Katalog

TVBELGESEL ILGINC SORULAR 31 Ağustos Cumartesi TV 2 10.30 Belgesel "Uçuş Rüyaları" TV 2 15.20 Belgesel "Perspektif" Bu bölumde kopruler ele alınıyor TV 2 21.25 Belgesel "Paranın Hikâyesi" Para öncesı donemden gunumuze kadar ıktısadın, ahlâkın, felsefenın konusu olan para ve paranın hayata gırışıyle bırlıkte muhtelıf tarıh donemlerınde paranın kullanılışı anlatılıyor HBB 17.00 Checkup; Sağlık Konusu TORT 11.00 Belgesel "Keşif" Biskuvi neden yumuşar? SORU. Bir bıskuvıyı bır gece ustu açık olarak ortalıkta bırakırsanız ertesı gun, yumuşadığını gorursunuz Oysa aynı şeyı ekmekle denersenız tam tersı olur, yanı ekmek sertleşır Neden ° YANITV Bıskuvı ekmekle kıyaslanamayacak kadar çok tuz ve şeker ıçenr Kuçuk taneler halınde olan tuz ve şeker nem çe kıcı ozellığe sahıptır ve atmosferdekı nemı bıskuvının ıçıne çeker sonuç olarak tatlı bıskuvının ıçınde buyuk bır osmotık basınç oluşur Bıskuvı oldukça yoğun bır dokuya sahıp oldugu ıçın bu nemı ıçınde tutar Ekmek oldukça aı tuz ve şeker ıçerır ve oldukça gozeneklı bır yapısı vardır Ekmeğın temel yapı maddesı olan hamur neme karşı hassas rieğıldır Sonuç olarak ek mek hem dokusu hem de kımyasal yapısı nedenıyle nem çekmeye ve nemı ıçınde tutmaya elverışlı bır besın olmadıgından bıskuvı gıbı yumuşamaz YANIT 2 Ekmeğın açıktd bekletıldığın de sertleşmesının nedenı kurumasıdır oy sa bıskuvı oldukça şekerh bır besındır VP şeker de hıgroskopık (nem çekıcı) bır maddedır Bıskuvıler şeker oranlarıyla orantılı mıktarda nem çekerler Bazı bıskuvı turlerının ıçınde reçelı andıran tatlandırıcılar bulunur bunların ıçındekı su oranı ba zen atmosferdekı su oranının uzerınde 1 Eyliil Pazar TV 2 Kasiope/ Belgesel TV 2 19.20 Belgesel "Ekinoks" TV 3 14.50 Billm ve Teknoloji TV 3 16.35 Belgesel "Vahşı Sığınaklar" Guney Afrıka'dakı Kruger Adası ve adada yaşayan canlılar konu edılıyor TV 3 23.00 Belgesel "Dünyanın Kalbl" TORT 12.20 Bilim Magazın "(t'; olur ışte bu tur bıskuvılerde yukarıda belırttıgımız durumun tam tersı gorulur ve su kaybederler YANIT 3: Nışasta, %20 oranında amıloz ve %80 oranında amılopestın ıçerır Ekmeğın bayatlamasının nedenı amıloz mıktarının azalmasıdır, çunku bu durum, su kaybına yol açarak ekmeğın kurumasına neden olur Fakat ekmek su kaybetme den de bayatlayabıhr Taze ekmekte nışasta tanecıklerı nem nedenıyle bırbırlerınden ayrık bulunurlar Fakat nışasta tanelerının ıçınde bulunan lıneer amılopestın molekullerı bırbırlerıne yaklaşabılırler bunlar bırleşerek duzenlı bır yapı oluştururlar ve ekmeğın katılaşmasına yol açarlar Bu son belırttıgımız ışlem sıcaklıga bağlıdır ve en buyuk hıza donma sıcaklıgının bıraz uze rınde ulaşır Yapılan deneyle ekmeğın 7 derece (ortalama buzdolabı sıcaklığı) ve 30 derecede aynı hızla bayatladığını gostermektedır yanı ekmegı buzdolabına koymak, bayatlamasının onune geçmez Yıldınım, ve açılan müzik seti SORU: Bır gece, muzık setını kapayıp odaya yatmaya gıderken bırdenbıre bır 2 Eyliil Pazartesi TV 2 17.05 Deniz Hayatını Dunya'nın dort bır yanındakı denızlerde bulunan sualtı hazınelerını araştırarak kazanan bır denız tutkununun yaşamı TV 2 21.20 Tarihin Suskun Bekçileri Sıvas kangal kopeklerı tanıtılıyor TV 3 4.00 Belgesel "Colomb'un Yumurtası" Fransız Frankının ve telefonun tarıhı gelışımı ve özellıklerı TV 3 15.15 Belgesel "Vahşi Doğa" yıldırımın gurultusuyle ırkıldım Yıldırım, muztk