Katalog

T Ü R K İ Y E ' D E S O S Y A L B İ L İ M L E R Sosyal bilimcilerimiz, fencilerimizden geri değil Uluslararası atıf indeksleri verilerini tarayan araştırma, Türkiye'de sosyal bilimcilerimizin yaptıkları araştırmalarda fencilerimizden geri kalmadıklarını gösteriyor. Arda Denkel*, Çiğdem Kuğıtçıbaşı**, Namık KemulPak***, Şevket Pamuk* Tablo 2: 1985 ve 1995 Yıllarında Türkiye'nin Social Science Citation lndex'e Giren Yayınları Itibarıyla Dünya Sıralamasındaki Yeri Ülkeler 1. ABD 2. INGİLTERE 3. KANADA 4. F.ALMANYA 5. AVUTRALYA 6. FRANSA 7. HOLLANDA 8. ISRAİL 9. ISVEÇ 10. JAPONYA 11. SSCB 12. ITALYA 13. HİNDİSTAN 14. ISVİÇRE 15. Y.ZELANDA 16. BELÇİKA 17. ÇEKOSLOVAKYA 18. D.ALMANYA 19. G.AFRİKA 20. DANİMARKA 21. AVUSTURYA 22. NORVEÇ 23. FİNLANDİYA 24. NİJERYA 25. BREZİLYA 26. ISPANYA 27. İRLANÜA 28. POLONYA 29. MACARİSTAN 30. TAYVAN 31. HONG KONG 32. MEKSİKA 33. SİNGAPUR 34. YUNANİSTAN 35. ÇİN HALK CUM. 36. YUGOSLAVYA 37. ARJANTİN 38. ŞİLİ 39. S.ARABISTAN 40. MISIR 41. TAYLAND 42. KORE 43. TÜRKİYE 44. VENEZUELA 45. BULGARİSTAN 46. PAKİSTAN 47. KUVEYT 48. PORTEKİZ 49. ROMANYA 50. IRAN 51. CEZAYİR 52. FAS 53. IRAK DÜNYA TOPLAMI Ülkeler 1. ABD 2. INGİLTERE 3. KANADA 4. ALMANYA 5. AVUSTRALYA 6. FRANSA 7. HOLLANDA 8. JAPONYA 9. ISRAİL 10. ISVEÇ 11. ITALYA 12. ISVİÇRE 13. NORVEÇ 14. ISPANYA 15. RUSYA 16. Y.ZELANDA 17. BELÇİKA 18. FİNLANDİYA 19. G.AFRİKA 20. HİNDİSTAN 21. HONG KONG 22. DANİMARKA 23. AVUSTURYA 24. IRLANDA 25. MEKSİKA 26. BREZİLYA 27. TAYVAN 28. ÇEK CUMHURİYETİ 29. ÇİN HALK CUM. 30. SİNGAPUR 31. YUNANİSTAN 32. G.KORE 33. POLONYA 34. MACARİSTAN 35. SLOVAKYA 36. TÜRKİYE 37. ARJANTİN 38. PORTEKİZ 39. NİJERYA 40. ŞİLİ 41.S.ARABİSTAN 42. TAYLAND 43. MISIR 44. UKRAYNA 45. BULGARİSTAN 46. VENEZUELA 47. PAKİSTAN 48. YUGOSLAVYA 49. ROMANYA 50. KUVEYT 51. IRAN 15 52. LİTVANYA 53. FAS 9 DÜNYA TOPLAMI SSCI1985 58.866 10.922 6.099 2.757 2.746 1.358 1.058 993 793 U luslararası Atıf Endekslerine giren yayınlar itibariyle, 1995 yılında Türkiye Fen Bilimleri alanında uluslararası sıralamada 2812 yayınla 34. sırada, Sosyal Bilimler alanında 114 yayınla 36. sırada, Sanat ve Beşeri Bilimler alanında ise 20 yayınla 37. sırada yer almıştır.(1) Bu sıralama sayılarına biraz daha fazla anlam kazandırabilmek için bu istatistiklere yakından göz atalım (Tablo1,2,3). Eldeki veriler Türkiye'nin Fen bilimleri alanında geride bıraktığı hemen tüm ülkeleri Sosyal Bilimler alanında da geride bıraktığını göstermektedir. Buna karşılık Fen Bilimleri alanında gerisinde olduğumuz ülkelerin hemen hepsinden Sosyal Bilimler alanında da geride kaldığımız görülmektedir (istisna Arjantin). Demek ki, aşağıda da ayrıntıyla irdeleneceği gibi, yılda sadece ortalama (beş yılın ortalaması) 108 uluslararası yayınla (1995'te 134) ülkemız Sosyal bilim alanında uluslararası sıralamada yaklaşık 36. olabıldığine göre, Sosyal Bilimlerde atıf endokslerine giren yayınlann "mutlak" sayısını nitel ölçüt olarak almanın çok belirleyici bir kısas olmadığı ortaya çıkmaktadır. Tablo 1: 1985 ve 1995 Yıllarında Türkiye'nin Science Citation lndex'e Giren Yayınları İtibariyle Dünya Sıralamasındaki Yeri Ülkeler 1.ABD 2. Ingiltere 3. Japonya 4. F.Almanya 5. SSCB 6. Fransa 7. Kanada 8. Italya 