Katalog

UZAY ARAŞTIRMALAI H nın geleceğıyle ılgılı kestırımlerde bulun maktı Atmosferle ılgılı kayıtlar karbon dıoksıt duzeyının artmakta olduğunu gosterdı gınden berı bılım adamları bu olgunun bıtk ortusu uzerınde ne gıbı etkıler yara tacagını araştırmaya koyuldular Karbon dıoksıt bıtkılenn karmaşık yapılı organık molekuller oluşturmasına olanak tanıyan fotospntez surecının kaçınılmaz bır oge remedığı bu alana artık gırılıp çıkılabılı ava geçırmeyen kapı gurultuyle sı oldugundan bılım adamları daha yuk yor Gızemlı bır ekolojık bi&temle yurutu yuzume kapandı Karıncalar her sek karbon dıoksıt oranlarının bıtkılerde len bu alanlar bır zamanlar bılım çevre yanı sarmış, ayaklarınızın uzerınaşırı bır gelışmeye yol açacağını bılıyor lerının tum bimbeklerını uzerıne çekıyor den kahverengı bır toz bulutu gıbı geçıp lardı Kımı uzmanlar kuresel bıtkı ortusu ve tasarıya akıntıya kurek çekme gozuy gıdıyorlar Yolun ardında kalan alan nun daha da yoğunlaşması amacıyla bu le bakılıyordu obek obek yeşıllıklerle ortulu arna arka oranı arttırma yoluna bıle gıtmışlerdı Ne dakı yapraklar ve cam panelın arasın var kı boylesı bır yol gerçekten bır ço dan az once terk ettığınız Arizona çolu zum saglayabılır mıydı'? Bellı olçude ço Her şeye sıfırdan başlamak yıne qörunurlerde Tropıkal yağmur orzum getırılse bıle acaba tum bıtkıler bu rndnldrının ıçıne ddldıkça agaçların gol na aynı tepkıyı mı gostereceklerdı? Artık bılım adamlarına bu olanak tanı qelıqınden arkanıza baktıgınızda çolun Bır qrup bılım adamı da kuresel ısın nıyor Uzay yolculugunda yaşamın sur bulanık goruntusu de sıze goz kırpıyor mdnın doğurdugu etkılerı hafıfletmek durulpbılmesı hedefındpn yola çıkarık Ikınrı bır dev camın pıramıt ıçınde de amacıyla çevredekı dogal ağaç ve otlara Bıyokure 2 yı oluşturan mılyarder ışada bodur agaçlar ve makıler var Burası ıle ek karbon dıoksıt yukleyerek sonuçların mı Ed Bass 1993 yılında bu ışe kalkıştı yagmur ormanları arasında ıse savana ıncelenmesı yolunu yeğledı Gelgelelım gında New York Lamont Doherty Yer lar bır koy ve mprranhkları kumsala vu doğal bıyokure bu ek karbon dıoksıdı yuzu Gozlemevı jeokımya uzmanı Wally ran dalgalarıyla eksıksız bır okyanus bu yapısında ne kadar taşıyabılırdı? Bu Broecker olanakların kotuye kullanıldı lunuyor Rurada aynı zamanda bır mey mıktar ormanlarda quvenlı bır bıçımde gından yakınıyordu Aynı yıl ıçınde Bass ve bahçesı buğday tarlaları ve ortama korunabılır mıydı yoksa toprağa ışleyıp tasarının başına Bropcker ı getırınce ış hıç de uygun duşmeyen ancak ruzgarı yenıden atmosfere karışabılır mıydı'' Bıt ler artık farklı bır boyut kazandı estıren ve yağmurları yağdıran su ve kı ortusunu yok edon bır karbon dıoksıt Bropcker derhal Kolombıya Unıversı ısıtma sıstpmlerı borulannın geçtıgı bır mıktarı olabılır bır yuklemeyle tum bıtkı tebi ıle bır ıletibim kurardk Bıyokurenın yeraltı beton ve çelık ağı da bulunuyor ortusu yerle bır edılebılır mıydı? ışletılmesı ıçın ondp gelen ekosıstem uz Bıyokure 2 adı verılen Dunyamız Bı Tum bu sorulara yanıt getırılmesı yo manldrının dd kdtıldoagı ortdkldbd bır or yokure 1 ı oluşturuyor bu gorkemlı selunda sayısız gırışımlerde bulunuldu gut