melez" hucreler elde edıldı Wrıght'a gore bu durum telomer uzunlugunun yaşlanma surecınde hucre bo lunmesının sayacı oldugu yonunde guçlu bır kanıt sayılıyor Ancak çok sayıda bılım adamı bu konuda kesın bır yargıya varmadan once te lomeraz genının bulunmasını ve daha uzun telomerın gerçekten de daha uzun omur anlamına gelıp gelmedıgının deneylerle kanıtlanmasını beklıyor zın ur hucrelerının tehlıkelı olumsuzluklerıne ulaşmalarına yardımcı oldugu konusunda kanıtlar gıderek artıyor Yalnızca bu ozellığı bıle tum gozlerın telomeraz genıne çevrılmesıne yetıyor Bu gen bulunur bulunmaz kanserde tanı ve ızleme ıçın yepyenı yollar denenebılecek, telomerazı hedef alan kansere karşı etkılı ılaçları sınama olasılığı elde edılebılecek Ustune ustluk, Harley ve ekıbı bu konuda yamlmıyorsa genın degerı daha da artacak Bu araştırmacılara gore, kanser hucrelerını olumcul kılan şey aynı zamanda saglıklı hucrelerın genç kalmalarına da yarayabılır Bu çelışkılı durum telomerazın ışlevı ıle ılgılı ayrıntılardan kaynaklanıyor Hücrelerin içi saatli bomba Hucreler sureklı bolunurlerken telomerler de yavaş yavaş yıpranıyor ve sonunda gerektıgı gıbı çogalamayan kromozomlara donuşerek DNA'yı zarar gorme ya da yok olma rıskıyle karşı karşıya bırakıyor Buzulmuş telomerlı hucreler ya bolunmeden vazgeçmek ya da kanserlı hucreye donuşmek zorunda kalıyorlar Kısacası, Harley ve ekıbıne gore telomerlerın yıpran ması hucreler ıçındekı bır saatli bombadan farksız Patladığı zaman ıse zarar go ren hucreler zararı denetım altına almak ıçın yaşlanıyorlar Gelgelelım, kımı hucrelerde telomeraz enzımı bu patlayıcı etkıye gem vurup telo merın kısalmasının onune geçebılır örneğın menı hucrelerı erbezınde kaç kez bo lunurlerse bolunsunler telomeraz enzımı her zaman etkın olduğundan telomerlerı Gende değışen süreç Kalorı kısıtlamasının yaşam uzatıcı etkıaltında yatan molekul duzenegını kavraıaya çalışan Roth, bu duzenegın kavranlası durumunda normal besın almalarına arşın hucrelerı daha az beslendıklerı younde "aldatacak" bır ılacın bulunması dsılıgının da elde edılecegını ılerı surux Ne var kı bu araştırma henuz emekle1 aşamasında Bır kurama gore, hucre e •rın yaşlanmasına proteınler ve başka aşamsal onem taşıyan vıtamınlerle bıle mler oluşturan şeker molekullerı neden luyor Bu nedenle, kalorı rnıktarının, do ylı olarak da hucreler ıçınde şekerın daılma oranının azaltılması, bu surecı yaaşlatabılır Gelgelelım, hucrelerı enerjıden yoksun ırakmak metabolızmanın da yavaşlamana neden olabılır Bılım adamları kalorı ısıtlamasının gerek dırımsel gerek ruhsal ım etkılerının ne olacagı konusunda hıçır bılgı olmadıgını dıle getırıyor Yaşlanma sorununa daha koklu bır çoum ıse, beşıkten mezara tum dırımsel urecın yavaşlatılması Montreal McGıll inıversıtesı bılım adamlarından Siegfried lakımı ve ekıbı genetık açıdan degışıme gramış kurtlar ureterek bu yontemın baıt canlılarda gerçekleştırılebılecegını ka ıtladı Bu kurtlarda, devınım, dışkının boalması, yaşlanma gıbı tum yaşdmsal ış Ancak konu burada da noktalanmıyor Bolunen hucreler guçten yoksun kalınca bunların, tek suçu daha etkın hucrelerın yerını kaplamak olan, "emeklı" hucrelere donuştuklerı duşunulebılır Oysa kı yaş lanma hıç de oyle "halım selım" bır sureç değıl Campısı ve ekıbı yaşlanan bu hucrelerde bellı sayıda proteın, gen ve enzım