setının kendı kendıne açılmasına ve bır CD çalmaya başlamasına neden oldu. Bunu açıklayabihr mlsinlz ? YANIT 1: Yıldırımın elektronık cıhazları bu şekılde etkılemesı mumkun Özellıkle radyo frekanslı veya ınfrared uzaktan ku mandalı televızyon ve muzık setlerınde bu olasılık daha buyuktur çunku guç kaynagı ınfrared veya radyo alıcısına sureklı ola rak guç gonderır Cıhaz tamamen kapatılmadığı surece bu guç akışı devam eder Yıldırım genış bır frekans spektrumun da elektromanyetık enerjı uretır hatta oyle kı bazı durumlarda radyodan yıldırımın yol açtığı sesı ışıtmek mumkundur Bu elekt romanyetık ener|i son derece hassas olan bu cıhazların alıcıları tarafından uzaktan kumanda sınyalıymış gıbı algılanabılır Kapatma duğmesı mekanık olan cıhazların yıldırım dan etkılenme olasılığı elektronık cıhazlarla kapatılanlardan çok az dır Yıldırım bazen çok daha kotu etkıler yaratabılır ve butun sıstemı çalışmaz hale getırebılır Fırtırıalı havalarda bılgısayaları tamamen kapatmak bu tur bır tehlıkeyı onler MATEMATİK Sıfırı kim buldu? (aşlıkta sorduğumuz sorunun sırf »aşağıda duzeltılmek uzere bıle bıle 'yanlış sorulmuş bır soru olduğunu belırterek başlayalım Çunku sıfırın ıcadı sayılamaların tarıhındekı ılk onemlı adım olmadığı gıbı tarıhtekı tum sayılamalar ıçın vazgeçılmez de değıldır Bır sayılama dız gesının sıfır denebılecek bırşeyı gerekse mesı ıçın, ılkın bu dızgenın konum ılkesıne dayanması gerekır Konum ılkesı bellı bır sayıyı betımleyen ımın hem kendıne ozgu mutlak bır değer hem de sayıların yazılışın da bulundukları konuma gore degışen bır değer taşıması anlamına gelır Örneğın "uç sayısını' betımlemek ıçın seçılmış ımın (dı yelım e' gıbı bır ımın) hem mutlak olarak uç" değerını hem de ıkıncı konumda "otuz' uçuncu konumda "uç yuz' dorduncu konumda "uç bın değerlerını taşıması gerekır Bızım bugun kullandığımız on tabanlı sayılama, demek kı konumlu bır sayılamadır Oyleyse sorulması gereken ılk 9 soru "Konumlu sayılamayı kım buldu ol malı Tarıhın ılk konumlu sayılaması M ö II bının başında Mezopotamya'da kullanılmıştır 60 tabanına dayanan Babıl dızgesı orneğın 392 gıbı bır sayıyı 6 sayısını ıkıncı konuma (altmışlar basamağına), 32 sayısını bırıncı konuma (bırıncı altmışlı basamağın bırımlerı sırasına) koyan bır betımlemeyle gosterıyordu Bu şoyle de dıle getırılebılır [6,32] = (6x60+32) = 392 Çınlıler'ın sayılama dızgesı de konumluy du ama bu sayılamanın tabanı ondu Çınlı ler 392 sayısını belırtmek ıçın 3, 9 ve 2 rakamlarını bu sıra ıçınde art arda yazıyorlardı [3,9,2] = 3x100)+(9x10)+2 = 392 Tarıhte görulen bır başka konumlu sayılama ıse Mayalar'ınkıdır Tabanı 20 olan Maya sayılamasında 392 sayısı şoyle yazılıyordu [19,12] = (19x20)+12 = 392 Demek kı, bır sayılamanın konumlu ol ması ıçın on tabanına dayalı olması gerek mıyor Babıllıler'ın 60, Çınlıler ın 10, Maya lar'ın 20 tabanını seçmesı gıbı, taban olarak ıkı, sekız, onıkı gıbı bır sayı da seçılebılır, konum ılkesıne dayalı bır gosterıme ulaşılabılırdı Bızım bugunku sayılamamızın ıkıncı özellığı, ana rakamlarına her turlu algısal çağrışımdan uzak, bırbırınden bağımsız sımgeler yuklenmış olmasıdır Babıl bılgınlerı konum ılkesını keşfetmış ve onu 60 tabanına uygulamışlardı ama yakldşık ıkı bın yıl boyunca 60'a kadarkı bı rımlerın her bırıne ozel bır ım yuklemeyı duşunememışlerdı Ikı rakamla yetınıyorlardı 1 ve 10 Bundan