9. Avustralya 10. Hollanda 11. Hindistan 12. Isveç 13. Isviçre 14. Israıl 15. Belçika 16. Ispanya 17. Danimarka 18. Polonya 19. D. Almanya 20. Çekoslovakya 21. Finlandiya 22. Avusturya 23. G.Afrika 24. Norveç 25. Çln Halk Cum. 26. Macaristan 27. Y. Zelanda 28. Brezilya 29. Arjantin 30. Yunanistan 32. Yugoslavya 33. Irlanda 34. Mısır 35. Şili 36. Meksika 37. Tayvan 38. Nijerya 39. Romanya 40. G.Kore 41. Hong Kong 42. S.Arabıstan 43. Türkiye 44. Venezuela 45. Singapur 46. Portekiz 47. Kenya 48. Tayland 49. Irak 50. Kuveyt 51. Malezya 52. Pakistan Dünya Toplamı SCI1985 233.554 55.90 40.630 37.185 34.381 29.156 27.181 15. 666 12.419 11.290 11.222 10.483 9.039 6.729 5.818 5.334 5.123 5.050 4.933 4.099 3.762 3.488 3.333 3.303 3.238 2.799 2.706 2.511 1.713 1.423 1.366 1.302 1.278 1.258 1.134 997 951 739 664 628 621 493 425 408 407 344 322 257 246 241 164 593.129 Ülkeler 1.ABD 2. Ingiltere 3. Japonya 4. Almanya 5. Fransa 6. Kanada 7. Italya 8. Rusya 9. Avustralya 10. Hollançla 11. Ispanya 12. Hindistan 13. Isveç 14 Isviçre 15. Çin Halk Cum. 16. Belçika 17. Israil 18. Polonya 19. Danimarka 20. Tayvan 21. Brezilya 22. Finlandiya 23. Avusturya 24. G.Kore 25. Norveç 26. G.Afrika 27. Y.Zelanda 28. Yunanistan 29. Macaristan 3U. Çek Cum. 31. Meksika 32. Ukrayna 33 Arjantin 34. Türkiye 38. Mısır 39. Slovakya 40. Şili 41. S. Arabistan 42. Bulgaristan 43. Romanya 44. Yugoslavya 45. Venezuela 46. Tayland 47. Nijerya 48. Fas 49. Pakistan 50. Iran 51. Kuveyt 52. Litvanya 53. Cezayir Dünya Toplamı SCI1995 291.569 62.998 62.960 57.701 45.021 35.577 27.831 21.650 18.496 18.307 540 532 520 ' 477 474 424 392 352 326 316 303 790 691 625 252 245 220 171 164 155 115 115 102 97 93 92 71 67 64 41 40 39 . . • : •• ;• ' Fen Bilimleri ile Sosyal Bilimler Alanındaki Yayın Sayılarının Farklılığı Üstüne Türkiye örneğinde Fen Bilimlerindeki yayın sayısı ile Sosyal Bilimler alanındaki yayın sayıları arasında önemli bir fark vardır. Son beş yıl itibariyle Fen Bilirnleri'nde ortalama yıllık toplam yayın sayısı 2014'dir. Buna karşılık, Sosyal Bilimlerde son beş yılın yıllık ortalaması 108'dir. Yıllık ortalamalar olarak Fen Bilimlerindeki yayın sayısı, Sosyal Bilimler toplamının 18,6 katıdır (Tablo 4). Ancak eldeki uluslararası veriler incelendiğinde bu farka her ülkede rastlandıgı ve bırtakım faktörlere bağlı olduğu görülmektedir. a) Anadili Ingılizce olan ülkelerle olmayan ülkeler arasında büyük bir fark görülmektedir. ABD, Ingiltere, Kanada ve Avustralya'da Fen/Sosyal oranı ortalama değeri 3,1 iken, bilimsel gelişmişlik düzeyi bu dört ülkeye çok yakın olan ancak anadili Ingilizce olmayan diğer altı ülkede (Almanya, Japonya, Fransa, Italya, Ispanya ve Hollanda) bu oran 13,4'e sıçramaktadır. Ingilizce yayınların göreli olarak daha fazla yapıldıgı Almanya ve Hollanda dışarıda tutulduğunda ise bu oran daha da çarpıcı bir şekilde artmaktadır: 22.1. Anadili Ingilizce olan ülkelerle olmayan ülkeler arasında büyük bir fark görülmektedir. ABD, Ingiltere, Kanada ve Avustralya'da Fen/Sosyal oranı ortalama değeri 3,1 iken, bilimsel gelişmişlik düzeyi bu dört ülkeye çok yakın olan ancak anadili Ingilizce olmayan diğer altı ülkede (Almanya, Japonya, Fransa, Italya, Ispanya ve