Katalog

T Ü R K İ Y E ' D E S O S Y A L B İ L İ M L E R sosyal bılım yayınlarında bu ulkelerden ılerıdır Sosyal Bılımlerdekı Yayınların Iç Dınamığı Şımdı dıkkatlerımızı Sosyal Bılımlerde daha az sayıda yayın ve atıf sayısı bulunmasının bazı nesnel nedenlerıne çevırelım Tablo 3: 1985 ve1995 yıllannda Türkiye'nin ArtsHumanıtıes lndex'e Gıren Yayınları Itıbarıyle Dünya Sıralamasındakı Yerı Ulkeler 1 ABD 2 İNGİLTERE 3 KANADA 4 FALMANYA 5 FRANSA 6 DALMANYA 7 AVUSTRALYA 8 İTALYA 9 İSRAİL 10 HOLLANDA 11 SSCB 12 ISPANYA 13 BELÇİKA 14 AVUSTURYA 15 YZELANDA 16 HİNDİSTAN 17 JAPONYA 18 GAFRİKA 19 İRLANDA 20 İSVİCRE 21 MACARİSTAN 22 İSVEÇ 23 DANİMARKA 24 NORVEÇ 25 FİNLANDİYA 26 NİJERYA 27 ÇEKOSLOVAKYA 28 POLONYA 29 YUNANİSTAN 30 MEKSİKA 31 ROMANYA 32 ÇİN HALK CUM 33 BREZİLYA 34 BULGARİSTAN 35 HONG KONG 36 YUGOSLAVYA 37 ARJANTİN 38 SİNGAPUR 39 TAYVAN 40 PORTEKİZ 41 ŞİLİ 42 VENEZUELA 43 KORE 44 MISIR 45. TURKİYE 46 PAKİSTAN 47 FAS 48 CE7AYİR 49 KUVEYT 50 TAYLAND 51 SARABİSTAN 52 IRAN 53 IRAK DUNYA TOPLAMI Ulkeler 1 ABD 2 İNGİLTERE 3 KANADA 4 ALMANYA 5 FRANSA 6 AVUSTRALYA 7 HOLLANDA 8 İSRAİL 9 ISPANYA 10 İTALYA 11 RUSYA 12 YZELANDA 13 BELÇİKA 14 İSVİCRE 15 GAFRİKA 16 İRLANDA 17 JAPONYA 18 İSVEÇ 19 DANİMARKA 20 NORVEÇ 21 AVUSTURYA 22 HİNDİSTAN 23 SLOVAKYA 24 ÇEK CUMHURİYETİ 25 POLONYA 26 FİNLANDİYA 27 MACARİSTAN 28 MEKSİKA 29 HONG KONG 30 BREZİLYA 31 YUNANİSTAN 32 ÇİN HALK CUM 33 ARJANTİN 34 ŞİLİ 35 SİNGAPUR 36 TAYVAN 37. TURKİYE 38 BULGARİSTAN 39 PORTEKİZ 40 NİJERYA 41 GKORE 42 UKRAYNA 43 YUGOSLAVYA 44 MISIR 45 ROMANYA 46 LİTVANYA 47 VENEZUELA 48 TAYLAND 49 SARABİSTAN 50 FAS 51 KUVEYT 52 PAKİSTAN 53 IRAK DÜNYA TOPLAMI SSCI1985 28 866 5 509 3 708 1 558 1 364 1 116 928 490 392 337 318 296 245 214 197 179 173 173 156 156 132 123 115 96 ULKE YILLIK YAYINLAR (Bin Olarak) FEN SOSYAL FEN/SOSYAL ORANI KIŞİ BAŞINA FEN YAYIN SAYISI (*0 00001 olarak) A. Anadili Inglllzc» Ol«n Ülkeler: Ingıltere Kdl\d(İU Avuaturya Ortalama B. Dlger G«li«ml« Ulkeler. Japonya Almanya Fransa Italya Hollanda Ispanya Ortalama C. Oellşmekte Olan Ülkalar: Hındıstan Tayvan Guney Kore Meksıka Anantın Türkıye Mısır Bulganstan Portakız Ortalama 155 5,3 39 ABD 3.1. Yayınların türü Fen Bılımlerı uretımınde kullanılan temel ıletışım/etkıleşım aracı, bılımsel makale dergısıdır Sosyal Bılımlerde ıse bılım uretı mınde başka araçlar da geçerlı olmakta dır Bunlar, bılımsel dergı makalelerının yanı sıra bılımsel kıtaplar ve bılımsel kıtaplar ıçındekı bolumlerdır Sosyal Bılımlerde yapılan atıfların ıncelenmesı sonucunda, bılım uretımı ve etkıleşımının, daha da buyuk bır yoğunlukla, bu son değınılen kanallar uzerınden gerçekleştığı ortaya çıkmakta dır Yaptığımız referans taraması çalışma sında sıyaset bılımı psıkolojı, sosyolojı