Katalog

İNSAN VE DAVRANIŞI nsanların en buyuk mutlulukları, en acı duyguları, dığer ınsanlardan kaynaklanır Yaşamımız dığer ınsanlarla karşılıklı etkıleşım ıçınde gerçekten veya hayalen geçer bu yaşamın en önemlı gerçeklerınden bırıdır Rollerımı ze bakın, koca, karı, anne, baba, amca dayı, oğretmen, yonetıcı, hepsı bır ılışkıyı ıfade etmektedır Insanın dort temel gereksınrnesını duşunelım Bedensel, maddesel gereksınmemızı gıdermek ıçın doktorlara, hastanelere, ılaca gereksınmemız vardır Çalışan, para kazanan ınsanlar, dığer insanların yaşamlarını etkıleyen bırşey yaptıkları ıçın para kazanırlar kazandık ları parayı dığer ınsanlarla etkıleşım ıçınde harcarlar Sosyal gereksınmemız adı uzerınde, dığer ınsanları kapsadığı ıçın sosyaldır Dığer ınsanlarla ılışkilenmız bu gereksınmenın temelınde yatar "Sana davranmalarım ıstedığın gıbı başkalarına 1dav ran," sosyal gerçeğın altın kuralıdır Bılmek, oğrenmekle ılgılı gereksınme mız kıtapları, okulları oğretmenlerı, semınerlerı, kampları konuşmaları ve dı ğer faalıyetlerı ıçerır Dığerlerının yaptık larını ornek alarak öğrendığımız gıbı, dığerlerının yaptıklarından ıbret alarak da öğrenırız Kendı duşuncemız dedığımız duşuncelerın buyuk çogunluğu, başka insanların başka durumlarda duşunduğu ve soyledığı fıkırlerın, yenı durumlara uyguladığımız sentezlemelerıdır Manevı yaşamının bılıncınde olan kışı dığer insanların yaşamına ne katkıda bulunduğunu kendıne/sorar Blz, bızden once gelenlerın oluşturduğu koşul lar ıçınde yaşıyoruz, bızden sonrakı kuşak da, bızım şımdı oluşturduğumuz koşullar ıçınde yaşayacak Yaşam sadece şımdı ve burada olan değıl, geçmışten geleceğe uzanan bır karşılıklı etkıle şımı de ıçermektedır Şu an yaptıklarımız torunlarımızın torunlarını etkıleyecek potansıyele sahıptır Insan varoluşu, dığer ınsanlarla etkıleşım halınde bır varoluştur Buna karşılıklı etkıleşım varoluşu dıyoruz Bu gerçeğı gozden kaçırdığımız zaman bırçok aksaklıklar yaşamımızda kendını gostermeye başlar Yalnız kendı çıkarını duşunen kışı bu temel varoluş ılkesıne aykırı duştuğu ıçın yaşamının her yonunde aksaklıklarla karşılaşacaktır Fullerton'dakı Kalıfornıya Eyalet Unıversıtesı Iş Yönetım profesörunun daha once sozunu ettığım ' zaman yönetımı" ıle yansıttığı tutum sankı kendısı tek başına herşeyı yapabılecek bırıymış gıbı bır varsayımdan kaynaklanmaktadır "Benım zamanımı alma, benımle konuşma" tutumu karşılıklı etkıleşım ıçınde varolduğunu bılen ınsanlarca çok, ama pekçok dıkkat ve duyarlılıkla kullanılır "Kıtap yazıyorum, sana verecek 3 dakı kadan fazla zamanım yok1' demek kazanca değıl, uzun zaman ıçınde kayba yol açar Kışının yaşa mında bağımsız olması gerekmıyor mu' Gerekıyor Kışının gerçek bağımsızlığı kararlarını verırken seçımlerını yapar ken, uyaran ıle davranış arasında yer alan çember ıçınde olmalıdır Uyarıcı ve davranış arasında kışı, bılıncı ve vıcdanı ıle başbaşa ıken bağımsız olmalı ve verdığı kararlar, bu kararlara dayanan seçımler, ıç dunyasını, ve yalnız kendı ıç dunyasını sosyal yansıma, başkasının beğenısını değıl kendı ıç dunyasını ıfade etmelıdır Bu gerçek bağımsızlığı, gerçek özgurluğu ıfade eder Gerçek özgurluğu bulmuş kışıler karşılıklı etkıleşıme ışbırlığıne zorunluluktan dolayı