suremerıkalı bılım adamı Mıchael cının degışıme Fossel bu yılın başlarında ya ugradıgını orta yımlanan kıtabında "telomer ya koydu Da terapi" adı verılen bır yontemle ge hası bu degı lecekte ınsanların yuzlerce yıl yaşa şım hucrelerı yacaklarını ılerı suruyor Fossel'e saglıklı dokula gore bılım adamları hucrelerın ya ra zarar vereşam suresını belırleyen telomer sacek bır duruma atını ayarlamanın eşığındeler 2015 getırmekteydı yılına gelınceye dek bu yontemın Örneğın, yaşlı bıılunacagına parmak basan Fossel, derı hucrelerı bunun sonucunda ortaya bırçok kırışıklıklara yol yaşlılar kuşagının çıkacagına dıkkat açan kollage çekıyor Fossel'ın bu goruşlerı bılım nazı uretırleradamlarının çeşıtlı tepkılenyle karşıken, atarda laşıyor marları, bağırÇogu bılım adamma gore, bellı sakları ve otekı hucrelerdekı telomerazı devreye so organları kapkacak ılaç ya da gen terapi yontemlayan ıçkaplar lerının bulunması hıç de kolay bır ış katman (endodeğıl Dahası, bu yontemın soz kotelyal) hucrelerı nusu enzımden yoksun hucrelere de dokuya zauygulanmasının guvenlı olup olmarar veren ıltı yacağı da pek bılınmıyor Buna karhaplanmalara şılık, kanser hucrelerınde bu enzım yol açan ınteryogun mıktarda bulunuyor Kımılen leukın 1 pomde bolunen hucrelerdekı telomer yıpalarlar tımının yaşlanma açısından gerçek ten bır onemı olup olmadıgını sorO halde, ku çulayarak, farelerın çok uzun tolo ram olarak mehere sahıp olmakla bırlıkte çok kısa omurlu oldukları hucrelerın na ışaret edıyor. Ancak telomer meraklıları tum bunlara aşınmasımn karşı çıkıyor önüne geçmek suretıyle Örneğın, Harley ve ekıbı hucre yenılenme ıstemının yaşlanma süçok yuksek oldugu dokulardakı telomerlerın aşırı bır hızla recı yavaşlatıkısaldıgı yonunde kanıtlar elde ettı Shay de, AIDS hasta labilir. Ama larından alınan T hucrelertnın yaşıt ancak saglıklı olan nasıl? Geron benzer hucrelere kıyasla daha az bolunmekle kalmayıp, Sonsuza dek genç kalmak mümkiin mii? A telomerlerının de daha kısa olduklarını ortaya koyan kanıtlar elde ettıgını ılerı suruyor Bu da, HIV vırusunun bagışıklık sıstemının yaşlanma surecını hızlandırdıgını gosterıyor Shay'e gore, bagışıklık sıstemının yaşlanma surecını yavaşlatmanın bır yolu hastalıgın ılk evrelerınde hastaların T hucrelerının alınması ve bunların telomeraz ıle yenıden buyutulmelerı olabılır Hastalık ılerleyınce bu gençleştırılmış T hucrelerı yenıden hastaya aktarılabılır Ne var kı, telomeraz yontemıyle sağaltım kımılerıne gore son kerte sakıncalı Zıra, bır yandan hucre nın yaşlanması surecmın onune geçılırken ote yandan da kanser nskı arttırılmış olabılır Iş yaşam suresını uzatmak olunca bunun yaşamsal bedelını de odemek kaçınılmaz oluyor Tarıhte yaşanan ornekler, ıgdış edı lenlerın otekılere kıyasla daha uzun omurlu olduklannı gosterı yor Ne var kı, ıgdış etme yaşamı uzatmak ıçın uygun bır yontem sayılmıyor Uzun omurlu olma pahasına az yemek gıbı basıt bır on lem bıle hem dogurganlıgı azaltıyor hem de kışının soğuğa karşı daha duyarlı olmasıyla sonuçlanabılıyor Conan Doyle'ın bu tur sorunları yoktu Kendısını yazın la besleyen bu azman adam 71 yaşında geçırdığı bır kalp khzı sonucu yaşama veda ettı Oldugunde, olumsuzluge ulaşmak ıçın kusursuz ve guvenlı bır yolu bulmanın mutluluğunu taşıyordu Doyle'ın dunyaca unlu yapıtı onu olumsuzluge kavuşturan en etkılı yol oldu 4937