felsefe, tarıh ve ekonomı alanlarında bazı bellı başlı uluslararası dergılerın 1994 ve 1995 yılı cıltlerındekı makalelerın referansları ele alınmıştır Bu referansların dergı makalelerı kıtap veya kıtap bolumlerıne yapıldığını saptayarak bunlar gruplara ay rılmıştır (Tablo 5) Tablo 5 te goruldugu gı bı, dergı makalesı dışındakı kaynaklara yapılan gondermeler onemlı sayılara ulaş maktadır (2) Dergı dışı referansların toplam referans lara oranı sosyoloıı makalelerınde ortalama % 63 4 sıyaset bılımınde % 60 6, fel sefede % 64 7 tarıhte % 77'dır Bu dallarda bılım uretme ve ılerletme araçları olarak kıtapların dergılerden daha çok onem taşıdığı anlaşılmaktadır Sayısal analızlerın daha çok kullanıldığı ve bu ba kımdan fen bılımlerıne daha çok benzeyen psıkolojı ve ekonomıde oranlar daha duşuktur (sırasıyla % 36 3 ve % 39 2) Ancak sözu edılen son ıkı dalda bıle tum re feransların uçfe bırınden fazlası dergı dışı kaynaklara yapılmıştır Tablo 5'te taranan sosyal bılım dergı makalelerınde kullanılan dergı dışı kaynakların genel ortalaması % 65 6 dır Bu bulgular sosyal bılımın buyuk çapta kıtaplarda ve kıtapların ıçındekı bolumlerde yapıl dığını bu bılımsel ıletışım/etkıleşım araçlarının en az dergıler kadar, hatta onlardan daha fazla bır agırlık taşıdıgını gostermektedır Dolayısıyla, bu kaynakları taramayan atıf endekslerının sosyal bılımlerdekı bılım uretımını ve bılımsel etkıleşımı en doğru bır şekılde yansıttıkları one surulemez (3) Esasen, Sosyal Bılımler Atıf Endeksı oncelerı kıtapları da taramaktaydı Ancak herhalde bu ışlemın gıderek daha guç ve karmaşık bır hale gelmesı dolayısıyla, sonraları bu taramalardan vazgeçılmıştır Yukarıdakı hususlar, Sosyal bılım yayınlarının bu bılım çevrelennce değerlendırılışınde de ortaya çıkmaktadır Bu değerlen dırmelerde onem ve oncelık sırası şoyledır (1) Tanınmış yayınevlerınde basılan ozgun araştırma urunu kıtaplar, (2) Saygın bılımsel dergılerde yayımlanan makaleler ıle tanınmış yayınevlerınce basılan ozgun araştırma urunu derleme kıtaplar ıçındekı bolumler Nıtekım, TUBA nın sosyal bılımler alanında uluslararası yayınları ozendırme ılkelerı de aynı sıralamayı ızlemekte, dolayısıyla sosyal bılımlerdekı gelışımın buyuk çapta kıtaplarda gerçekleştığını onaylamaktadır Ayrıca, sosyal bılım dergılerınde "book revıew"lara genış bır yer verılmesı de kıtapların onemıne ışaret etmektedır Bazı ornekler şöyle sıralanabılır Felsefe dergılerınden Mind'ın 1994 cıldının toplam 929 sayfasının 223'u (% 24) 60 kıtabın tanıtım ve ejeştırısıne ayrılmıştır Philosophıcal Revievv'un 1994 cıldınde bu oran % 10 3 tur (toplam 774 sayfanın 8O'ı, 83 kıta bın eleştırısı) The Historian adlı tarıh dergısının 1994 cıldındeyse bu oran % 42 3 e kadar çıkmaktadır (toplam 737 sayfanın 312'sı, 302 kıtap eleştırısı) 280 58 35 17,2 92 18 10,4 4,5 30 32 33 38 3,1 106 gg 123 94 58 42 25 54 17 15 6,2 3,3 1,6 1,0 1,3 44,6 12,8 16,0 7,4 15,0 134 8,7 2,3 46 66 72 43 110 38 88 87 79 70 67 67 65 58 49 40 34 32 0,8 02 0,14 25 25 2,0 20 1,4 0,3 0,12 0108 0,05 0,08 09 1,6 30 30 21 20 17 17 15 10 20,5 24,1 27 3 86 20 8 18,8 40 0 20 0 155 19,4 24 85 2,7 7,3 32 3.2 18 13 U Tablo4. 