değıl ıstedıklerı ıçın, ıç dunyaları ve bılınçlerı anladığı ve kabul ettığı ıçın gırerler Bu anlamda sağlıklı karşılıklı etkıleşımı, bağımsızlığını bulmuş olanlar gerçekleştırırler "Ben" paradıgmasının bır bedelı vardır Tamamıyle kronos zamanı ıçınde iİ DoÇan CüceloÇlu Bîz gerçeği yaşayan bu kışı yalnız kendını duşune rek gereksınmelerını karşılamaya çalışır Sağlık konusunda pek dıkkatlı değıldır, çunku yaşamının derın anlamı yok tur lş yaşamında yalnız ve desteksızdır sadece kendı çıkarını duşunen bırı olarak kımse ıle guvene ve saygıya dayalı ış ılışkılerı kuramaz Sosyal yaşamı sığdır, geçıcı şurada başlayıp, burada bıten kısa ılışkılerle ömrunu geçırır Evlılık sadece kendı çı karı ıçın çalışsın ıster, eşıne hızmet, duyarlılık, sevgı davranışı gosteremez Çocuk dunyaya gelır ama onları yetıştırmek ıçın gayret ve azım yoktur Çocuklarıyla torunlarına bır efsane bırakmak ıstemez, herşey kendısıyle bırlıkte mezara gomulur öğrenmek sadece kendısı ıçındır ve yuzeysel teknık ve becerılerı ıçerır Ya şamın temelındekı ılkelerle ılgılenmez Yaşam "ben" ıle başlayıp "ben" ıle bıttığı ıçın manevı yonu yoktur Manevı yaşamdakı bu boşluk yaşamın her yonunu etkıler ve anlamsızlaş tırır Kışının kendı egosunun otesınde değer verdığı bırşey yoktur Oğrenılmış acızlık denemelerıyle un yapmış Amerıkalı psıkolog Martın Selıgman şu gozlemde bulunur "Amerıkan toplumu gıttıkçe "ben, kendım" kavramını onemsemış ve Amerıkalı bırey yaşamın her yonunde kendısıne duşen payı alma ya andıçmış gorunuyor Ne var kı "ben' ın onemının arttığı oranda karamsarlık, umutsuzluk ve yalnızlık duyguları da Amerıkan toplumunda artmıştır Bu ıkı olay bırbırıyle nasıl ılışkılı?" dıye sorar Stephen Covey'ın ıse Martın Selıgman'a vereceğı cevap sanırım şoyle olacak tır "Bağımsızlık paradıgması yaşamın doğasına aykırıdır Karşılıklı dayanışma, beraber varolma ılkesınden uzaklaştığı oranda ınsan yaşam coşkusunu kaybedecek, karamsarlığa ve yal nızlık duygusuna kapılacaktır" Bır başka deyışle kendılerını buyuk Bl2"ın parçası olarak goremeyen "BEN"ler yalnız, anlamsız ve boş bır ya şam yolculuğu ıçındelerdır Sress çatışma sıyla un yapan psıkolog Hans Selye sadece kendını merkez edınen insanların daha çok streslı olduklarını gözluyor Bu kendı merkezlı insanların başarı anlayışını bır kanser hucresının davranışına benzetıyor Kanser hucresı bedenın dığer huc relerıyle ahenk ıçınde çalışmayan, sade ce kendı buyumesını duşunen bır hucre dır Kanser hucresı buyumesınde o kadar başarılı olur kı, dığer hucrelerı ıter ortadan kaldırmaya başlar Dığer huc relerı ortadan kaldırınca organızma olur ve kanser hucresı ancak bu organızma ıçınde varlığını surdurebıleceğınden, bır anlamda bıyolojık bır ıntıhar yapmış olur enınde sonunda o da olur Turkıye'de şehırleşmeye baktığım zaman yapımcının beledıyenın kooperatıf kuran ya da ev alan kışılerın kanser huc relerı gıbı sadece kendı çıkarları peşınde koştuğu ızlenımını elde ederım Çocuk bahçesı yok, yeşıl alan yok, alt yapı yok Beton yığınları arasında buyuyen çocuk larımızın yarattığı bunalımlı toplumda yapımcı, beledıye sorumlusu, kooperatıf yönetıcısı ve apartman alanlar huzurlu bır yaşam bulamayacaklardır "Onlardan bana ne, ben kendı çıkarıma