Katalog

G EN ARA Yaşlanma genlerde durdurul Hücrelerin aşınmasının önüne geçmek suretiyle yaşlanma süreci yavaşlatılabilir. Uzmanlar bu tezi doğrulayacağına inandıkları gen'i bulmaya çalışıyorlar nılmaz bir sonucu olması gerekmediğine inanan uzmanların önüne geçmeye ya da etkisini ters yöne çevirmeye çalıştıkları ışte bu tür degışimlerdir. Son zamanlarda ortaya çıkan bu yeni iyimser yaklaşımın etkılerıne, kendisini yaşlılığın etkılerını azaltacak ılaçların üretimıne adayan.bıyoteknolojı şırketı Geron Corp.'un göz kamaştırıcı kitapçıklarında tanık olabilirsiniz. Ne var ki, San Fransisco yakınlarındakı Geron laboratuvarları sanıldığından çok daha gerçek. Burada çalışan bılım adamlarının hedefi, genlerdeki yaşlanmadan kaynaklanan anormallığı engelleyen bıleşimlerden yararlanarak hücrelerin yaşam sürelerini uzatmak. Şırketin bılım editörü Calvin Harley'e göre, örneğin, deri hücrelen yaşlandıkça, genlerı kırışıklıklara engel olan proteinleri parçalayan bir enzım olan kolagenazı giderek daha fazla üretirler. Başka genlerin devreye girmesı bağışıklık hucrelerini etkileyerek onları ileti gönderen molekullere ve yaşlılıkta ortaya çıkan bulaşıcı etkenlere karşı duyarsız kılar. Seksen yaşına ulaşmış çoğu kışı gıbı, Harley de bu değişikliklerin bir hastalık durumunda meydarıa gelen herhangı bir şeymiş gıbi kabul edilemeyeceği görüşünü savunuyor. Oysa kı, yaşlanan bir hücrede olup bitenlerı kavramakla buna bir çözüm bulmak arasında dağlar kadar fark var. Helıkazlar DNA çifte sarmalının iki şeridını bolüyor ya da çozuyor. Bu nedenle ışlevleri yaşamsal bir nitelik taşıyor. Genlerin etkın duruma gelebilmeleri, bölünen hücrelerin de kromozomlarının sağlıklı kopyalarını yeni hücrelere aktarabilmeleri için DNA'nın çözülmesi gerekiyor. VVerner sendromuna yakalananlarda, bu yaşamsal işlevlerden biri ya da her ikisı zarara uğramış olabilır. Ancak, bu hastaların neden hızla yaşlandıkları konusunda en önde gelen kuramlardan biri, helikazlarm onarıcı enzımlerde gelışıgüzel değışimlere yol açarak gen ve kromozomların bütünluğünü bozduğu yönünde. Schellenberg ve VVerner genini araştıran Darvvin Molecular şırketı bılim adamlarından David Galas, değişime uğramış halikaz genlerı taşıyan gen aktarılmış hayvanlar yaratmak amacıyla, şimdi bu genin farelerdeki karşılığını bulmaya çalışıyor. Bu tür hayvanlar VVernerli hastaları etkileyen kanser ve kalp hastahkları gibi hastalıklara eğilimli olabilir. Eğer böylesı bir eğılım söz konusu ise, Darwın Molecular şirketi bu hayvanları yaşlılık hastalığının ıncelenmesi amacıyla "araştırma gereçleri" olarak pazara sürecek. rthur Conan Doyle'ın "Sürünen Adam" yapıtında, yaşı ilerlemekte olan bir profesör giderek güçsüzleşen libıdosuna yenıden canlılık kazandırmak amacıyla bir maymunun erbezlerinı ezerek iğneyle bedenine aktarır. Bu yöntem işe yarar; ama ne yazık kı, profesör bir maymuna dönüşür. Yaşlanma ile ilgilı araştırmalar sıklıkla hayvanların cınsel organlarından garip iksirler yaparak oyalanan şarlatanların alay konusu olmuştur. Ne var ki artık bu konuda dalga geçılmıyor. Tıp bılımının ınsanı yaşlılıkta canlı tutabilme yeteneği, gençlik yıllarındakı dınçlıgını yenıden sağlama yeteneğini gölgede bıraktı. Bu gerçek de yaşlanmaya yol açan etmenlere karşı insanları yeni bir atılıma sürüklüyor. A Dinçlik: Karmâşık bir süreç mi? Öte yandan, yaşlıhkbilim uzmanları daha sağduyulu davranarak bir başka sorunun da yanıtını bulmaya çalışıyorlar. Eğer helikazdaki bir eksıklık yaşlanma sürecini hızlandırıyorsa, ek helikaz gen kopyalarını taşımak uzere yapay olarak üretiien hayvanlar daha mı uzun yaşıyor? Sorunun yanıtının "evet" olduğu sonucuna varılması durumunda, helıkazları arttırmanın ınsanlarda da yaşam sürecinı uzatacağı yönünde bir görüşe varılmış olur. Ne var kı, çoğu bılım adamı bu konuda kuşkulu. Galas'a göre bakterilerdeki helikazlarm arttırılması onları yok eder. Manchester Üniversitesi bilım adamlarından Tom Kirkvvood helıkaza yaşlılığın tek etmeni ve tek çözümü gözuyle bakılmasına karşı çıkıyor ve bu genin bedeni dinç ve zinde tutan daha geniş ve daha karmaşık bir genler ağının parçası olabileceğine parmak basıyor. Özellıkle beyın hücreleri gibi kımı dokuların VVerner geninden zarar gormemelerı ve normal bir sureç ızleyerek yaşlanmaları bu görüşün önemini bir kez daha vurguluyor. Dahası, zarara