19911995 yılları ıçın fenIsosyal yayın sayısı oranlarının ulkelere ve ulke turlerıne gore dagılımı. Not: Her alt kümedekı ulkeler fen dalındakı yayın mıktarına göre sıralanmıştır. yayınlanan kabul oranları verılmıştır Bır Fen dergısının kontrast teşkıl eden kabul oranı da aynı tabloda yer almaktadır neğın kıtap ve kıtap ıçı makalelerın taranmıyor olması gıbı) Yukarıda ıncelenen hususlar goz onune alındığında Sosyal Bılımlerkı yayın değerlendırmelerının hıçbır uyarlama olmadan Fen Bılımlerının olçutlerıyle yapılmasının doğru olmadığı anlaşılmaktadır Ozellıkle kıtapların bu bılımler bağlamın dakı onemının lyı anlaşılması kıtapıçı bolumlerın makbul yayınlar olduğunun kabul edılmpsı gerekır Açıklıkla kavranması ge reken husus Sosyal Bılımlerın buyuk çapta bu araçlarla yapıldığıdır Bu araçları ta ramayan atıf sıstemını Sosyal Bılımlerde de fen Fen Bılımlerınde olduğu olçude ge çerlı bır değer gostergesı olarak ele almak objektıf bır yaklaşım değıldır ' Bu yazı Turkıye Bılımler Akademısı (TUBA) ıçın hazırlanan bır raporun kısaltılmış şeklıdır Raporun tam metnı bır TUBA yayını olarak basılacaktır " TUBA Uyesı 1 Makalenın gerı kalan kısmında kullanılacak termınoloııyı basıtleştırmek ıçın, bu noktada şu tanımları yapmak yararlı olacak tır Fen Bılımlerı Temel Bılımler, Muhendıslık Bılımlerı Sağlık Bılımlerı TarımOrmanHayvancılık alanlarının tumunu kapsayan bır termınolojı olarak Sosyal Bılımler ıse, Sosyal Bılımler Beşerı Bılımler ve Sanat alanlarının tumunu kapsayan bır tekmınoloji olarak kullanılacaktır 2. Bazı dergılerdekı referanslar ıçın, ıstatıs tık, rapor ve arşıv gıbı 'dığer" (dergı dışı) kaynaklar da sayılmıştır Bunlar da dergı dışı referans olarak yuzdelere dahıl edılmıştır 3. Burada karşı bır goruş olarak, dergı makalelerınden kıtaplara yapılan referansların Socıal Scıence ve Arts and Humanıtıes Cıtatıon lndex'lerınce zaten tarandığı öne surulebılır Bu doğru, fakat eksık olan bır saptamadır Çunku gozonune alınmayan onemlı nokta ' cıtatıon ındex"lerde kıtaplar dan kıtaplara yapılan referansların taranmıyor oluşudur Oysa bırçok sosyal bılım alanında daha fazla sayıda referans kıtaba ve dolayısıyla kıtaptan kıtaba yapılmaktadır 4. Bır karşılaştırma ıçın bakınız J R Levıtt P Foos "Cıtatıon ımpact, rejectıon rates and purnal value", Amerıcan Psychologıst 1993, 911912 Ancak bu kaynak kullanılırken dıkkat gerekmektedır Çunku atıfta bulunulan kaynaklar eskıdır a 5 5 5 1 0 0 5. 