bakarım1" duşuncesının ortaya çıkardığı sonuçlardan kurtulmak ıçın "ben paradıgması"ndan BİZ PARADİGMASI na geçmek gerekır Her bırımız yaşayan muhteşem bır ekolojının karşılıklı dayanışım ıçınde olan bır parçasıyız Ağacı sorumsuzca kesersen, yerıne yenısını dıkmez ısen, yağmur sel olur, tonlarca toprak denıze akar, tarımda verım duşer, toplumun ekonomık duzenı olumsuz olarak etkıle nır, yaşam kalıtesı duşer Ne kadar gerçek olduğunu bılmıyorum Çın'le ılgılı şu oyku dıkkatımı çekmıştı Bır Çın kentınde kuşların tarıhı yapıtları kırlettığı nedenıyle kenttekı kuşların yakalanması ıçın beledıye bır kampanya açar Kuş başına belırlı bır odul verılecektır Herkes kuş öldurmeye başlar ve bırkaç ay ıçınde kenttekı kuş Insan varoluşu diğer'ınsanlarlaetkileşim içinde bir varoluştur. Biz paradigması gırışırler ve doğal olarak bu programlar ışlemez Çunku bu tur programları göstermelık "bız paradıgmasından kaynak lanan davranışlarla ıdare etmek mum kun değıldır Tumuyle Kalıte Yönetımı'nı başarılı kılacak yönetıcının once kendı ıç dunyasında uyaran ıle davranış arasındakı mekanda BİZ BlLlNGl'ne ulaşmış olmaa gerekır Yaşam parçalanama yacak bır butundur Yaşamın bır yonu doğru dı ğer yönü yanlış olamaz Yaşamın bır yonu dığerını etkıler Yaşam bır butundur Bu nedenle yaşam rollerı arasındakı denge çok önemlıdır Kışıler bırbırlerıne ınanmadan bız oluşamaz Guven yaşamın zamkıdır, guven sayesınde ınsanlar evlılıkte, şırkette, arkadaşlıkta bırbırlerıne bağlı kalırlar Guvenın kaynağı guvenılır olmaktır sayısı çok azalır Bu kez şehırde buyuk bır sınek sorunu ortaya çıkar Sıneklerı avlayarak geçınen kuşlar ortadan kalkınca kent sınekten geçılmez olur Gerçek BİZ anlayışına ulaştığımızı uyaran ıle davranış arasında yaptığımız seçımler gösterır Bır evlılığı ornek alalım Öncelerı herşey guzel başlar fakat yaşamın doğal sorunlarıyla çocuk yetıştırme, butçe yapma, hısım ve akrabalar sorunlarıyla karşılaşmaya başladık ça, olumlu ve uyum ıçınde hareket edecek yerde, her bırı kendı egosunu rahat ettırecek çozumler peşınde koşar öncelerı bıldıklerı formullerı kullanmaya başlarlar, her bırının formulu dığerınınkınden farklı olacağı ıçın gıttıkçe bırbırlerınden uzaklaşmaya başlarlar Evlılığın BİZ olduğuna ınanarak ışe başlayan çıftler aynı sorunlarla karşıla şacaklardır Sorunlara çozum ararken bırbırlerınden farlı duşunduklerını de go receklerdır Bu farklılığı doğal kabul edıp uçuncu çozumler uretmeye çalışa caklardır Bırbırlerının zayıflığından yararlanıp karşıdakını yıpratmaya çalışacagına bu zayıflıgı tamamlayacak sentez ler yaratmaya çalışacaklardır Kımın haklı olduğunu değıl, neyın doğru oldu ğunu arayacaklardır Evlerınde yetışecek çocukların topluma sunulmuş en onemlı katkılar olduğunun bılıncınde çocuklarına ornek olarak davranmaya ozen gostereceklerdır Aynı şeyler organızasyon ıçın de söylenebılır Sorumlu mevkılerde bulunan kışıler kendı ıç dunyalarında henuz BİZ BİLİNCİ ne ulaşamamış kışılerdır Ba ğımsız ben paradigması ıçınde once kendı çıkarlarını bırıncı plana koyarak, Tumuyle Kalıte Yönetımı gıbı gerçekten bız paradigması gerektıren programlara Bız Ben'le başlar Gerçek özgürlüğü bulanlar, istedikleri için işbirliğine girerler Insanlar bırbırlerıne hemen