oluşturulmasını ve bu orgutp çalış rada her şey artık çok farklı Daha ıkı yıl Ohıo Devlet Unıversıtesı çevrebılım uz malarını sergılemelerı ıçın beb yıllık bır once kapalı kendı yaşamını surduren ve manı Peter Curtıs bu konuda 1992 yılı sure tanınmasını onerdı Bu orgutun he Marslı uzay kolonılerı ıt^ın bır ılkornek na dek 1500 u aşkın rapor sunuldugunu defı Bıyokureyı karbon dıoksıtle doldur sayılan bu kurenın altı yerlısının bıle gıher yıl da yuzlerce yenısının bu kervana mak ve elde edılecek bulgularla dunyı kitıldıqını bıldırıyor Bılım adamlarının buyuk bır çogunlugu araştırmalarını ge Iprek yuzyılın ortalarına dogru dunyanın etkısı altında kalacagı sanılan karbon dı oksıt oranlarından yola çıkarak surduru yor Bu yolda kapalı yerde ve yapay ışık altında tutulan kuçuk cam kaplardan tu tun da karbon dıoksıt yuklenmış hava verılen plastık açık hava hucrelerıne va ran çeşıtlı yontemler denenıyor Ne var kı onca farklı yaklaşım bıle da ha yuksek karbon dıoksıt duzeyıne kuremızın nasıl bır tepkı oluşturacagı ko nusunda kesın bır yargıya varılması ıçın yeterlı olamıyor Bu arada dunyamızın karbon çevrımıne yanı havadakı karbon dıoksıdı toprağa ve yenıden havaya taşı yan sureçler zıncırıne de garıp bır şeyler oluyor Atmosferdekı karbon dıoksıt du zeyı olması gerekpn hızda bır artış gos termıyor Her yıl atmosfere karışması gereken bır mılyar tonu aşkın karbon dı oksıt bır yerlere karışıyor Kuzey orman ları bıtkı koklerı ve toprak bu kayıplara karışan karbon dıoksıtın kartşmış olabı lecegı yerlere aday olarak gosterılebılır Bıyokure 2 ye denetımlı mıktarlarda karbon dıoksıt yuklemesı yapılarak bu maddenın daha yuksek duzeylerde ol ması durumunda bıtkılerde gorulecek etkılerın su yuzune çıkması konusunda ıpuçları elde edılmesı olasılıgının bır hay lı yuksek olduğu sanılıyor Bıyokure 2 nın çekıcılıgı buyuklugunden ve eko sıstemının karmaşık yapısından kaynak lanıyor Ayrıca buradakı çevresel koşul ların tumu denetlenebıldığınden başka yakldbimldrld uzerınde durulmayan kımı onemlı etmenler de saptanabılıyor Daha oncekı çalışmalar bu konuda el lerınden gelenı yaptılar Smıthsonıan Çevre Araştırma Merkezı nden Bert Drake deneylerını yaklaşık on yıl boyun ca bır tuz bataklıgında surduruyor Her ılkyaz bataklık bıtkılerını ustu açık kuçuk plastık hucrelere yerleştıren Drake bu hucrelerın yarısına ek bır karbon dıoksıt yuklemesı yaparak bıtkılerı gelışme su reçlerı boyunca ızlıyor Her yıl ek karbon dıokbitlı yerlerdekı bıtkılenn bu maddeyı otekılerden yaklaşık % 40 daha fazla al dıgı goruluyor Bu da bulak dlanlarda yetışen bıtkılerın qelecekte atmosferdekı karbon dıoksıtı çekebıleoegının bır gos tergesı sayılıyor Gelgelelım bılım adamları bıtkıler tarafından alınan bu karbon dıoksıde ne olduğu konusunu tam olarak kestıremıyor Yeşıl ruya Bıosfer 2'de yaratılan model bır okyanus savanların hemen yanında yer Karbon dıoksıdın bır bolumu kok ve alıyor Bıtkı ortuşu, çografı ozellıklerı ıçındekı canlıları ıle tam bır okyanus Bîr başka diinyamn gizleri Uzayda yaşam olanaklarını araştırmak için Arizona Çölü'nde kurulan 2. Dünya, Biyosfer ll'nin gizli kapıları dışa açıldı. Biyosfer II şimdi ikinci büyük projeye hazırlanıyor. Doğal