3 3.3. Paradigma Değişiklikleri 117 848 SSCI1995 27 241 6 894 2 714 1 602 1249 1092 498 244 230 180 175 384 368 345 Sosyal Bılımlerın ve bu bılımlerdekı yayınların onları Fen ve sağlık bılımlerınden farklı kılan başka ozellıklerı de vardır Bun lar ozellıkle Sosyal Bılımcıler topluluğunun buyuk onem verdığı konulardır Sosyal Bı lımlerde yaklaşık ve paradıgmalar radıkal degışıklıkler geçırebılmekte ve bu değışımı yansıtan yenı yayınlar (dergıler) kısa bır su re ıçınde onem kazanıp on plana çıkabılmektedır Sosyal Bılımler Atıf Endeksı'nın kımı zaman bu dınamızmın gerısınde kaldıgı ve onem verılen bırçok Atıf Endeksının kımı zaman bu dınamızmın gerısınde kaldıgı ve onem verılen bırçok dergıyı kapsamadığı gorulmektedır Bu durum ozellıkle geleneksel ABD ağırlıklı bılım çevrelerının dı şındakı cıddı bılımsel gelışmelerın atıflara gerektığı ağırlıkta yansımaması sonucunu ortaya çıkartmaktadır 87 85 71 59 54 54 50 49 32 32 29 166 135 133 112 110 105 91 175 174 3.4. Sosyal Bilim Yayınlarının Yerel Özelliği Ayrıca, Sosyal Bılımlerın bırçok alanında Fen bılımlerıne gore daha fazla olmak uzere, yore ve bolgeye (Turkıye, Ortadoğu vb ) yonelık araştırma ve yayın yapılmaktadır Bunlar ıse uluslararası yayınlarda ancak o alanın daha az sayıdakı uzmanınca konu edıldığınden, daha az sayıda atıf alabılmektedır Dıl konusu da burada bır faktor olarak anılmalıdır (Bu konuya daha önce değınılmıştı) 3.5. Dil Faktörü 25 22 20 17 15 15 14 9 9 7 7 6 5 4 4 Son olarak, Sosyal Bılımler'de yayımlanan dergı makalelerının genelde Fen Bılımlerınınkılerden daha uzun olduğunu belırtmek ıstıyoruz Bu fark da sosyal bılım yayınlarında dılın gorelı onemıne ışaret etmektedır Çunku bu bılım dallarında daha uzun olan makalelerde daha ılerı duzeyde ve karmaşık bır dıl kullanımı gerekmektedır 3.2. Dergi Yayınlarının kabulret oranları Sonuç Gerek Turkıye'de gerekse de yurtdışında, Sosyal Bılımlerındekı yayınların, Fen Bılimlerındekı yayınlardan bazı onemlı farkları olduğu gorulmektedır. Bu farklar, orneğın dıl konusunda olduğu gıbı bırçok durumda Sosyal Bılımlerın aleyhınp ışlemektedır Aynı durum ozellıkle halen geçerlıkte olan atıf sıstemı ıçın de soz konusudur (or Sosyal bılımlerde yayımlanan dergılerde reddedılme oranları yuksektır Bu konuda da Sosyal Bılımlerde fen bılımlerı arasında bır fark olduğu gorulmektedır (4) Bu konuda ayrıntılı verılere ulaşmak zor olmakla bırlıkte, edınılen bılgıler dıkkat çekıcıdır Tablo 6 da bazı Sosyal bılım dergılerının 3 2 2 1 99.150 * Boğaziçı Universıtesı, Felsefe Bolumu ** Koç Universıtesı, Psıkolojı Bölumu "* ODTU, Fızık Bolumu ****Boğaziçi Universıtesı, Ekonomı Bölumu 4879