guvenmezler Bır ınsanın guvenılırlığı zaman ıçınde bellı olur ve ancak o zaman o ınsana guven başlar örneğın, bır ınsan başkası yokken onun arkasından konuşuyor mu? Başkası yokken onun hakkını kendı hakkı kadar koruyor mu? Kendı hakkına ve onuruna gosterdığı duyar lığı orada olmayan bırı ıçın de gosterıyor mu? Insanlar öncelerı bırbırlerıne geçıcı bır guven duygusu ıle başlarlar Ama, ıçlerınde sureklı bır "deneme devresı" duy gusu vardır Zaman ıçınde olaylar kışının guvenılır olduğunu kanıtladıkça o kı şıye duyulan guven pekışır, kuvvetlenır . Guven yerleştıkten sonra karşıdakı kışı arasıra bazı hatalar yapsa bıle, temelde guven olduğu ıçın bu hatalar o kadar onemsenmez Onemlı olan nıyet denılır ve ılışkıye devam edılır Eğer guven kurulmamışsa kışıler karşıdakının en ufak hatasından kuşkulanır ve kendısıne zarar gelmemesı ıçın savuncu davranışa başvurur Savunucu davranış karşısındakını de savunucu yapar ve ılışkı gergınleşerek ışbırlığı yer ıne çekışme başlar Istanbul'da yenı bır bına yaptıran ar kadaşım bana şu olayı anlattı "Yenı yaptırdığım bınanın yakınındakı bınalarda oturan yenı komşularımla 1yı bır ılışkı gelıştırmek ıçın onları çaya davet ettım, tanışmak ıstemıştım Bu kışılere geldık lerı ıçın teşekkur ettım ve "Ben sızın aranıza katılıyorum Komşuluk ıhşkılerımde dıkkat etmemı ıstedığınız yonlerı bılmek ısterım Araba park ıçın yer yaptıraca ğım, çımenlık yaptıracağım sızın bu gıbı konularda goruşlerınızı öğrenmek ıstedım," dedım O toplantıdan bır hafta sonra gelenlerden bırının avukatından onun neler ıstedığını anlatan 10 sayfalık yazılı bır metın aldım Son derece ayrıntılı ve teknık dılle, benım neler yapmam gerektığı anlatılıyor ve ıstenenlerı yapacağıma soz vermem ıçın bu belgeye ımza atmam ıstenıyordu "Bu komşuyu ıkıncı gorduğumde, "Ben lyı nıyetlıyım dıye kendımı tanıttım Slz galıba yanlış anladınız Ben kotu nıyetlıyım ve elıme geçen her fırsatta sızı kazıklayacağım " dedığımı duydunuz Bu yaptığınız komşuluk ılışkılerı değıl Benım de avukatım var Isterse senın avukatın benım avukatımla konuşsun, dedım" Guven ve guvensızlığın ortaya çıkardığı yaşamdan bır ornek BİZ oluşabılme sı ıçın guven mutlaka gereklı BİZ PARADİGMASI oluşunca neyın onemlı ya da önemsız olduğu daha bır açıklık ka zanır Önumuzdekı yazıda bız paradigması ıçınde neyın önemlı olduğunu ele almak ıstıyorum 1 Kadın erkek ıletışıml ıle ılgllı olarak duşunul duğunde ılk bakışta bu kurahn pek geçerlı ol madığı goruluyor John Gray Men Are From Mars VVo/nen Are from Venus adlı kıtabında (Turkçesı Altın Kıtaplar tarafından bastırıldı) kadın ve erkeöın aynı dılı kullanmadığını soylemektedır Deboran Tannen You Just Don(t Undentand Women <ınd Men ın Conversatıon adlı kılabında aynı göruşu daha bılımsel bır dılle ve antropolojık araştırmalarla desteklemoktedır Sana davran malarını ıstedığın gıbı başkalarına davran sözunu davranışın bıçımı olarak değıl dav ranışın altında yatan nıyet duygu ve anlam olarak alırsak sanırım ılk görunuştekı çelışkı ortadan kalkar Kadın 'değerlı bır ınsan olarak gorulmek ıstıyor ıse erkek de 'değerlı bır ınsan olarak gorulmek ıstıyordur Ama bu nıyetl erkek ve kadın ayrı davranışlarla belırtmektedır Yaşam tümdür Bağımsız ınsan yanılgısı 4889