sıstemler yapraklara karışmakla bır lıkte Drake fazla karbon dıoksıt mıktarının gerı ka lanının başka bır organık madde ıçınde mı barındı ğını yoksa atmosfere gerı mı donduğunu henuz tam olarak bılemıyor 1994 yı lında Drake ıle bırlıkte ça lışmalarını surduren John Dacey tuzlu bataklık ala nın yuksek karbon dıoksıtlı bolgelerının otekı bolgele re kıyasla dahd fazla me tan gazı yaydığını bunun da fazlalık karbon dıoksı dın en az bır mıktarının ay rışarak yenıden atmosfere karıştıgı bıçımınde yorum lanabıleceğını bıldırıyor Duke Unıversıtesı'nden Bıll Schlesınger de bıtkı lerın alabılpcpklerı fazlalık Bıvosfer karbon dıoksıt mıktarını belırlemeyp çalışıyor Son yırmı yıldır bır açık hava karbon dıoksı yukleme deneyını çam agaçları uzerındı uygulayan bchesınger olası en doğa yontpmlerle 30 metrelık bır çembe oluşturan dıkey borular ararıhgıyl agaçların uzerıno karbon dıoksıt puskur tuyor llk denemelerdp karbon dıoksı yuklemesı yapılan yerlerdekı toprdgıı gozeneklerınde % 33 oranında dah fazla karbon dıoksıt olduguna tanık oldi Schlesıncer VP pkıbı şımdı aynı denpy lerı daha genış kapsamlı olardk yurute rek karbonun ne kadarının agaçlara takı lı kalıp ne kadarının toprağa ve atmosfe re karıştıqını belırlemeyı tasarlıyor Başka ekosıstemler de atmosferdel' karbon dıoksıdın alındıqı yolunda bplırtı ler gosterıyor Ornegın 1994 yılınd Walt Oechel tarafından sunulan bır ra porda yogun mıktarda karbon dıoksıdıı yer yuzeyının altında tutuldugu Kuze kutup tundraları uzerınde yapılan deney lerın sonuçlarına degınıhyor ve ılk yıl kar bon dıoksıt yuklemesı yapılan bıtkılerıı kayda değer mıktarda karbon dıoksıt yapılarında barındırmalarına karşın da ha sonrakı yıllarda bu ozellıgın hemeı hemen tumuyle yok olduguna parma basılıyordu Başka araştırmalar da bıtkı lerın fazla karbon dıoksıde zamanla ılgı sız kaldıkları sonucunu ortaya koyuyor du Ancak bu çalışmaların ne denlı cıddı ye alınmaları gerektığıne bır turlu kara verılemıyordu Bu yılın başlarında yayım lanan ve 48 araştırmadan elde edıleı sonuçlar temel alınarak hazırlanan bı raporda araştırma ıçın kullanılan hurr turunun sonuçlar uzerınde onemlı bır et kısı olduğu ortaya çıktı Tum ağaçla yuksek karbon dıoksıtle daha serpılıı gelışmelerıne karşın yaklaşık 50 guı ıçınde yapay ışıklandırmalı kapalı ku çuk hucrelerdekı agaçların ortamın hav koşullarına uyum sagladıkları gosterdık lerı tepkının açık hucrelerdekı ağaçlarıı tepkısının ancak uçte bırı kadar olduğı goruldu Karmaşık sorunlar Oysa kı koşullar ne denlı gerçekç ıse denetım o denlı guçleşıyor Ornegıı açık hava karbon dıoksıt yukleme dene yınde tek denetlenebılen şey karbon dı oksıt mıktarıdır Ne var kı bırçok yukse karbon dıoksıt araştırması su ısı VP be sın duzeyı gıbı etmenlerın karbon dıoksı de gosterılen tepkının yoğunlugunun v bıtkılerın yenı karbon dıoksıt duzeylerım ayak uydurup uydurmadıklarının belır lenmesınde onemlı bır payı olduğunu d ortaya koymaktadır Ekınlerın daha yuksek karbon dıokbi duzeylerıne ne qıbı tepkıler gelıştırecpgı nın belırlenmesı yolundakı gıribimlerdı de benzer sorunlarla karşılaşılmaktadıı 21 yuzyıl karbon dıokbit oranldrının ge rek buğday gerek pamuk uzerındekı et 4886