Hollanda) bu oran 13,4'e sıçramaktadır. Ingilizce yayınların göreli olarak daha fazla yapıldıgı Almanya ve Hollanda dışarıda tutulduğunda ise bu oran daha da çarpıcı bir şekilde artmaktadır: 22.1 Anadili ingılızce olan ülkelerde söz konusu oranın düşük kalmasını, salt bu ülkelerde sosyal bilimlerin çok ilerlemiş olm,ası ile açıklamak mümkün gözükmemektedir. Örneğin salt bu orana baka 17.229 14.838 13.552 12.595 12.092 9.064 8.528 7.343 7.013 6.857 6.230 6.008 5.831 6.132 4.238 3.711 3.511 3.424 3.200 3.172 3.048 2.952 2.879 2.812 • 2.027 1.632 1.495 1.463 1.426 1.120 856 685 671 646 554 531 463 371 300 278 34 31 31 31 27 20 17 15 11 7 4 4 124.785 SSCIİ998 67.581 14.456 7.546 4.409 3.718 2.379 2.067 1.245 1.234 1.164 1.136 760 720 715 690 664 639 486 473 464 463 384 343 ao3.se 557 rak Avustralya'da Sosyal Bilimlerin Fransa'dakinden daha ileri olduğu iddia edilemez. Bu oranlar arasındakı farklılıklar: i) Endeksler tarafından taranan dergılerin tümünün değil ama büyük çoğunluğunun Ingilizce yayımlanması ve ii) Anadili ingilizce olmayan ülkelerde sosyal bilimcilerin Ingilizce yayın yapmanın yanı sıra, başka dillerde de uluslararası (Fransızca, Almanca vd.) yayın yapmayı tercih etmelerinden kaynaklanabilmektedir. Bir başka deyışle, Sosyal Bilimlerde Ingilizce dışındaki dillerde de uluslararası bilim cemaatleri vardır ve Fen Bilimlerine kıyasla uluslararası yayınların daha büyük bir bölümü Ingilizce dışındaki dillerde yapılmaktadır. Bunun nedeni, Fen Bilimleri'ne kıyasla Sosyal Bilimlerin, dil, kültür ve yerel ortamla daha fazla ilişkili olmasıdır. Nitekım, Sosyal Bilimler alanında Ingilizce dışındaki dillerde de pek çok uluslararası dergıye rastlanmaktadır. Bu dergilerin büyük bir bölümü atıf endekslerine girmemektedir. b) Ayrıca, Fen/Sosyal oranının gelişmişlik düzeyi ve özellikle de bilimsel gelişmişlik düzeyiyle genelde ters orantılı olduğu görülmektedir.Bbu da Türkiye gibi gelışmekte olan ülkelerde sosyal bı lımlerin gelişmesi ve uluslararası yayın yapması ve nihayet bu yayınlara atıf yapılmasının önünde ek engellerin olduğunu göstermektedir (Tablo4). Bu noktada Tablo 4'e dayanarak, birkaç ülkeden örnek verelim: Toplam yayın sayısı daha sınırlı olan Hollanda da, kişi başına düşen yayın sayılarının ABD'nin bile üzerine çıktığı görülmektedir. Bu ülkenin anadili Ingilizce olmayan ülkeler arasında en düşük Fen/Sosyal oranına sahıp olması bilimsel gelişmişlik ile bu oran arasındaki terş orantıyı doğrulamakatadır. Öte yandan bu konuda bir istisna oluşturan Meksika'da Fen/Sosyal oranının çok düşük olması, bu ülkenin Amerikan yayın kaynaklarına olan yakınlığıyla ve Amerikan sosyal bilim çevrelerinin bu ülkeye gösterdikleri özel ilgiyle açıklanabilir. Türkiye ise, Fen/Sosyal oranı bakımından, gelışmekte olan ülkelerin üst grubu olarak nitlendirilebilecek ülkelerle aynı duzeydedır, Hatta Türkiye'de bu oran, sadece Mısır gibi kişi başına milli gelırı daha düşük olan bir ülkenin değil, Tayvan, Güney Kore ve Arjantin gibi son yıllarda çok hızlı gelışmekte olan ülkelerin de altında kalmaktadır. Başka bir deyişle Türkiye göreli olarak 303 288 287 229 199 194 186 179 177 151 150 114 89 88 65 58 50 40 39 36 35 29 19 18 18 • 100 n : '. : , 11 136.003