oturu orneğın 59 sayısını (5x10)+(9x1) bıçımınde dıle getırıyorlardı 3 Eylül Salı TV 2 11.35 Belgesel "Deniz" Fransa'nın guneyınde Akdenız kıyılarında yılan balığı avlayan balıkçıların hayatı anlatılıyor TV 3 20.00 Belgesel "Merhaba Çağdaş Türkiye" B ümer Aslun 4 Eylül Çanşamba TV 2 17.05 Denız Endonezya'nın Maduela Adası'ndakı ınsanların, yaşamak ıçın gelır kaynakları olan denız tuzu konu edılıyor Bır murekkep balığı yavrusunun doğumu goruntulenıyor TV 3 12.30 Belgesel "Bilim Dünyası" Bu bolumde , yaşam ve su ya da yaşam sudan kaynaklanıyor göruşunun ışlenmesının ardından beynın duşünme yetısı ıle ılgılı araştırmalar var 5 Eylül Perşembe TV 2 17.05 Deniz Çin'de Sanbodan Adası'ndaki balıkçılık geleneğl anlatılıyor TV219.20Çevre TV 3 12.30 Belgesel "Düş Değil Gerçek" Hındıstan'ın Bombay banlıyösunde çocuk doktorlar anlatılıyor Meksıka'da 80 yıl önce Zapata'nın ızınden gıden devrlmcı köy konu edılmış TV 313.30 Belgesel "Hayvanlar Dünyası" TV 3 19.00 Belgesel "Omnl" BEyhil Cuma TV2 17.05 Deniz. Bu bölumde ahşap gemi yapımını öğrenebılmek maksadıyla ılerlemış yaşlarıyla yenıden okul sıralarına dönen ıhtıyarların hikâyesi anlatılıyor TV 311.35 Belgesel "Bin Türiü Mavi Akar Boğaziçi'nden" TV 314.30 Belgesel "Niçln Savaştyoruz?" Yanı 10 anlamına gelen ıml 5 kez, 1 anlamına gelen ımı dokuz kez çızıyorlardı Çınlıler de konum ılkesını keşfetmış ve 10 tabanına uygulamışlardı Ama onlar da Babıllıler gıbı ılk dokuz bırımın her bırıne ayrı bır ıın yuklemeyı akıl etmemışlerdı Örnegın 8 sayısını dıle getırmek ıçın 5'ı gosteren rakamı bır kez bın gösteren rakamı uç kez ya7iyorlardı [5+(3x1)| Mayaiar'ın sayılaması ıse 19 temel ra kam yerıne, yalnız ıkı rakam ıçerıyordu 1 ve 5 Onlar da 19 sayısını (3x5)+(4x1) bıçımınde dıle getırıyorlardı Modern sayılamanın uçuncu temel ozel lığı ıçınde sıfır bulunmasıdır Tarıh boyunca konumlu olmayan sayılamaları kullanmış olan halklar bu kavramın gereklılığını hıç hıssetmemışlerdır Çunku konumlu ol mayan sayılamalarda, tabandan buyuk ya da tabana eşıt değerlere verılen rakamların varlığı bellı bır basamağın bırımlerının yoklugundan doğan sakıncaları gıderıyordu Orneğın Mısır hıyeroglıf sayılamasında 2004 gıbı bır sayı bının rakamının ıkı kez, bırımın rakamını dort kez çızerek yazılıyor du 1000+1000+1+1 + 1+1 =2004 Aynı sayı Roma rakamlarıyla MMIIII bıçımınde Çın dızgesınde ıse (2x1000)+4 bıçı mınde yazılıyordu Buna karşılık, konum ılkesıne dayalı bır sayılama dızgesınde, eksık bırımlerı betımleyen ozel bır ım kullanmak zorunlu olur Sıfırın keşfı konum ılkesının kesın ve kurallı kullanımının sonucudur orneğın bızım bugunku dızgemızde "ellı" yazmak ıçın, 5 on değerını taşısın dıye ıkıncı konuma bır "5' koymak gerekır Ama bırıncı konumda hıçbır şey olmadığına go re bu "5"ın ıkıncı konumda olduğu nasıl belırtılır'' O zaman amacı bellı bır basamağın bırımlerının yokluğunu gostermek olan bır ım bulmak gerekır "Hıç ya da eksık bırımın "yerının boşluğu" anlamına gelen bu "şey' sonunda sıfır olacaktır Başlangıçta bu kavram doldurulan boş yerle aynı anlama gelıyordu Ama yavaş yavaş, 'boşluk" ıle "hıç kavramlarının aynı şeyın ıkı ayrı yanı olduğunun farkına varıldı Sonunda sıfır ımı matematığın temel kavramı olan "yok sayı"nın değerını sımgelemeye başladı Babıl bılgınlerı, bellı bır basamağın bırımlerının eksık olduğu yerde bır boşluk bırakarak bu eksıklığı