uğramış DNA ve proteınlerden kaynaklanan yaşlanmanın önüne geçilmesi amacıyla onarım sistemlerinin güçlendırılmesı bu yolda izlenen yaklaşımlardan yalnızca birini oluşturuyor. Bir başka yaklaşım ise, öncelikle zararın meydana gelme hızını dizgınlemek. Örneğin, daha ıkı ay önce bilim adamları yüksek dozlarda E vitamini verilen farelerın beyin ve bağışıklık hücrelerinin proteinlere, normal beslenenlere kıyasla, daha yavaş zarar verdiklerini ortaya koydular. Bu da antıoksidan vıtamınlerin en azından kuramsal bıle olsa, hücresel yaş lanma sürecinı yavaşlattığını bir kez daha kanıtlamış oldu. Araştırmacılar şımdı de antioksidanların tüm bir canlının yaşlanma surecıni de yavaşlatıp yavaşlatmadığı sorusuna yanıt getirmek zorundalar. Bu arada sağlık konusunu araştıran bilim adamları da besinin yanması sonucunda hücrelerde meydana gelen zararlı yan Gendeki yaşlılık Kolayca kırılan kemikler, aklaşan saçlar, derinın sarkması, unutkanlık, bağışıklığın azalması, kanser, inme gibi olaylar yaşlılıgın belırgın göstergelerınden sayılıyor. Gelgelelım, yaşlılık hücrelerin ıçinde çok daha farklı bir gorünüm sergıler. Koromozomlar düzensiz değişimleri içlerinde biriktirirler, bu nedenle de uçları yıpranır. Bu yıpranmış moleküller birikerek bir yığın oluştururlar. Hücre zarları eski püskü bir görünüme bürünür. Gizil olarak en kötüsü de, bellı genlerin işlevlerinde kimi gariplikler görülür: Yararlı genler sonsuza dek kepenklerini indirirlerken, daha az işe yarayanlar garip bir biçimde canlanıverirler. Yaşlılık konusunu inceleyen ve yaşlan manı n uzun bir yaşama sürecinin kaçı Köklü farklılıklar Kımı yaşambılım uzmanları, yaşlılığın salt DNA, protein ve hücrelerde düzensiz olarak meydana gelen zararların bırıkımınden ibaret olduğunu düşünüyor. Bu goruşu savunanlar özellıkle oksijenden yoksun özgür kökler ve hücrelerdekı yakıtın yanmasından ortaya çıkan öteki risklı yan ürunlerın verdıgı zararı azaltmanın yollarını arıyorlar. Öte yandan bir başka grup ıse, bireyin yaşlandıkça çaptan duşmesının başka bir nedeni olduğunu ileri sürüyor Bunlara gore yaşlanma sürecınin yavaşlatılması sorununun çözümü, kromozom uçlarında yer alan ve kodlama yapmayan DNA parçaları olan "telomer"lerin kısalmasını önlemekte yatıyor. Her geçen gün yaşlanma ile ilgilı yeni yeni görüşler ortaya atılıyor. VVerner sendromu ile ilgili araştırmaları ele alalım. Bu çok ender görülen hastalığa yakalananlar 30 yaşına basmadan pörsüyor, saçlarına ak düşüyor. Bu kişiler 40 ya da 50 yaşlarında damar tıkanıklığı ve kalp yetersizliği gibi bir nedenden yaşamlarını yıtirıyor. Tüm bunların nedeni ise hasarlı bir genden ıkı kopya taşıyor olmaları. Araştırmacılar yıllarca bu hastalığın ardındaki hasarlı ge nin yaşlanma sürecinı nasıl hızlandırdıgı konusunda yalnızca kestırımlerle yetınmek zorunda kaldılar. Sonunda, VVashıngton Ünıversitesi moleküler genbılim uzmanı Gerard Schellenberg'in bu yıl tamamladığı bir araştırma sonucunda VVerner geninin "helikaz" adlı bir enzimi kodladığı gorüldu. Kolayca kırılan kemikler, aklaşan saçlar, derinin sarkması, unutkanlık, bağışıklığın azalması, kanser, inme gibi olaylar yaşlılığın belirgin göstergelerinden ... 4936 ürünlerle savaşmanın yollarını arıyorlar Sıkı bir perhizle beslenen farelerin % 30 40 oranında daha uzun yaşadıkları yıllar dır bılınıyor. George Roth önderliğınde dokuz yıldı surdürülen bir araştırmada 500 sincap v< maymuna farklı beslenme türlerı uygula narak aynı sonucun başka memeliler ıçiı de geçerlı olup olmadığı anlaşılmaya çalı şılıyor. Roth ve ekibi, % 30 daha az bes lenen maymunların beden ısılarının bırkac ay boyunca yaklaşık 1 derece düştüğünı belirtıyor. Bu da kaloride yapılacak bir kısıtlama nın hücrelerin enerji kullanımında, kısa sü reli bile olsa, bir değişime neden olduğı anlamına gelıyor. Uenek olarak kullanılar bu tür maymunlar yaklaşık 3040 yıl yaşa dıklarından, az beslenmenin yaşamı uza tıp uzatmadıgı sorusuna hemen bir yanı getirilmesi olanaksız. Ancak şimdiye del' izlenen gelışmeler, daha az beslenmenir insanlarda da farelerdekine benzer bir etk yarattığı yönünde. Bu etkının sonuna delsürmesi durumunda maymunların normal den 10 yıl daha fazla yaşamaları sö7 ko nusu. Ancak 120 yaşına dek yaşamak ıs teyen kimi insanlar daha şimdiden yedık lerini azaltma yoluna gıdıyor. Aldatan ilaç tasarısı