belırtmeye çalışmışlardır Ama bu yontemle ıkı ya da daha çok bırımler basamağının yokluğunu sımgeleştırmek oldukça zordu Çunku bır boşluğun ardından başka bır boşluk her zaman tek blr boşluk demektır Boşluk bırakmanın yarattığı sakıncalardan oturu, Babıl bılgınlerı M Ö IV yüzyıldan itıbaren tarıhın ılk sıfırı denebılecek blr ım kullanmaya başladılar Daha sonra Mayalar da sıfır ıçın özel bır ım kullanmışlardır Ancak, Babıllıler, Mayalar ve Çınlıler, ko numlu sayılamayı bulmuş olmalarına karşın, arıtmetık ışlem pratığıne tamamen uygun bır sıfırı hıçbır zaman yaratamamışldr dır Mısır Ibranı Yunan ve Arap sayılamaları ıse konumlu olmadıkları ıçın her zaman ışleme elverışsız olmuştur Demek kı bugunku sayılamamızın uç temel ozellığı çok eskı çağlardan berı bılını yor Konum ılkesı Babıllılerde, Çınlılerde ve Mayalarda var Babıllıler ıle Mayalarda eksık de olsa bır sıfırın kullanıldığını goruyo ruz Temel rakamların her bırıne ayrı bır bı çım verme ılkesının ıse Mısır hıeratık gösterımlerınde kullanıldığını bılıyoruz Ama bır sayılamanın bugunku sayılamamızın sagia dıgı ışlem olanaklarını taşıyabılnıebi ıçın bu uç ılkeyı bırden goz onunde bulundurması gerekıyordu Şımdı başlıktakı soruyu gerı çekıp doğru soruyu sorabılırız ' Konum ılkesını benım seyen, temel rakamlarının her bırıne algısal çağrışımdan uzak ayrı ayrı ımler yukleyen ve ıçınde 'y°k nıcelık ' anlamında 'ışlem cı" bır sıfır taşıyan sayılamayı (bızım bu gunku sayılamamızı) kım buldu 7 Tarıhsel belgeler bu sayılamayı M S V yuzyılda Hınt bllgınlennın bulduğunu gosterıyor Pe kı bugunku rakamlara Arap rakamları denmesı neden' Çunku Batılılar bu sayılamayı Araplardan oğrenmışlerdır ArapMusluman uygarlığının Batı'ya gore çok yuksek duzeyde olduğu X yuzyılda Hınt rakamlarının Araplarca Batı ya aktarılıp yaygınlaştırılmış olması anlaşılır bırşeydır Batılılar Platon ıle Arıstoteles ın yapıtlarını da aynı sıralarda Arapça çevırılerıne daya narak çevırmışlerdı Latınceye Ayrıca çok sayıda ArapMusluman yazar da bu konuda açık yureklı davranmış bu konuda bır öncelık hakkı talep etmemıştır orneğın Ibnı Haldun (1332 1406) Mukad dımesı'nde, Araplar'ın Hıntlıler ın bılımını rakamları ve hesap yontemlerıyle aynı anda Hıcrı 156 yılında (yanı 773) aldıklarını anlatır Ibn ı Sına daha çok gençken babasıyla ağabeyı arasında geçen çoğu kez felsefe, geometrı ve Hınt hesabı sorunlarının soz konusu edıldığı konuşmalara katıldığını babasının on yaşında (yanı 990 yılında) Hınt hesap sanatını oğrensın dıye kendısını sayılarla çok ılgılı bır tuccarın yanına gonderdığını anlatır Gokbılımcı ve matematıkçı Al Bırunî (973 1048) Hındıstan'da otuz yıl yaşayıp Hınt bılgınlerıyle haşır neşır olduktan sonra Hınt rakamlarıyla ılgılı çok sayıda kıtap yazar, Araplarca kullanılan rakamların Hınt kokenlı olduğunu vurgular Yıne blr matematıkçı olan Al Harizmî ıse, Kıtâb al Cam ve'l Tefrık bı Hısâb al Hınd (Hınt Hesabına Göre Toplama ve Çıkarma Hesabı) adlı bır kıtap kaleme alır Bu kıtaba şöyle başlar " Hıntlılerın dokuz şekıl yardımıyla nasıl hesap yaptığını sergılemeye ve bu şekıllerın, yalın ve ozlu oldukları ıçın, butun sayıları nasıl dıle getırebıldığını gostermeye karar verdık " Sonra da dokuz rakamın ve "konumları karıştırmamak ıçın mutlaka kullanılmasınt" salık verdığı "daıre bıçımınıdekı onuncu şeklın" (sıfırın) Hınt kökenh olduğunu belırtır 493 10